Spelen met ruïnewaarde of toch een groots kunstwerk van Toyo Ito

Kleinbeeld

Kunstwerk of vreemd voorwerp

Het verhaal van wat menig Bruggeling de carwash van de gouverneur noemt, of de garage, al naargelang, zorgt al langer voor controverse. Zelf denk ik niet dat het werk zich kan meten met het Concertgebouw, ook al voorwerp van controverse. Men moet zich niet verlaten op de commentaren die nogal gratuit te berde komen. 

Maar sinds het er staat, kan ik mij niet echt iets voorstellen bij het werk, hoe fragiel of hoe ook geïnspireerd  op Japanse Ikebana en andere traditionele vormentaal. Het is natuurlijk een hele eer op de Burg, een van de centrale pleinen van de stad een werk van die kunstenaar te hebben. Maar sinds het er staat, heeft het geen plaats verworven in de omgeving, al weet ik niet of dat een goed criterium is, omdat men een kunstwerk moet erkennen om wat het is. 

Nu, het probleem met moderne kunst, of het nu muziek is of beeldende kunst, heeft vaak te maken met de opzet van de kunstenaar een aantal medestanders te overtroeven, wat al zeker in de tijd van Michelangelo en Rafaël aan de orde was. Maar als kunstwerken alleen voor de pairs gemaakt wordt, dan dreigt het, zeker als het de openbare ruimte moet sieren, de mist in te gaan. 

Toen de vorige Vlaamse regering met de handtekening van Dirk van Mechelen dit werk als erfgoed beschermde en erkende, kon men er al niet omheen dat de meningen verdeeld waren. Minister Geert Bourgeois heeft ook niet nagelaten het werk te verdedigen tegen soms al te dwaze kritiek. Maar toen de kostprijs van het onderhoud en de restauratie ter sprake kwamen, waar de maker, Toyo Ito bij betrokken was, bleek men toch even de wenkbrauwen te fronsen. 

Hoort dit werk op de Burg? Waarom, moet men zich afvragen, zou er geen moderne kunst op die plaats kunnen komen? Het antwoord is eenvoudig en duidelijk: dat kan zeer zeker. Moet men zich richten op de smaak van anonieme criticasters? Niet in het minst. Zal men de vzw Archipel volgen? Zij vinden dat het werk uniek is in België en dat het zoveel waard is als een van Gogh of een Picasso? De vergelijking is zoals steeds absurd omdat men de beurswaarde van deze werken niet dient te verwarren met de esthetische waarde. Waarom zou men het niet vergelijken met Gustave van de Woestijne of, beter nog, de Hellepoort van Rodin? 

Een kunstwerk van de lijst van beschermde monumenten schrappen is een heikele kwestie, maar het blijft opvallend dat de vorige bevoegde minister de zaak met bekwame spoed heeft afgehandeld, zonder daarbij echt te kijken naar de plannen van het stadhuis. Let wel, toen was de burgemeester nog dezelfde die het kunstwerk heeft laten oprichten. 

Waar we uit zullen komen? Misschien kan het een plaats krijgen in de buurt van het Arentshuis op den Dyver of anders op het Muntpleintje, waar een voor Brugse smaak aardig modern huis staat. Neen, het Zand zou niet passend zijn wegens de grote vlakte die het plein vorm geeft en de wekelijkse markt op zaterdag. Maar het hoeft dus niet te verdwijnen uit de stad. 

Alleen, op de Burg, waar de architectuur aan de zijde van het plantsoen toch al wat verpieterd is, lijkt het geen evidente betekenis te krijgen. De kwestie is namelijk dat een kunstwerk door zichzelf spreekt en als men er niet telkens naartoe gaat kijken, omdat het toch in de eigen stad te vinden is, tja, dan is er iets mis. Maar kunst, zeggen estheten mij, hoeft niet onmiddellijk betekenis te hebben, want men moet er open voor staan. Ach, na goed 11 jaar blijkt het toch niet echt aanvaard te zijn en als ruïne heeft het overduidelijk ook geen talent. 

VZW Archipel kan het nu wel een schande noemen dat het geschrapt is van de lijst van beschermde monumenten dan blijft onverlet dat men de uitstraling van het werk, los van de naam van Toyo Ito kan beoordelen, want al is een kunstenaar nog zo groot, niemand hoeft toch te ontkennen dat dit of dat werk niet zo groot als de andere stukken van zijn hand. Toch is het juist in dit soort zaken dat de vent belangrijker is dan zijn werk en dat stoort, omdat dit ook op provincialisme kan wijzen: kijk eens hoe goed we zijn, we hebben een echte Toyo Ito. Een zeefdruk van Andy Warhol? Juist. 

Over smaken kan men niet zeuren, laat staan ernstig discussiëren al betaamt het wel dat de proberen, maar toch is er een moment waar de stakeholders van zo een monument aan het woord mogen komen. De afwegingen makend, kan men begrijpen dat de stad met zorg met het werk hoort om te springen, omdat het project "Brugge culturele hoofdstad" de stad toch wel iets gegeven heeft. Nu is het zaak, denk ik, een passende oplossing te zoeken. Gedoe over schande en uitkrijten voor provincialen heeft geen zin, want dan spreekt men over zichzelf en de anderen, niet over het werk. En dat zou centraal moeten staan, willens nillens. 

Bart Haers