Verhelderend intervew Jan Callebaut

Brief

Jan Callebaut

Over het aanbod van de VRT

Carisse van Houten op de Vlaamse
Buis? Net zo min als Pierre Bokma,
Jeroen Willems... die Brel zingt

Brugge, 17 januari 2014

Geachte heer Jan Callebaut,

Ik las uw gesprek in Knack ook en vond het gezeur van Bart Tommeleyn een spijtige vergissing, terwijl er wel degelijk andere kwesties aangeraakt worden, die onze aandacht wel verdienen, zoals uw visie op het begrip meerwaardezoeker. Terecht wijst u erop dat men die term best ziet als een mogelijke ingesteldheid die iedereen wel eens aan de dag legt. Het hoeft niet altijd ernst te wezen, toch?

Het punt is dat we gemakkelijk vergeten dat een medium een platform is waarop verschillende soorten informatie of inspiratie gedeeld kunnen worden. De boekdrukkunst liet het drukken van scherpe pamfletten toe, tegen Johan de Witt, maar ook en evengoed kwam er een boek van Adriaan Koerbagh, over wat de taal allemaal in petto kan hebben of over het wankele wereldbeeld van de gelovigen in de Republiek. En ook schreef Pietro Aretino iets vroeger zijn “Zes Dagen” waarin een moeder zich informeert hoe ze haar dochter het best in de wereld zet. Maar natuurlijk kwamen er de ook nog andere publicaties tot stand, van wetenschappelijke reisverslagen tot fantasievolle boeken over onbekende werelden. Keuze zat dus. En die keuze lijkt op radio en televisie steeds minder voorhanden. Of beter, de openbare omroep lijkt zich niet te willen verbranden aan al te didactische programma’s, terwijl men nu toch oude documentaires en schooltelevisie wil aanbieden aan scholen. Ik mis iets en weet niet of men het dezer dagen nog wel aan de orde mag komen, want decretaal moet de openbare omroep alle deelgroepen van het publiek kunnen bereiken. Toch denk ik dat hier het kalf gebonden ligt.

Ten eerste kan men televisie ook hanteren voor het brengen van relevante informatie over deze tijd, want het staat vast dat we al te vaak horen dat mensen geen benul hebben van dit thema of dat probleem. Het voorbeeld ligt voor de hand, de onvoorstelbare vernieuwingen in de geneeskunde, waarbij men misschien wel iets aan doet met dat programma “ook getest op mensen”, maar daar probeert men mensen vooral bij te brengen wat hoort of hoe men wel eens belazerd wordt door gezondheidsgoeroes. Maar men stelt ook vast dat een systematische benadering misschien nuttig zou zijn. Het kan ook gaan over wat Ignaas Devisch en anderen onderzoeken, namelijk of de zorg voor de gezondheid niet te stresserend wordt voor u en mij, omdat we nooit gezond genoeg kunnen zijn, leven. Verder weet eenieder hoe er in het wetenschappelijke onderzoek nogal wat discussie bestaat over hoe het brein werkt, waarbij sommigen het voorstellen dat het brein alles stuurt, maar waardoor elke persoon gedetermineerd is. Aan de andere kant zijn er onderzoekers die vaststellen dat het brein nogal complex is en dat het vooralsnog moeilijk is vast te stellen valt hoe het standaard brein zou werken en wat de mogelijke variabelen zijn, de incidenties daarvan, zodat het moeilijk te stellen is dat elke mens voor zichzelf of voor anderen helemaal voorspelbaar kenbaar zou zijn.

Maar waarom zou men niet ook proberen, enkele uren per dag mensen de kans te bieden rustig kennis te nemen van goede boeken, goede wetenschap, filosofie, waarbij we met goed niet per se de commerciële successen bedoelen. Joos was op de radio op dat vlak een degelijk programma, waarin veel aan bod kon komen. Maar goed, sommige mensen vinden dat die dame te veel haar visie (op Vlaanderen en de Vlaamse wensen) kenbaar zou maken.

Ook denk ik dat men best bijvoorbeeld eens zou nadenken ook in prime time theater te brengen, zoals eertijds op donderdag met Shakespeare, maar er mag ook Nederlands, Duits, Frans theater op de buis. Dat blijkt vandaag nogal moeilijk, omwille van de auteursrechten en intellectuele rechten. Toch zijn er andere omroepen die dat wel doen, soms komedies, soms drama…

Kortom, mijnheer Callebaut, de vraag is of de openbare omroep inderdaad, zoals Marc Reynebeau het stelt, alleen maar een pretbuis kan zijn. Voor sommige programma’s zou een intensere samenwerking met Nederland, zoals nu wel eens voor film of series het geval lijkt, al is het op het oog veel minder dan dertig jaar geleden, zodat men echt wel eens Pierre Bokma of Carisse van Houten zou kunnen zien. Of beter de stukken waarin zij spelen.

Nu, het probleem waar we op uit komen: Mag wie kennis bezit die achterhouden voor anderen, om hen vervolgens uit te schelden voor onwetenden. Het blijkt dat men daar niet meer mee zit. Bovendien valt het wel op dat we alle zielenroerselen leren kennen van God en de Maagd Manuela moeten kennen, de Bekende en Beeldvullende Vlamingen. Er is echt een wereld buiten die dingen. Nu mag ik graag kijken naar Zomergasten, maar het ene gesprek is al beter dan het andere, doch, het aanbod is er en dat is de kern.

Met andere woorden en tot slot, geachte heer Jan Callebaut, in uw adviezen vertelt u ongetwijfeld goed doordacht wat wij, consumenten, zouden wensen, maar soms voel ik de onmiskenbare drang echt meerwaarde te zoeken. Dan wil ik weten waarom in Hongarije de verhoudingen steeds meer op scherp komen te staan, maar waarbij een ruimere kijk dan alleen op het heden best dienstig kan zijn, om de symbolen van die strijd te begrijpen. Want daar gaat het dan toch om: hoe kan men Europa begrijpen als men de onderlinge culturele vormen niet goed begrijpt. Soms zijn de verschillen te wijten aan het eigen narratief, terwijl de inhoud best correspondeert met wat hier leeft. Maar tegelijk, als ik mij goed herinner heeft het de Openbare Omroep eens behaagt een reeks te maken over de Slag der Gulden Sporen en ik moet u laten weten, dat het vooral een poging diende te zijn mensen te laten geeuwen en wat lachen met Geert Hoste.

De discussie over wat men vertellen kan op televisie, moet dus uitgebreid worden tot wat men kan aanbieden, zonder dat men van Canvas een nichezender hoeft te maken. Tegelijk denk ik, anders dan enkele jaren geleden, dat 1 echt wel een eigen roeping heeft, al vind ik de gemakzucht wel eens storend. Maar de kern is, dat men de zaak van het aanbod op de buis, zodat mensen zich beter kunnen oriënteren in deze complexe wereld. Dat hoeft geen belerende televisie of radio te worden, wel echt informatief, zoiets als wat Simon Shama wel deed en doet. Nu, het programma moet altijd belangrijker blijven dan de maker.

Hopelijk kan u met dit advies wel iets aanvangen en groet ik u derhalve vriendelijk,

Bart Haers