Het falen van klassieke partijen
Dezer dagen
Politieke
luchtfietsers
Europese
kwesties
 |
| Mevrouw in ' tveld kwam naar mijn gevoel maar weinig in de media tijdens deze verkiezingscampagne, maar was 5 jaar lang een gewaardeerd lid van het EP Het mediasysteem heeft niet verhinderd dat D'66 en mevrouw in 't Veld wel degelijk stemmen wisten aan te trekken, ondanks haar relatieve onzichtbaarheid in het mediaveld. Een reden te meer voor de media om de eigen benadering bij te sturen. D"66 is een van die partijen die een welwillend en positief verhaal wisten te brengen. |
Schreef ik onlangs een brief
aan prof. dr. Eric Corijn, om hem te vragen eens over zijn eigen beginselen na
te denken en ook zijn benadering van mens en samenleving opnieuw te overwegen,
dan weet ik ook wel dat de meest verspreide benadering niet de hoofdstroom
vormt in Europa. Maar toch heeft hij met zijn visie bijgedragen aan de
polarisering van het landschap. zijn duale visie op de samenleving zorgt ervoor
dat we niet goed meer weten hoe de verschillende domeinen van publiek en particulier
handelen op elkaar inspelen. En toch, men moet niet voorbij gaan aan het feit
dat iemand als Robert Redford op een democratisch fundraising diner geklaagd
zou hebben over de wijze waarop de 1 % steeds meer eigendom accumuleren en de
anderen, zeker de middenklasse steeds moeilijker tot vermogensopbouw komen.
Voor Eric Corijn of Marc Reynebeau kan dit geen probleem zijn, dat van de
middenklasse en toch hangt het samen met de welvaart van de 1 ¨%. Voor mij
evenwel is de dualiteit zelf het probleem en doet de middenklasse er wel
degelijk toe.
In economisch opzicht zou men de vrije markt moeten versterken zodat de grootste spelers in meer dan een opzicht getemperd worden, zonder dat zij dat als onbillijk gaan beschouwen. De Rolling Stones hebben aan de Amsterdamse Herengracht een mooi pand, of liever in dat pand zit een bedrijf dat hun vermogen beheert, zodat ze beter worden van hun muzikale strapatsen. Nu, intellectuele rechten verdienen bescherming en zeker in de kunsten moet men daar niet lichtvaardig mee omspringen. Aan de andere kant, de belastingoptimalisatie van bedrijven, die elk product als een gedeponeerd merk met een octrooi beschermen, ontwijken veel belastingen, in het land van de eindverbruiker, in het land van de maatschappelijke zetel en zelfs in het land, vaak Nederland, waar het merk gedeponeerd is en beheerd wordt.
De ethische vraag die zelden ter sprake komt, tenzij als een rancuneus verwijt, luidt of bedrijven hun winst- en verliesrekening mogen aanwenden op zo een manier dat alleen de aandeelhouders - waar wij vaak ongewild toe behoren via beleggingsformules zoals het pensioensparen - ervan voordeel halen. Nu zal men zeggen dat die belastingbetaler vaak 15 % of 25 % belastingen over het dividend betalen... Juist, maar ook daar kan men mits de juiste paden te volgen en zonder dat er van fraude sprake is, de hand mee lichten. De vaststelling moet niet luiden dat mensen frauderen van zodra ze de kans hebben, maar dat politici in de loop van decennia regelgeving hebben gestapeld, belastingakkoorden en -verdragen hebben gesloten die de mazen van het net dienden te verfijnen, maar in feite de ongelijkheid voor de fiscale wetgeving hebben vergroot; het was niet de bedoeling, maar het effect van stapeling en foute keuzes.
Men klaagt erover dat in Frankrijk de kiezer en massaal is thuis gebleven en tegelijk voor de verkeerde partij heeft gestemd. Het probleem is dat burgers zich inderdaad door de politiek verraden voelen en daar zal men een oplossing moeten voor bedenken die meer omvat dan alleen maar de stelling poneren dat de politiek en zeker Europese politiek zich alleen met de hoofdlijnen moet inlaten... want dat is in wezen het geval. Hebben we het even niet over de schandaalsfeer waarin zowel linkse als rechtse politici verzeild zijn geraakt, dan blijkt de vraag te zijn waarom politici van de centrumpartijen er niet in geslaagd zijn hun kiezers vertrouwen te schenken en daardoor vanwege die kiezers het vertrouwen in de urne bevestigd te zien. In 2008 kreeg Sarkozy behoorlijke steun en kon hij ook in het parlement een meerderheid vinden. In 2013 mocht Hollande juichen had die in het parlement ook een meerderheid, maar sinds 1913 zit de klad erin. Het centrum met François Bayrou maar ook bevolkt door ontevredenen uit de UMP blijkt aandacht te krijgen, doch geen stemmen. De beweging "Nous Citoyens" die in het handelen van de UMP en de PS een groot probleem zag, vooral omdat er geen consistent beleid kwam, dat niet bij de minste tegenwind werd afgebogen ter wille van boeren en buitenlui, moet de Fransen hoog zitten. Toch kreeg vooral het FN hiervan de vruchten in de schoot geworpen. Nous Citoyens bleef voorlopig klein, haalde soms vijf, zes % maar in de zes omschrijvingen bleef het resultaat beperkt. De vraag die de beweging stelt: Kan men de burgers opnieuw de politiek in handen geven?
De kiezer, of beter, burgers
achten zich verlaten door de politiek en als het om Europa gaat, kan men dat wijten
aan al te voortvarende overdracht van soevereiniteit, terwijl dat zeer relatief
is: vakministers, staatshoofden en regeringsleiders, Europese parlementsleden
en ook de nationale parlementen kunnen dossiers entameren en/of afremmen. De
verantwoording van deze verschillende actoren kan inderdaad beter, maar het
zijn mediamensen en commentatoren die gedecreteerd hebben dat Europa verslaan
te technisch en te abstract zou zijn. Bovendien is men de politiek in termen
van persoonlijk nut gaan bekijken, wat niet aangeklaagd hoeft te worden, als
men maar ten minste oog heeft voor het algemeen nut. Wie zou vandaag nog een
maatschappij tot nut van 't algemeen oprichten? Voorbij de discussie over het
graaien van de 1%, hoewel, doorgaans is het fortuin legitiem opgebouwd, moet
het dus gaan over de wet- en regelgeving die mensen ruimte biedt en er niet toe
bijdragen dat zij voortdurend om allerlei hogere principes de pineut blijken.
De Europese verkiezingen gingen om Europese zaken, daar het David Cameron een punt, maar het gaat niet om teveel of te detaillistisch, maar om het feit dat juist in het UK de sociale piramide precies een smalle spits kent en een zeer brede basis heeft, zonder evenwel nog een welvarende middenklasse te vertonen. Mag men stellen dat in het UK het moeilijker valt dan ooit om talenten tot ontwikkeling te brengen? Maar ook in Frankrijk merkt men dat de middenklasse de steun niet vindt bij een of andere politieke partij en wat erger is, de UMP heeft nagelaten de partij van de middenklasse te worden. In de periode dat de VU ook progressieve trekjes aannam, verloor ze zelf ook het contact met de middenklasse en ook de VLD blijkt het bij ondernemers en zelfstandigen, bij intellectuele beroepen niet waar te hebben gemaakt.
Met progressieve trekjes
bedoel ik niet een partij als de VU links werd, maar veeleer koos voor een
aantal issues, die op zich belang kunnen hebben, maar niet samen te rijmen
vallen met een min of meer coherente visie op mens en samenleving. Overigens,
coherentie hoeft niet star of obstinaat te betekenen, wel dat men ook als men
op verschillende domeinen soms verschillende posities verkiest, dan kan dat
betekenen dat men toch ergens uitkomt waar burgers belang aan hechten. In de
progressieve maatschappij visies wil men de overheid alle problemen laten
oplossen. Uiteraard kan men dan gelijk beweren dat de anderen de rol van de
staat willen minimaliseren. Soms is dat ook wel het geval, zoals de Torry's al
een aantal decennia aantonen, maar tegelijk is het zo dat die aanpak voor de
samenleving ongunstig uitpakt.
Wat zouden dan de prioriteiten moeten zijn? De overheid kan ondernemerschap faciliteren, maar dan wordt de verleiding groot tegelijk te besparen op andere terreinen; maar ondernemers hebben, zeker in mature markten nood aan grote stabiliteit en tegelijk dient er ruimte te zijn voor evolutie en groei. De zaak is dus niet alles te willen controleren of alle initiatief aan banden te leggen, maar evenmin dat sommigen onredelijke voordelen genieten en anderen net wel in de knel blijken te zitten. Vorming, opvoeding en degelijke media vormen dan een conditio sine qua non voor een bloeiende samenleving, alsook de ruimte tot ondernemen. De partijen van Le Pen, Wilders en co zijn te zeer gericht op angst te verliezen wat men heeft om een werkelijk alternatief te vormen voor de falende klassieke partijen in de lidstaten van de EU.
De Europese verkiezingen hadden in elke lidstaat een eigen lading en een eigen conflictmodel als onderliggend schema, waardoor de Europese dimensie in het discours wel aanwezig was, maar tegelijk ondergeschikt bleef aan nationale kwesties, wat op zich geen bezwaar hoeft te zijn. Waarom UPIK kon scoren, vraag ik mij af in die zin dat die partij geen echt verhaal heeft voor de toekomst, maar de oude grootheid van het UK in stand wil houden. Nu is het wel zo dat het UK economisch vrij wel is gevaren de afgelopen jaren, maar dat de overheid verder verarmde en de middenklasse zich verraden voelde. De Liberal-Democrats hebben deze verkiezingen verloren, maar als men naar de media kijkt, kan men niet verbaasd zijn. De media immers hebben altijd weer gewezen op de vermeende manco's, zoals het democratisch deficit van de EU en haar besluitvorming.
De conclusie van deze Europese verkiezingen, valt niet zo gauw te formuleren, tenzij dat sommige politici er niet in slagen hun persoonlijke score terzijde te schuiven. Overigens, blijkt dat ook wel tegen te vallen. want 531,030 voorkeurstemmen voor Guy Verhofstadt valt lager uit dan de cijfers in 2010 in de senaat of voor Tindemans in 1979. Toen was er enthousiasme. Dat men over het Europese verhaal moet nadenken, spreekt voor zich, maar hoe men het kan vertellen opdat de discussie echt opnieuw over de hete hangijzers zou gaan - die uitdrukking lijkt niet meer aan de orde - hangt af van politici, brede media en ook wel van het publiek Dat we moeilijk kunnen inzien dat er minder Europa zou komen, mag niet verhinderen te bedenken dat ook Alexander Pechtold inziet dat zomaar meer Europa bepleiten ook niet aan de orde is. Waarom zou een genuanceerde positie saai zijn? Het vergt nadenken en durf, denk ik.
De reden waarom de traditionele partijen blijven doen alsof zij oplossingen in hun mars hebben, waarbij journalisten de les gelezen wordt als ze die traditionele aanpak niet voldoende ondersteunen, heeft de afgelopen maanden voor een spervuur van invectieven gezorgd. Helaas is de sterkste economie in Europa ook de economie waar het onderwijs net zeer gediversifieerd is, de Duitse economie dus. Maar het gymnasium houdt men in ere, terwijl vakonderwijs op de vloer gebeurt. Helaas? Voor de onderwijshervormers, voor politici die menen dat ook onderwijs herverdelend kan functioneren, maar finaal de sociale ongelijkheid bevestigt. Gedurende nagenoeg een eeuw was onderwijs voor de kleine luiden de mobiliserende en emanciperende weg bij uitstek. Vandaag wil men dat vrijmakende vehikel dat het onderwijs is, afstemmen op sociale gelijkheid. In Nederland en Frankrijk is de aversie tegen dat beleid van groter gewicht dan de media laten uitschijnen.
Kortom, natuurlijk hebben partijen een bepaald mens- en wereldbeeld in gedachten, maar het belangrijkste is dat als de centrumpartijen, die ooit de 3/4 van de kiezers vertegenwoordigden het laten afweten, dan komen andere partijen op. In Nederland heeft D'66 een grote vooruitgang geboekt, ten koste van de klassieke liberalen en de PVDA, maar ook van CDA. Die gedachte lijkt men bij analyses te vergeten. Dat de Lib-Dems verloren hebben, zal hen pijn doen, maar ik durf te hopend dat ze hun élan terug vinden, net omdat het de enige partij is de verneukte middenklasse in haar waardigheid wil herstellen. Maar dat betekent niet enkel zeuren over grote principes, maar ook over de implementatie in de samenleving. Zonder stabiele steun van burgers gaat dat niet en dat is voor mij de les van de verkiezingen: er is in vrijwel alle landen van de EU een verschuiving van politieke partijen uit het centrum naar nieuwe partijen, omdat die oude sterkhouders te veel met macht bezig zijn, zonder dat verhaal te durven vertellen. Jonge partijen als D'66 ontkennen niet dat macht voor hen belangrijk is en dus kan macht niet vies wezen. Zo kunnen ze burgers betrekken in hun verhaal.
Het verhaal van Europa vandaag lijkt men niet meer te kunnen vertellen, omdat men voortdurend kijkt naar wat faalt, naar wat niet goed is. Mevrouw Marine Le Pen en Geert Wilders geloven dat ze Europees beleid kunnen tegengaan. Men zal hen isoleren, maar als men hen in het beleid betrekt, zal men de kloof tussen hen en hun kiezers met de dag zien groeien. Beleid voeren geeft aan mensen andere inzichten dan wanneer ze aan de toog zitten of een blogje schrijven. Soms zijn die inzichten gunstig en positief, maar soms te gezocht om aanvaardbaar te zijn. Het is van belang dat gekozenen en hun kiezers op een redelijke manier met elkaar blijven communiceren. Le Pen en co hebben gewonnen in deze stembusgang, omdat de klassieke partijen te paternalistisch geworden zijn en tegelijk voortdurend populistisch uit de hoek zijn gekomen.
Denis Payre van "Nous Citoyens" deelt die analyse, maar de andere weg op, niet die van het populistisch afwijzen van de politiek, maar gaat terug naar de oorsprong van de democratie: het volk is soeverein, niet de prins. Maar elkeen heeft daarin naar godsvrucht en vermogen bij te dragen. Dus wel overwogen en doordacht aan de besluitvorming bij te dragen. Nous Citoyens kon nog geen potten breken, maar er is een basis gelegd, waarop de beweging verder kan groeien Alleen is het makkelijker te zeuren over Le Pen en Wilders. Geacht commentariaat, ik haat u daarom innig.
Bart Haers
Reacties
Een reactie posten