Wie kan Vlaanderen en Nederland verbinden

Kleinbeeld

Vlaanderen en Nederland

Waar we het zicht verloren

Brugdeel van de oude Moerdijk die in 1956
voor het verkeer werd opengesteld. De brug
over het Hollandsdiep fungeerde
als een imaginaire grens tussen Noord
en Zuid, maar verzorgden een snellere
communicatie. 

Mijn eerste stuk op deze blog: de continentendrift waaraan Vlaanderen en Nederland onderhevig zouden zijn, zodat ze onweerstaanbaar uit elkaar drijven. Blij zou ik dan behoren te zijn omdat duidelijk werd dat mijn visie niet geheel op de koude steen is gevallen, maar de tekenen zijn verwarrend en de diagnoses al evenzeer. Want er komen meer Vlamingen op de Nederlandse buis, in Nederlandse kranten, dan voordien, maar ook komen er wel eens Nederlanders op de Vlaamse buis, zoals Marc-Marie Huijbrechts. Alles naar wens dus.

Toen evenwel het verhaal over de problemen in Oranje aan de orde kwamen, gaven de Vlaamse media niet thuis en ook in andere gevallen merkt men weinig interesse voor wat over de Moerdijkbruggen gaande is. Maar men moet inderdaad niet elk akkefietje op de kijker loslaten. Waar zou men zich op moeten richten? Datgene wat ook ons raakt, zoals onoordeelkundig gebruik van politiegeweld, van camera's in de publieke ruimte en de gerechtelijke dwalingen moeten ons wel ter informatie meegegeven worden.

Men mag daarom de informatie over en weer niet beperken tot cultuur, want dan zal men in Nederland gemakkelijk info overnemen die ook hier behoorlijk efemeer blijkt. Graag kijk ik naar "het uur van de Wolf", naar 2doc en zelfs naar Flikken Maastricht, maar door de band merk ik vooral in de betere boekhandel wel de boeken er uitgegeven worden en ook nieuwsbrieven van uitgeverijen als Boom of Klement interesseren me en die krijgen dus de nodige aandacht. Mijnerzijds dan, want wat die kleinere uitgeverijen realiseren, daar horen we in de media minder over, want niet echt voor het grote publiek, zegt men dan. Terwijl het zowel een vorm van censuur moet heten als een blijk van nefast paternalisme. Op dat vlak is de situatie wel degelijk vrijwel universeel: we horen wel wat er in New York, Londen of San Francisco aan buitenissige zaken te beleven valt, over Damian Hirst en andere, maar vaak gaat dat ten koste van waardevolle events, opvoeringen.

Natuurlijk moeten we altijd zoeken naar wat naar onze gading kan zijn en proberen uit te vissen wat er nu van belang is. Maar het gaat natuurlijk ook om nieuwsgierigheid en dan moet men maar hopen dat brede media met grote netten vissen en niet teveel laten passeren. Tegelijk merkt men dat bepaalde episodes in de recente geschiedenis van België en Nederland niet altijd op dezelfde balans worden gelegd, terwijl, ondanks de verschillen, er een  gemeenschappelijke toekomst voor ons ligt. De belangen die we moeten verdedigen kunnen we niet alleen vrijwaren, zodat we binnen de EU en samen met de EU naar buiten toe wel een en ander veilig te stellen hebben.

In zijn Pacificatielezing zegt Peter Vandermeersch zonder meer dat we het liefst boeken uit eigen streek zouden lezen; onderzoek zou de bevestigen, of beter: Carlo van Baelen van boek.be. Gaat het om literatuur, dan zijn er heel wat recente en minder recente romans, dichtbundels die in Vlaanderen niet (meer) aan bod komen. Ik weet niet wie dat onderzoek heeft uitgevoerd, maar als men aan mensen vraagt die noch in de bib noch in de media vaak met boeken van de andere kant te maken krijgen, wat ze verkiezen, dan zal men wel zeggen dat men liever Joost Vandecasteele leest dan Joost Zwagerman.

Als mediamensen het van belang achten de eigen schrijvers en dichters, onderzoekers aan het woord te laten, dan moet men niet verbaasd zijn dat velen nooit horen van wat er boven de Moerdijk voor reuring zorgt. In feite moeten we van elkaar verwachten dat we onze voorkeuren uit het eigen land niet laten verslommeren, maar tegelijk ook voldoende ruimte bieden aan wat buiten het eigen taalgebied en buiten de grenzen van Vlaanderen, respectievelijk Nederland gebeurt, presenteren.

De kranten, zeker in Vlaanderen blijken behoorlijk lijvig, maar veel is van provincialistische aard. Reikt niet verder dan De Panne, Bree of Essen en ook omgekeerd, kan NRC wel behoorlijk provinciaal uitpakken, wat op zich - voor mij als Zuid-Nederlander - wel van belang kan zijn. Daarom denk ik dat krantenredacties zich moeten beraden over wat voor hen belang is en vervolgens of ze daarmee kunnen volstaan. Wat film betreft, krijgt men in de Vlaamse bioscoop weinig uit het Noorden te zien, terwijl het wel eens de moeite kan zijn. Wel moet ik vaststellen dat ik na de release van "Zwartboek" merkte dat velen de commentaar van VRT en De Morgen overnamen en alleen de vetzakkerij overhielden, terwijl het vooral een vitalistische film mocht heten, alsof men de vrijbuiterij van Verhoeven niet meer zo zag zitten. Nu, veel schaamhaar zien we niet meer op televisie.

Maar toen de film van Timur Vermes verscheen - in Duitsland - merkte ik nog maar eens, hoe de toon in de media gezet kan worden en dat spoort niet altijd met kijkervaringen. Geen recensies meer lezen? Dat kan aanbevelenswaardig lijken, maar het gaat niet enkel om die recensies: de voorkeuren van de kijkers misleiden is al erg, wel dat men distributeurs de wind uit de zeilen neemt door te vertellen dat "de mensen" het niet lusten.

Dan zijn er nog de wetenschappelijke en filosofische discussies, waar de Moerdijk naar beide zijden als een slotgracht lijkt te werken, want discussies die we sowieso delen, worden zelden over de taalgrens heen gevoerd. Natuurlijk, Het filosofische Kwintet met Clairy Polak en Ad Verbrugge nodigde de afgelopen jaren ook filosofen uit het Zuiden en dat maakte het debat daarom niet minder interessant of net interessanter. Men nodigde gewoon Paul Verhaeghe en andere filosofen uit en het gesprek ging wel degelijk ergens over.

Taalgrensproblemen? Die tussen Vlaanderen en Franstalig België kennen we afdoende, maar hoewel men graag de lof zwaait van Jozef Deleu en Luc Devoldere, die nu al enkele decennia Ons Erfdeel en Septentrion uitgeven, de inhoud van artikelen of eventuele onenigheid met bepaalde inzichten die er gedebiteerd worden, bereiken zelden het publieke debat.

In die zin kan men vaststellen dat er sprake is van een continentendrift tussen Noord en Zuid, maar dat tegelijk de mogelijkheden er zijn om samen te werken. Lang is het niet geleden dat Bert Anciaux zegde dat hij niet achterover viel als Noorderlingen het behaagde iets over het Zuiden te zeggen. Meer nog, men moet vaststellen dat Vlamingen, spraakmakende lieden en dames graag een zekere meerderwaardigheid tegenover de Grachtengordel aan de dag leggen, terwijl ze in het noorden de uitgaven voor culturele samenwerking eerder nutteloos vinden. Schreef Karel van de Woestijne geen prachtige brieven uit Brussel over wat er hier reilde en zeilde, over de Rodenbachfeesten in 1905, over de strijd voor het algemeen stemrecht en over de leerplicht? Dat was aardig geschreven journalistiek, waarbij ook het kunstleven in Brussel aardig in de verf werd gezet. Maar die vele banden die Ada Deprez verzamelde, zijn dan wel op DBNL te lezen, zoals ook Van Deyssel er te vinden is, komen niet aan bod. Als er al literatuuronderzoek in Vlaanderen plaats vindt, krijgt het alleen aandacht in de media als het over Boontje, Claus of Gerard van het Reve gaat.

Gelukkig is er het Vlaams-Nederlands Huis de Buren en kunnen we zelf ook wel contacten leggen. Bij deze herinner ik me een pater Augustijn die bij ons wel eens aanliep en dan wel eens over zijn Nederlandse geaardheid sprak, maar actief als hij was geweest in Den Haan en Gent, bleek ook dat voor hem Nederland zich uitstrekt van Delfzijl tot ... de Somme, gedomme. Zover zal ik niet gaan, maar een bezoek aan Rijsel en Sint-Aumaars, Duinkerken, het voortoont verwantschappen met de Vlaamse steden.

Bart Haers