fijnregeling wetgeving

Dezer Dagen

Gouverner, c'est prévoir

Nalatige overheden? Al te voortvarende overheden? Iedereen zal klagen

De burgemeester van Koksijde en de staatssecretaris bevoegd voor asiel hebben de boter gegeten, want ze hebben bijgedragen tot hysterie over de aanwezigheid van gevaarlijke jongemannen in het opvangcentrum en het zwembad. Vrouwen en meisjes lopen gevaar. Aan de andere kant horen we dat deze mensen goed opgeleid zijn en in hun thuisland tot een zekere middenklasse behoorden. Nobele wilden zijn het niet, maar gevaarlijke wilden evenmin, wel zeer talrijk.

Intussen blijkt dat men niet tijdig de lui weet te selecteren die van de exodus gebruik maken om Europa binnen te glippen, want anders zou hen de toegang ontzegd worden. Via de Spaanse enclaves lukt het niet en dus komen/kwamen ze via Libië of helemaal via Turkije en Griekenland. Het geeft ook aan dat men in Marokko aan de weet komt hoe de hazen lopen en goed zien waar en hoe men dus zonder veel weerstand Europa binnen kan komen. Dat de migratiebewegingen al een paar jaar bezig zijn, mag niet verbazen, dat de toevloed van mensen de verbeelding van nagenoeg iedereen overtreft, mag men ook niet ontkennen. Vraag is dan wat te doen en hoe het aan te pakken. "Wilkommenskultur" zou gefaald hebben, maar de overheden noch de vrijwilligers hebben de nodige steun gekregen van de samenleving. Wij keken toe, niet hoe de hazen liepen, maar op zoek naar redenen om de hele toestand in de schoenen van de overheid te schuiven.

Dan zijn er de discussies over de kerncentrales, die verouderde technologie zouden gebruiken - veertig, vijftig jaar is niet oud, dacht ik - maar ook is gebleken dat men uitermate zorgvuldig de risico beheerst en weet dat centrales zo gevaarlijk kunnen zijn dat elke bagatellisering van een incident uit den boze is. Daaruit afleiden dat de centrales op de mestvaalt moeten, laat onverlet dat men ook nog altijd moet weten af te komen van het hoogradioactieve afval. Een goede kant zit er niet aan, wel kan men - bij voorkeur met kennis van zaken - zoeken naar oplossingen die de vele randvoorwaarden optimaal honoreren en dan staat de veiligheid van burgers in eigen land en onder de rook van de koeltorens in de buurlanden voorop.

Of moeten we hebben over het wanbeleid van de Brusselse overheden, inzake mobiliteit, want gebrek aan onderhoud van de wegen en tunnels was als jaren een opvallend en beeldbepalend aspect van wie er gebruik van maakte. De stadsregering was niet bij machte het nodige te doen, gedurende dertig jaar maar liefst.

Dan zijn er nog die verdomde mensen die alsmaar ouder worden. Prachtig zegt de ene, want waarom zouden we geen 120 jaar worden? Maar ja, hoe lang zal dat goed gaan en kunnen mensen voor zichzelf blijven zorgen? Steeds meer rusthuizen heeft men nodig, maar ook scholen en wellicht ook ziekenhuisbedden inclusief handen aan het bed, onderwijzers en leraren bij het bord. Dat laatste kan men oplossen door de rol van de schoolmeester te beperken tot coaching.

Men kan het ook nog hebben aan de lobby's die het roken willen beperken en in hun hart verbieden, vergetende dat een wijs man al eens zegde dat wie van mensen engelen maken wil, vooral duivels weerom krijgt. Ook weten we toch dat prohibities zelden echt werken. De discussie over legalisatie van het produceren, verhandelen en gebruiken van drugs blijft men afhouden, maar de vraag is of de criminele kanalen die de drugs naar Europa brengen voor ontwrichting zorgen in de regio van productie en bij de gebruikers. Opvallend is ook, blijkt altijd weer hoe gefascineerd we naar notoire middelengebruikers kijken en tegelijk menen dat we dat niet moeten willen. Waarom we het wel aanzien, maar zelf aan de veilige kant blijven, zou men toch beter in overweging moeten nemen. Hans Fallada kon aan verslavingen niet weerstaan, was een belangwekkend schrijver, maar voor zijn omgeving niet altijd even sympathiek. En toch kon hij rekenen om enkele trouwe metgezellen en ook wel, mensen die hem vaak nog een zetje gaven. Maar goed, hij leefde in andere tijden.

Als besturen betekent dat overheden vooruit moeten kijken, dan blijft nog de vraag van de taakverdeling, want het ambtelijke apparaat moet uitvoering geven aan wetten, terwijl het politici zijn die de wetgeving zouden uitdokteren. In de praktijk zijn het hogere ambtenaren die ook aan beleidsvoorbereidend werk doen en dat moet men als een goede inbreng beschouwen. Maar ook buiten de politiek zijn er groepen die aan beleidsvoorbereidend werk doen of proberen de politici tot hun inzichten te bewegen, al dan niet met snoepjes, maar ook wel eens met de knoet van namen noemen en hen beschamen. Of het nu om het klimaatbeleid gaat of over gezondheid.

Tegelijk merkt men dan weer dat bijvoorbeeld het gezondheidsbeleid - waar we alleen maar zorg voor kunnen dragen en er de zegeningen van tellen - naast andere evoluties voor een vergrijzing heeft gezorgd, terwijl de bescheiden babyboom in het eerste decennium van deze eeuw zorgde voor een zekere vergroening, net als de immigratie. Het punt is dan dat men al langer wist, sinds ongeveer 1991 dat de bevolking bekeken als leeftijdspiramide onderdaan licht zou aangroeien maar aan de top zou verbreden, wat tot vele nieuwe te beantwoorden vragen zou leiden. Een antwoord was op zeker moment de "Pil van Drion", dat afgevoerd werd: iedereen krijgt bij zijn of haar 70ste verjaardag een dodelijke pil en men kan die naar eigen inzicht inslikken. Een mens die men doodt, is een wereld die men vernietigt, een mens die men redt, is een wereld die men redt. Aangezien we sterfelijk zijn, zal men zich afvragen hoe lang we ons aan ons bestaan mogen of moeten vastklampen. De moderne mogelijkheden van de geneeskunde - mijn verhaal is eentonig - maakt een simpel antwoord onmogelijk. Bovendien blijkt men bij extreme vroegbevallingen - het woord miskraam is dan taboe - aan ouders de kans te willen geven dat wezentje al helemaal als een baby te zien en de nagedachtenis te koesteren. Kan best, maar tegelijk horen we dan dat abortus beknotten, zoals in sommige landen, Portugal en Polen blijken daarmee bezig, niet strookt met onze opvattingen.

Ben ik dan tegen euthanasie of abortus? Ik ben de mening toegedaan dat de wetgeving noodzakelijk was - al blijkt men ook in Nederland wegen te zoeken om de wet uit te breiden naar handelingsonbekwame mensen  en er is goede wetgeving gemaakt in Nederland en België, maar men zal zich best ook bij zichzelf beraden hoe en of we bepaalde praktijken beoordelen. Laat nu net daar het probleem ontstaan van wat wenselijk zijn zou of goed, dan wel slecht, want daarvoor hebben we geen onwrikbare criteria die universeel gelden, daar moeten we het geval dat zich voordoet overzien en daar moeten we het mee doen. De kans dat er zich vergissingen voordoen, kan niemand uitsluiten, maar of mensen bewust kwaadwillig zouden optreden, blijft ook nog te bezien.

Voor bestuurders vormt casuïstiek een glibberig terrein en filosofen hebben wel eens de neiging zich daar afkerig van te tonen, omdat goede inzichten universeel geldig zouden zijn. Goede inzichten behoeven geen toetsing aan de realiteit, maar zijn goed omdat ze goed overdacht zijn. Als we kijken naar de problematiek van de vergrijzing enerzijds en de gedachte onder ogen zien dat we die vergrijzing mogen wensen, mits men er rekening mee houdt dat mensen zelf wel mogen kiezen hoe ze leven, dan ontstaat een ander probleem: volksgezondheid en preventieve geneeskunde leggen een grote druk op personen om zich aan voorschriften te houden.

Visie met een kijk op de toekomst, ik hoor het een minister-president nog zeggen en herhalen, altijd maar herhalen en kwam tot het inzicht dat politici soms te veel greep op de samenleving willen krijgen. De enorme stroom van oorlogsvluchtelingen met grote verwachtingen over een beter leven, had men niet kunnen tegenhouden. Wie het anders zegt is vergeten hoe die stroom op gang kon komen, zonder dat politici of journalisten er echt erg in hadden, want het eerste wat we zagen en hoorden, ging over spoorlopers, maar dan vergeten we de doden voor de kusten van Lampedusa. En ja, er zitten gelukszoekers tussen, het zijn per definitie gelukszoekers, ook al zagen wij het liever anders. Maar wat dan?

Wij zijn ten slotte verheugd om onze welvaart en zijn panisch dat het minder wordt. Bekeken over een periode van dertig jaar is het wel duidelijk dat we nog altijd een hoge levensstandaard kunnen aanhouden en dat jongeren vele kansen hebben. De rapporten over toenemende armoede bij onder meer jongeren, waardoor men beleidsveranderingen wil bewerken, hebben een pervers gevolg, want bij discussies hoort men om de haverklap dat die nieuwkomers, jonge asielzoekers de armoede-inspanningen bedreigen. Niet dat er geen armoede is, maar men merkt dat organisaties die van het bestrijden van armoede altijd weer hun core business  maken de werkelijkheid gemakkelijk overschatten, terwijl mensen in armoede vaak met de vraag zitten, wie naar hen toe zal komen. Mensen kunnen tussen administratieve raderen terecht komen en aan het eind machteloos en berooid uit de mallemolen komen.

In Vlaanderen is de werkgelegenheid ondanks de crisis nooit echt in het gedrang gekomen, met uitzondering van de regio rond Genk en dat mogen we niet onderschatten. Maar als politici al in 2004 riepen om "jobs, jobs, jobs", dan gaven ze geen blijk van goed zicht op de werkgelegenheid; bovendien kan men de Borains niet helpen als men hen niet maatregelen op maat kan aanreiken of aanvaarden zal dat Collectieve Arbeidsovereenkomsten niet op nationaal vlak moeten besproken worden, maar meer op maat van de regio en dus afhankelijk van de regionale parameters moet bekeken worden.

Natuurlijk kunnen politici maar beter proberen de werkelijkheid goed te analyseren, maar ze zullen er zich hopelijk van bewust zijn dat hun benaderingen zelf de uitkomsten bepalen, terwijl maatregelen vaak goed ogen, maar evenzeer hun doel voorbij schieten of veel ongewenste neveneffecten kunnen meebrengen. Het geeft geen pas om die redenen politici voor dom te houden of te beweren dat het alleen maar zakkenvullers zijn. Ook burgeractivisten kunnen de bal behoorlijk mis slaan, zoals in het dossier van Oosterweel en de mobiliteit in en om Antwerpen is gebleken.

Overigens, het hele mobiliteitsdebat gaat gebukt onder de aanname dat de auto de vijand is, die men zoveel moet buiten houden. Onze steden zouden wel eens kunnen sterven en zeker de historische binnensteden dreigen vooral een museale betekenis te krijgen, maar zonder nog een beetje leven. Kindercrèches in de stad? Te veel lawaai dus vinden we wel een rechter die de sluiting beslissen kan. Of die klagers zelf van de voorziening gebruik hebben gemaakt, mag dan niet in het geding gebracht worden? Ja, die crèche in de stad kan voor veel mensen veel tijdwinst opleveren en ze hoeven dan niet per se met baby of kleuter op de achterbank drie of vier km verder te rijden. Auto's maken deel uit van onze beschaving en geven ons, gaven ons vleugels om naar verre stranden te rijden of de kunstschatten in Firenze te ontdekken terwijl er onderweg nog een en ander bezocht kon worden. Nu wil men, ondanks de claim democratisch te zijn, mensen mobiliteit ontzeggen.

Of Onderwijsbeleid? De speeltuin van elke intellectueel, die zijn of haar eigen kindertijd is vergeten en ook wel de kleine vreugden van het schoolse leven. Men wil voortdurend weer beter onderwijs, terwijl men de verdiensten van leraren m/v nauwelijks in kaart brengt en niet ziet hoe Nederland, dat zeer voortvarend het onderwijs heeft vernieuwd nu geplaagd wordt met een hoog aantal jongeren die functioneel analfabeet zijn. Oh ja, vernieuwing moet er zijn, maar sinds 80 jaar is het onderwijs zowel inhoudelijk veranderd als inzake methodes, maar men bleef redelijk vasthouden aan bepaalde normen en criteria. Nu blijkt, zowel in Frankrijk als in Nederland dat leerlingen uit sociaal zwakkere groepen en minder geschoolde kringen het beduidend lastiger hebben om gemotiveerd naar school te blijven gaan.

Het beeld van de politiek krijgen we vaak in donkere termen voorgespiegeld, maar de grondslagen van onze instellingen zijn op zich wel het koesteren waard. Het probleem ontstaat, denk ik, dat we niet genoeg kunnen hebben van perfectie en beheersing. Verwacht het onverwachte? Tja, dan moet men vooral ook de dingen enigszins op hun beloop kunnen laten. Men ontvangt 40.000 nieuwkomers en vraagt dat ze zich van vandaag op morgen integreren en ons geen last berokkenen. Hoe de samenleving zal evolueren, of deze mensen zich al dan niet een gunstig beeld van onze vrijheden en voorzieningen krijgen en van hoe wetten en regels uitgevoerd worden de voordelen inzien, hangt ook van u en mij af. De exodus is er gekomen en we hebben het bloedende Syrië in de greep van geopolitieke overwegingen laten sterven.

Men zegt dat de fiscaliteit rechtvaardig moet zijn, waarbij niet de rechtvaardige behandeling van de belastingplichtige aan de orde is, maar het feit dat men via de fiscaliteit de financiële ongelijkheid wil wegwerken. Nu is er wel een probleem dat een aantal mensen zeer snel grote fortuinen hebben kunnen opbouwen, maar met de verliezers, zoals bijvoorbeeld Lernout en Hauspie hebben we geen medelijden, maar nog minder hebben we oog voor het feit dat lokale, nog ambtelijke ondernemingen, die we vaak broodnodig hebben, zich ook wel eens onbillijk behandeld kunnen weten, omdat anderen wel aan fiscale optimalisatie kunnen doen, vaak door bestaande wetgeving interpreterend op te rekken. Men moet niet zeggen dat wetgevers zich daar niet van bewust zijn, maar het valt zo moeilijk te vermijden dat wetten handig gebruikt worden, des te meer naarmate ze een idealistischer van snit.

Vooruitzien? Het is altijd een moeilijke, doch boeiende en noodzakelijke onderneming, maar laten we dat niet aan trendwatchers overlaten, die graag alleen voor het nieuwste oog hebben, of het nu idiote spielereien blijken of inderdaad zeer goede ontwikkelingen, zoals elektronisch ondersteund rijden over onze lastige wegen of betere therapieën voor alle mogelijke aandoeningen. Vooruitzien betekent ook dat men beproeft na te gaan of de voorgestelde maatregelen wel de gewenste uitkomsten zullen brengen en bevredigende resultaten opleveren. Kant ik mij tegen elke vernieuwing? Geenszins, wel denk ik dat we ons meer met finetuning moeten gaan bezig houden, lichtjes bijstellen waar het fout zou lopen. Een paar domeinen, zoals justitie en fiscaliteit vergen een eerder doortastende aanpak, maar de discussie over de vennootschapsbelastingen zijn nu al gehypothekeerd omdat ze in het licht zou moeten staan van meer rechtvaardigheid. Meer rechtvaardigheid voor wie? Niet voor de zelfstandige ondernemer met of zonder personeel, wel voor de anderen. Dat kan toch niet billijk heten?

Bart Haers