Verdere ondergang van de kerk



Brief

aan Bisschop Jozef De Kesel,
in het nauw gebracht

Brugge, 14 november 2014

Eminentie,

Augustinus van Hippo, die zich verzette tegen
de idee dat een priester zonder zonde zou wezen.
Ik zag u gisteren in Ter Zake zeggen dat er geen nieuwe lijken meer uit de kas zouden vallen en dat de problemen met priesters die jonge jongens hebben gebruikt en misbruikt achter de rug zouden zijn. Maar Annelies Beck bleek er meer van te weten, want deze morgen kwam het verhaal in de kranten over een priester die in Brazilië, tegen wie klacht was ingediend en in 2011 door u werd terug geroepen. Maar naderhand bleek justitie niet zo heel veel te kunnen doen met die klachten en mocht hij terug naar Brazilië. Wanneer houdt het eens op? En waarom zit men u achter de veren?

Zelf ben ik niet zo een trouw kerkganger, heb ik enkele bezwaren tegen de wijze waarop de kerk functioneert, tegen de wijze waarop de leer van de kerk gepresenteerd wordt, maar ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat de ideeëngeschiedenis die onze Europese waarden vorm hebben gegeven te belangrijk is om zomaar op de kerk en de doctrine te schieten. Misschien ben ik wel een christen zonder kerk. Maar dan zou het om het geloof in een persoonlijke God gaan en dat ligt inderdaad moeilijk, maar ook daar blijft de nuance van belang, want het gaat niet om iets dat men niet of wel kan bewijzen, maar om een aanname over onze bestaan in een complexe werkelijkheid. Ik zal dus niet zomaar in de aanval gaan, meer nog, ik begrijp het fanatisme niet van de lui die de kerk voortdurend belagen.

De kerk kon vroeger rekruteren onder de besten in het onderwijs, maar geleidelijk verdween de vrijwillige instroom van jongemannen en werd het moeilijker nog voldoende roepingen te vinden. Maar intussen had de kerk gedurende decennia een vrij comfortabele situatie gekend, waarbij men gemakkelijk mensen met onbeheerste driften tijdig uit het seminarie te verwijderen. Gerard Walschap heeft het celibaat niet kunnen aanvaarden, maar zijn kritiek aan het adres van de kerk, dat in 1934 nog overtuigend klonk, klinkt vandaag niet meer zo onomkeerbaar.

Dat u in een bisdom kwam waar naar men zegt de stilte over kindermisbruik oorverdovend had geklonken, was geen cadeau, maar tegelijk, het is een bisdom waar nog een zekere trouw aan de kerk blijft bestaan, al moet men dat ook niet overdrijven. De vraag is of elk vernoemd geval ernstig blijkt. Soms worden zaken wegens verjaring geseponeerd, andere blijken moeilijk juridisch hard gemaakt te kunnen worden.

Seksueel misbruik in de kerk mag men inderdaad niet onderschatten, zoals sommige mensen, experten vooral, zeggen, maar tegelijk komt het mij voor dat de gebeurtenissen van afgelopen weken meer aandacht kregen dan nodig. Heeft de kerk leken opgezadeld met een bijna onhaalbaar moreel ideaal, dan mag men de bedienaren daar ook op afrekenen, maar het blijft wel een probleem als men het verschil ziet met andere gebeurtenissen, mensen die naar Thailand reizen met het oog op mogelijke omgang met jonge jongens al dan niet half omgebouwd, want daar blijkt vandaag weinig over te worden gezegd. Nog eens, priesters mogen geen misbruik maken van jongens, van niemand, maar dat geldt ook voor eenieder en dus zal men zich afvragen of men priesters daarom zo op de huid moet zitten. Als een parket, een openbaar ministerie er na anderhalf jaar niet toe komt iemand te arresteren, omdat de getuigenissen te onduidelijk zijn, dan kan men het gerecht vragen stellen, maar nu lijkt het erop dat verdachtmakingen voldoende zijn om iemand te beschuldigen, schuldig te verklaren. En nu blijkt u dus schuldig aan verzuim, aan onvoldoende prudent beleid tegenover uw werknemers. Een priester is hiërarchisch ondergeschikt aan de bisschop, maar behoudt tot het ontnemen van de priesterlijke waardigheid en het terugzetten in de lekenstaat zijn wijdingen en de daadkracht die ervan uitgaat. Een bisschop is bij uitstek een administrator, zelfs wat te veel en dat wreekt zich nu dus.

Het afschaffen van het celibaat voor priesters blijft vandaag voor velen onbespreekbaar en ik denk ook niet dat het alle problemen zou oplossen. Overigens, welke vrouw zou vandaag nog trouwen met een man Gods? We weten het niet, maar dat het leven voor priesters eenzaam kan zijn, werd vroeger al vastgesteld en is nog altijd problematisch, omdat het ook aanleiding kan geven tot vormen van meticuleus gedrag, van machtshonger en zelfs alcoholmisbruik en dus ook ander misbruik. Nu weten we van Augustinus dat priesters weliswaar gewijd, maar daarom niet onfeilbaar mogen geacht worden. Die feilbaarheid brengt men nu graag te berde, maar het is eerder een teken van nieuwe mores, wel verbonden aan het donatisme, waartegen Augustinus zich verzette.

Het Donatisme was een ketterij waarbij mensen eisten van de priester die de communie deelde helemaal vrij zou zijn van zonden, terwijl ik uit mijn jonge jaren herinner dat een bisschop zelf wel eens zijn priesters de duvel aan kon doen. Maar uit die tijd herinner ik me ook salonpastoors en zeer welwillende zielenherders, die bij iedereen over de vloer kwamen, ook al kwam dat al eens slecht uit. Het zijn mensen, met gaven, met een paar schoonheidsvlekjes en misschien al eens een paar gebreken, zoals alle anderen. Dat leken wel eens scherp uithalen naar de priesters van toen of van nog veel vroeger, mag men ook niet ontlopen, want leken durven al eens met scherp te schieten. En buitenstaanders, zoals ik, die de kerk niet zo vaak meer beleven, laat staan de zielenzorg, moeten dan ook zeer omzichtig zijn, want met wel recht mengen wij ons in kerkelijke aangelegenheden. En menselijk valselijk beschuldigen, is dat wel zo humaan?

Ik weet niet of Annelies Beck meer wist, toen ze u vroeg of er meer onheil boven uw hoofd zou kunnen hangen, maar ik denk toch, meen toch dat u het recht had op deze vraag niet te antwoorden. Want ik had de indruk dat zij u de vraag zo stelde omdat ze wist dat er nog iets zou volgen en deze morgen bleek dat dus zo te zijn. Ik denk niet dat ik de verdediging van uw priesters op mij hoef te nemen, maar deze voortdurende aanvallen, die niet altijd terecht blijken, ontnemen ons het zicht op wat er toe doet. Overigens, katholiek als ik ben opgevoed heb ik van perversiteiten door priesters of paters bedreven, tegen de wil in van "het slachtoffer"  niet echt weet. Dat er al eens iets niet pluis was, werd gefluisterd, maar of het ook zo dramatisch was... sommige priesters en paters gingen wel eens heel vertrouwelijk om met medeleerlingen, dat zag men wel eens, maar of dat dramatische of tragische gevolgen had? Kan men na dertig jaar nog altijd in ernst beweren slachtoffer te zijn? Jawel, soms wel, maar evengoed kan men zich afvragen of juist die mensen veel aan de grote klok zouden hangen. Er hangt veel wellust rond het beschuldigen van priesters en als er iets geweest is dat het daglicht niet kan zien, dan hoeft dat anderen niet te raken. Want het is wel vreemd dat velen onder ons graag voor de eigen rechten opkomen, toch en menen dat niemand daar zaken mee heeft, maar nu plots wel priesters op de morele weegschaal zetten.

Verder  wil ik u wel nog dit meegeven, dat mij zeer verontrust, met name dat mensen die sinds de bevrijding van de moraal uit burgerlijke en kerkelijke kluisters, graag uitpakken dezer dagen met morele regels die strenger worden gehandhaafd dan vroeger ooit het geval is geweest. Zeker op het vlak van de seksuele moraal blijkt men vandaag afwijkend gedrag wel te moeten accepteren, homoseksualiteit in het bijzonder, maar andere devianties mogen niet en kunnen niet. Dat men kinderen en jongelui respecteert, ligt voor de hand, dat soms de verhoudingen al te vertrouwelijk worden, kan men niet altijd verhinderen, zeker niet bij jongeren in de adolescentie. De seksuele bevrijding is aan de kerk voorbij gegaan, maar de vrijheid is uw priesters en uzelf wel ter ore gekomen. In wezen kan men dus best begrijpen dat sommige mensen wel erg in verwarring zijn geraakt. Overigens blijken ook leken daar last van te hebben, maar dat is al helemaal een taboe. Vrouwen durven niet meer in monokini op het strand, want hun maten zouden niet ideaal zijn. Vrouwen willen ook van hun vrijheid genieten, maar moeten tegelijk op dertig fronten tegelijk uitstekend scoren. Dat blijkt wel zeer problematisch. En ja, met vrouwen hebben priesters altijd wel enige last gehad, want ze mochten alleen op regelmatige basis omgaan met dames die de canonieke leeftijd, veertig jaar dus, bereikt hadden. Een huishoudster? Of een familielid, zus dus, of iemand vreemds die veertig jaar of ouder was. Die gestrengheid heeft de priesters niet altijd goed gedaan.

Hoe nu verder? Ik zou die jongens en meisjes van de pers eens goed de levieten lezen en hun achterbakse gedrag onder de neus wrijven. Mensen een antwoord ontlokken dat toelaat de volgende slag te slaan, dat is geen eerlijke omgangsvorm. Dat de zaak van die priester in Brazilië toch boven water komt, moet u echt niet zien als de zoveelste druppel. Het stond in de sterren geschreven dat de redactie van Ter Zake hiervan op de hoogte was. Het dankwoordje van mevrouw Beck klonk me dan ook wat onoprecht in de oren. Priesters kunnen niet altijd aan de standaarden voldoen die zij aan anderen geacht worden mee te geven. Op sommige vlakken moet men als kerk over die normen gaan nadenken, maar ergens is er een grens waarmee men de Kerk als instituut aanpakt, want er bestaat vrijheid van religie in onze regio, Europa en dus moeten we accepteren dat de kerk er een eigen leer en visie op na houdt. Via de jacht op pedofielen probeert men dat onder vuur te nemen en dan denk ik, als justitie gesproken heeft of meent niet te hoeven spreken, tot seponeren overgaat, dan moet men de zaak niet opblazen. Vroeger werd er over pedofilie natuurlijk niet gesproken, sommige mensen vonden dat pedofielen ook recht hadden op geluk. Vandaag kan het niet meer en worden kinderen onder de twaalf en jongelui boven de veertien over dezelfde kam geschoren. Zij zijn alle slachtoffers, maar een schooldirecteur uit Genk mocht het beleven dat hem ten onrechte handelingen werden toegedicht die naderhand niet bewezen konden worden. Daarom mag men van oplettende journalisten verwachten dat ze niet zomaar meelopen in geruchtenmolens, want die wentelen snel, maar malen niet veel.

Men zegt nu wel dat u driemaal tegen dezelfde steen gestoten bent, waar op het oog weinig tegen in te brengen valt, maar justitie was niet duidelijk over de schuldvraag, dat wil zeggen de parketmagistraten, het OM konden niet onmiddellijk aantonen of er sprake was van schuld. Wie zijn wij dan om u aan te wrijven dat u onzorgvuldig handelde? Want daar gaat het dus om en ik betwijfel of men er goed aan doet voortdurend deze gevallen breed uit te meten in de media. De gevallen van pedofilie zijn er geweest, de "relatietjes" zijn er ook geweest en er was sprake van machtsmisbruik, niet enkel seksueel, maar ook psychisch, omdat de kerk niet altijd hoge maatstaven voor haar bedienaren in stand kon houden. Maar het donatisme zegeviert, binnen en vooral buiten de kerk. Of de kerk geen problemen moet oplossen? Zeer zeker wel, maar het is een binnenkerkelijke zaak als er geen bewijs is dat het OM tot vervolging kan bewegen. Omdat het een binnenkerkelijke zaak is, moeten buitenstaanders ernstig overwegen of hun voortdurend inspelen op geruchten en vage berichten, betichtingen wel zo nuttig is. De kerk als instituut heeft veel van haar glans verloren, maar het blijft wel zo dat de Joods-Christelijke traditie aan de Europese intellectuele en filosofische traditie onvoorstelbaar veel heeft bijgedragen, maar dat zal niet iedereen onderschrijven. Juist een filosoof als Leszek Kołakowski heeft mij van dat inzicht nog eens doordrongen. Maar een traditie verliest aan levenskracht als ze alleen maar behouden wordt en dat is momenteel in Europa het grote probleem. Noch de critici noch de behoeders van de traditie slagen erin opmerkelijke eigentijdse inzichten te koppelen aan die evolutie van eeuwen denken, debat en soms vertwijfeling, soms ook misslagen.  U kan nu slechts proberen de goede naam van uw ambt te herstellen, maar u heeft de perceptie tegen, zal men zeggen. Ik denk dat het gemakkelijk is op die manier van misslagen te spreken, maar dat er een probleem is, ligt voor de hand. Alleen is ook duidelijk dat men u keer op keer zal vervolgen om mogelijke vergissingen. Daarom hoop ik dat u eerlang een overtuigend argument kan geven dat u werkelijk met de kwesties bezig bent die de kerk en de gelovigen, misschien zelfs de ongelovigen aanbelangen.  

vale,

Bart Haers


Reacties

Populaire posts