En nu iets totaal anders: grexit

Reflectie

Cijfers en verhalen

Droom van Aecadië uit 1852 van Robert S. Duncanson,
laat perfect zien hoeveel fanatasie men
kan opbrengen de ellende van deze wereld te ontkomen.
Maar soms valt er aan sommige zaken niet te onkomen. Eerder
dan een neoliberaal verwijt te formuleren kan men te rade
gaan bij iemand als Tomas Sedlacek. Economisch hantelen
is niet waardenvrij, dus ook een paradijs op aarde willen,
gaat niet zonder risico's, voor de vrijheid bijvoorbeeld  

Ruben Mooijman schrijft in DS een stuk over de vraag waarom men Griekenland geen kwijtschelding van schulden zou gunnen, zoals men dat in 1953 voor de BRD, de voormalige door de Westerse mogendheden bezette gebieden van het oude Duitsland. Het is wel van belang, zoals Tomas Sedlacek schreef, te begrijpen dat economische beslissingen nemen niet waardenvrij mag heten, wel kan men het alles waardenvrij bestuderen. 

De VSA wilden, na de inspanningen van het Marshallplan de Duitse economie versterken. Dat het voor 1989 gelukt is, ondanks crises wel degelijk gelukt is, mag men niet vergeten, de films van Fassbinder hebben dat ook ampel verbeeld. Dat Duitsland het nu goed doet, mag in het verhaal niet zomaar een plaats hebben, want het was bijna zo dat Duitsland rond 2000 de zieke man van Europa leek. Meer nog, Duitsland diende in 2003 een tekort op de begroting aan te tekenen dat hoger lag dan 3 % van het BBP. Er waren evenwel belangrijke argumenten om hier niet over te zeuren, want Duitsland had nog steeds moeite de hereniging rond te krijgen én de belofte van Helmut Kohl waar te maken, die van welvarende dorpen en steden aan beide zijden van de oude grenzen. Dat Frankrijk ook over de schreef was gegaan, maakte het voor de ECB niet eenvoudig budgettaire rigueur op te leggen. En wat waren de redenen voor Frankrijk?

De conferentie in Londen in 1953 had inderdaad niet enkel economische doelstellingen, maar dienden het bewind van de BRD te versterken. Vergeten we niet dat in die periode ook het bewind van de DDR gecontesteerd werd en in juni-juli 1953 - na de conferentie in Londen - leidde dat tot een grote opstand, arbeidersopstand die door het Rode Leger en de Vopo werden neer geslagen, wat men in het oude Europa zelden meerekent. De betekenis ervan is namelijk dat de VSA en Londen, Frankrijk ook ervan overtuigd waren geraakt dat ze Duitsland economisch alle kansen dienden te geven en oude schulden inderdaad kwijtschelden. Moet Duitsland daarom vandaag lankmoedig handelen tegenover Griekenland, om de Grexit te voorkomen?

Het is en blijft opvallend dat men bij het pleidooi voor een kwijtschelding van schulden aan Griekenland verwijst naar een gebeurtenis die nergens verband houdt met de huidige constellatie. Laten we zeggen dat men na WO II ook wel gedacht had van Duitsland een boerenstaat te maken en de industrie af te breken of niet her op te bouwen, gekend als het Morgenthau-plan. Dat was uiteraard een onmogelijk plan om ethische redenen, niet enkel voor de Duitse bevolking - grote hongersnood dreigde en massale sterfte. Voordien, tijdens het interbellum, had John Meynard Keynes al over de gebreken van de Verdragen van Versailles de lans gebroken had en ze ook afgewezen, was duidelijk, denk ik, dat men Duitsland niet opnieuw aan haar lot kon overlaten. Men had Duitse welvaart nodig om de rest van West-Europa voor diepe misère te behoeden en dat lag aan de basis van de gesprekken in Londen. Het zal wel kloppen dat het een grootschalige operatie was van bevrijden van schulden, die haar weerga niet kent in de geschiedenis van de 20ste eeuw.

Echter, de omstandigheden waren anders en er waren inderdaad geopolitieke overwegingen en moet men eraan toevoegen maatschappelijke overwegingen, namelijk Duitsland een nieuwe start geven. Let wel, sinds 1950 en het Frans-Duitse verdrag tot verweven van de staal- en steenkoolindustrie en de akkoorden van die twee landen met de landen van de Benelux en Italië in 1951ondertekenden die de EGKS en ander instellingen oprichtten gaven er ook aanleiding toe dat men, met het oog op meer optimale uitwerking van de instellingen wel de schuldpositie van Duitsland diende te zorgen voor een gezondere situatie van de BRD. Maar wat de eisen waren die aan Duitsland opgelegd werden? Daarover schrijft Ruben Mooijman niet. Maar de doelstelling, nog eens, was een kwestie van politieke strategie, economische redelijkheid en ethische gevoeligheid.

Een aantal van die inzichten gelden ook voor Griekenland en de Grieken, zoveel is zeker. Maar hoe zou het dan moeten gaan? Het is van belang te begrijpen dat een deel van de Griekse schuld ontstaan is door fraude vanwege de overheden,maar ook door zeer bizarre vormen van corporatisme. Links én Rechts hebben het bestel niet enkel economisch ongeloofwaardig gemaakt, ook de burgers hebben lang de voordelen van het veile bewind geplukt, zodat de volgende generaties er inderdaad voor moeten bloeden. Men kan nu zo vaak men wil beweren dat Griekenland niet bij de Euro had moeten komen, maar het is een beslissing die met kennis van zaken is genomen door de raad van Regeringsleiders en Staatshoofden op instigatie van onder meer de Franse minister van Justitie, Strauss-Kahn. Kennis van zaken? Men heeft pas achteraf gezien dat de boeken met de hulp van een Amerikaanse bank waren bijgekleurd, geflatteerd.

De Grieken bloeden mee en dat is niet geheel rechtvaardig, maar doen alsof de kwijtschelding van schulden nu, waarover ook Mooijman niet spreekt, kan men niet zomaar, omdat de Grieken bij een eerder steunplan al een deel van de schulden zijn kwijt gescholden en bovendien zijn de besparingen niet altijd een last voor de bevolking, maar een poging de economie opnieuw op gang te trekken. Wat wel ontbreekt in het verhaal, zo te zien, vormt het gebrek aan uitleg, aan perspectief en dat kan men  de besluitnemers slechts kwalijk noemen. Men heeft zo vaak op de cijfers gehamerd en men weet dat de Grieken nu alles behalve zorgeloos door het leven gaan, behalve de Orthodoxe kerk en de reders natuurlijk, dat een goed verhaal wenselijk is, zoals in 1953 voor Duitsland.

De Grieken staan voor keuzes, die men niet mag niet onderschatten, wat de gevolgen voor de toekomst betreft.  Maar zou het echt een goede zaak zijn voor hen, als ze uit de Euro stapten? Voor ons kan het ook ongemak meebrengen, zoveel is duidelijk, maar een verdere instorting van het systeem of proberen een socialistische heilsmaatschappij te stichten, moet men dat dromen? Ik denk dat de situatie in landen als Venezuela, maar ook Zweden ons tot nadenken moeten stemmen. Zweden heette het modelland inzake tolerantie, maar afgelopen weken gingen moskeeën in vlammen op. Dat valt niet goed te praten, maar is wel symptomatisch voor het feit dat de gedroomde goede samenleving niet echt bereikt is. Moet men consideratie hebben met die ontvlambare vikings? Niet echt, maar ook moet men begrijpen dat autochtonen zich niet alles laten welgevallen.

Venezuela? Potentieel blijft het een rijk land en het klopt dat de inkomsten van olie voor Chavez niet altijd even billijk werden verdeeld. Maar moet men nu vaststellen dat basisproducten als toiletpapier en tampons op de bon staan, dan moet men zich toch afvragen of dat regime wel adequaat en fair bestuurt. Het antwoord is niet neen omdat het zich als links presenteert, het antwoord is neen omdat het morele helderheid ontbeert en omdat het niet heeft geleerd dat het socialisme toepasselijk maken voor een moderne samenleving even moeilijk is als het christendom of zelfs een met de met de moderne samenleving ontstane beweging als het liberalisme. De moeilijkheid is dat men gelooft dat gelijkheid in economische zin de gelijkheid op het vlak van persoonlijke rechten of zelfs van het levensgeluk zal bevorderen. Het tegendeel is wellicht waar, namelijk dat economische gelijkheid voor corruptie zorgt en dus voor zorgen en afgunst en zo het systeem ongeloofwaardig maakt. In elk geval, men hoeft de burgers van Venezuela niet te benijden.

Voor de Grieken is het dus van belang dat ze weten dat kiezen voor Syriza kiezen, dat ze dan wellicht geen bloot en spelen zullen krijgen, maar eerder een nog grimmiger beleid, dat alle reserves die er in het land nog aanwezig zijn, zal opsouperen zonder voor nieuwe reserves te zorgen. Hoe het dan wel moet? De gedachte aan een faire verdelingen van lusten en lasten moet men niet achterwege laten, maar men kan beter proberen, zoals Martha Nussbaum schreef de jongeren beter onderwijs te verstrekken en dus te accepteren dat niet iedereen de eindmeet behaalt, maar dat je dan tenminste goede artsen, ingenieurs en ICT-ers op de arbeidsmarkt krijgt. Overigens, ook Spanje heeft af te rekenen met een zeer strak geleide beweging, Podemos, die nu vele jongeren en volwassenen los weet te weken van de PSOE, maar opvallend is wel dat men hen niet goed vertelt wat er in Venezuela gaande is. Wellicht gaat het om collateral dammage, maar eerder gaat het om een cynisch vertellen dat gelijke verdeling van de middelen armoede voor iedereen betekent.

Het is aan de Grieken om hun stem uit te brengen, later aan de Spanjaarden, maar laten we toch eindelijk eens begrijpen dat zowel Podemos in Spanje als Syriza in Griekenland net zo ongunstig zullen blijken als Gouden Dageraad of een partij van Neo-Frankisten, die er overigens niet is in Spanje, toch niet op nationale schaal.

Voor mij mag links zich verleidelijk voorstellen, maar laat ze dan eerlijk vertellen dat de overheid alleen geen welvaart maakt. In 1953 vormde de schuldherschikking voor Duitsland een stap in een reeks van akkoorden en besluiten die de welvaart zouden ondersteunen, maar het bleef wel zo dat het wel aan de Helmuts en de Inges gegeven was die de zaak op gang te krijgen en ja, ook zij kregen met voor- en tegenspoed af te rekenen. Vandaag klagen Grieken en medestanders aan dat Griekenland alleen maar moet boeten, maar hoeveel financiële steun kreeg men al in Athene, vanuit Brussel of het IMF? Zijn die fondsen goed aangewend? Was er na de collaps sprake van goed bestuur? Op die vragen krijgen we vooralsnog geen antwoord en dat frustreert, want het is makkelijk Duitsland in een ander tijdsgewricht op te voeren, de Grieken moeten nu zorgen voor hun toekomst en niet vergeten dat ze veel kregen van Europa, niet gratis noch onvoorwaardelijk, maar toch kwam er steun en dat moet men toch ook maar eens in de boeken opnemen.

Net om die redenen moet men vrezen dat dit niet algeheel iets totaal anders mag heten, want de kansen werden verkeken om in Griekenland tot een helder debat te komen. De verantwoordelijken schoven hun verantwoordelijkheid af en onverantwoordelijke zielen menen dat de anderen, Brussel, Washington schuld hebben aan hun ellende. En net als die moslimutopisten heeft de supreme chef van Syriza maar een droom, zijn volk uit de diepten van ellende in nog grotere ellende te storten, waar het persoonlijke initiatief van geen tel meer is en waar de staat wel totalitair moet uitpakken wil ze de arme zielen van de gefrustreerde Grieken niet op ideeën brengen. Een liberale samenleving, een rechtsstaat en sociaal beleid, dat alles samen moet men voor de verkiezingen van 25 januari wensen. En ja, corrupte leiders moeten eruit. Voor de verkiezingen.

 Bart Haers