Europa en de Rattenvangers
Kritiek
Thierry Baudet, Karel de Gucht
en het Europese debat
Dovemansgesprekken en "imposteurs",
waarachtigheid ook
 |
| Boris Johnson vertelde van alles over Brussel, maar nu Cameron in de touwen lijkt te liggen, blijkt men dat niet in rekening te brengen, terwijl Boris wel degelijk de samenleving schade toebracht. |
Het
klopt wel natuurlijk dat men tegen bestaande machten argwanend en kritisch moet
aankijken, maar het blijft evengoed waar dat we de opdracht van die
instellingen moeten onderzoeken en als we daarmee instemmen komt het erop aan
na te gaan of die op een passende wijze uitvoering krijgt. Het gaat om
bestuurskracht, maar ook, moet men inzien om de vraag of het draait om de
bureaucratie dan wel om een werking ten behoeve van het algemeen. Wat Europese
instellingen betreft, kan men zeggen dat het model er niet een is dat zich tot
burgers richt maar tot administraties van de lidstaten die, na tussenkomst van
parlement en regering de aangenomen richtlijnen interpreteren en implementeren.
Want beweren dat alles in Brussel bedisseld wordt door ambtenaren de Europese
Commissie mag men niet zomaar, want in een aantal domeinen, zoals rond milieu
en natuur, landbouw ook is gebleken dat nationale instellingen op die
beleidsdomeinen best wel weten hoe ze de marges kunnen opzoeken om een eigen
agenda te versterken of niet in het gedrang te brengen. Het mestdecreet van de
Vlaamse regering, dat overfertilisatie van de akkers en weiden moet voorkomen
en verstoring van het bestaande habitat, heeft afhankelijk van de
regeringspartijen wel tot voorzichtiger dan wel doortastender beleid geleid. Maar
mogen we ons niet gelukkig prijzen dat het akkerland, beken en houtkanten niet
helemaal vernietigd zijn door vergiftiging of ruilverkavelingen, aan de andere
kant betaamt het ook de bestaande landbouwbedrijven niet geheel te versmachten.
Men
kan dus niet zomaar over de EU-Commissie spreken, want de werkzaamheden van
deze instellingen zijn talrijk en behelzen vele domeinen, maar of die alleen
maar tot nefaste beleidsdaden leiden, valt nog te bezien. De algemene regel is
dat Europa beleid entameert als er vraag is uit de lidstaten of van
belangengroepen, maar ook dat men consequent beleid uitwerkt als gevolg van
besluitvorming door de intergouvernementele instellingen, al lopen die
processen niet geheel gescheiden en journalisten lijken aan dat soort
distincties een broertje dood te hebben, vooral wie Europa met een kwaad oog
bejegent zal daar niet om malen. Maar wie beweert dat deze distincties niet ter
zake doe, maakt zichzelf en het publiek van alles wijs, maar miskent de
werkelijkheid.
Wie
kan iets hebben tegen een vredig en welvarend Oekraïne? Kan zo een
associatieverdrag er iets betekenen en ertoe bijdragen? Het land heeft een
woelige geschiedenis achter de rug in de twintigste eeuw en behoort
onmiskenbaar tot de Bloedlanden, zoals Timothy Snyder het beschreef, waarbij
Hitler en Stalin het beleid van Pruisen, Tsarina Catherina de Grote en Habsburg
onder hun tweetjes verder hebben gezet. De val de oude staatstructuren, van
Partij en ondergeschikte administratie werd overgenomen door oligarchen die hun
deel van de buit veilig stelden en verder om de publieke zaak niet gaven,
hebben de betrouwbaarheid van de politiek geen goed gedaan in Oekraïne, zoals
bleek tijdens de laatste grote opstand - komt er nog een? Wie zal het zeggen?
Niemand heeft toen de kans gekregen noch gegrepen werkelijk een nieuwe staat op
te bouwen. Als wij dus met dat associatieverdrag bezig zijn, dan omdat het -
zonder decisief te zijn - voor de Oekraïners een goede zaak kan zijn en de
rechtsstaat kan helpen versterken. Maar als het goed gaat in Lviv, Lwow of
Lemberg en Kiew, dan kan dat voor Polen, Tsjechië en Hongarije, Roemenië ook.
Het
vormt de kern van de politiek dat het binnen een samenleving de strijd om de
macht vorm geeft en wie er deel aan neemt de kans om zelf aan de top te komen.
In een democratie verloopt de strijd niet langer via geweld maar toch merken we
dat we dezer dagen niet blind kunnen zijn voor de geheime manoeuvres in het
schemerduister. Argeloos geloven dat politici het goed voor hebben met de
samenleving hoeft niet, ervan uitgaan dat ze er geen idee van hebben wat
"wij" wensen of verlangen, geeft geen pas. De moeilijkheid is
uiteraard dat we wel eens zeer veel van de overheid verwachten, terwijl dat
lang niet altijd nodig is.
In
het beste geval kan men met overheden, lokale en andere tot goed overleg komen
om iets te realiseren, maar het zou toch denkbaar moeten zijn dat mensen op
eigen kracht en met goed aanwenden van de regels en normen iets kunnen
bereiken. Het staatsgezag werd in de afgelopen jaren evenwel niet alleen om
redenen van goed bestuur uitgebreid, wel diende men een systeem van sociale
zekerheid op poten te zetten en verder uit te bouwen; de strijd tegen armoede
evenwel laat zien dat men zo ook de geloofwaardigheid van het systeem in het
gedrang kan brengen. Mensen die hard werken en goed geld verdienen hebben het
wel gehad met al die "voordelen" voor mensen in armoede. En dus ook
voor regio's met problemen, voor anderen die niet zo uitmuntend zijn als
zijzelf. Men moet de armen niet aan de weldadigheid overlaten, maar de
voortdurende roep om bijkomende instrumenten zorgt voor een stroom studies en
documenten, die niet de armen ten goede komen.
Het
blijft merkwaardig dat men de verschillende opdrachten die de overheid in de
loop van de afgelopen jaren op zich genomen heeft en waarvan niet zomaar kan
zeggen dat ze al dan niet overbodig zijn, ook niet altijd kan zeggen of ze
efficiënt georganiseerd zijn. De noodzaak dat ziekenhuizen bij de tijd zijn en
blijven, kan iedereen onderkennen, maar tegelijk merkt men dat wanneer ergens
een nieuwe campus wordt gebouwd, de modernisering van de oude gebouwen en
apparatuur nog steeds - volgens reeds vastgelegde aanbestedingen - verder
uitvoering krijgen, omdat als het geld niet aangewend zou worden de instelling
dat zou verliezen. Meer oordeelkundig toewijzen en mogelijkheden inbouwen
middelen anders toe te wijzen omdat de
omstandigheden veranderd zijn, zou moeten kunnen, maar dan loopt men ook wel
risico's op misbruiken. Helemaal kan dat niet vermeden, maar zou men durven te
beweren dat al die artsen en
ziekenhuisdirecties zomaar vatbaar en verleidbaar zijn voor oneerbaar
bestuur? Het mensbeeld speelt hier een rol en we weten dat
overheidsinstellingen daar geen hoge pet van hebben.
Als
het om Europese instellingen gaat is de afstand groot, omdat, zoals men hoort
te weten, Europa vooral over de gezamenlijke politiek en het oplossen van
gezamenlijke benaderingen van kwesties als roaming behandelt. Tiens, die
prijzen kelderen, wat winstderving betekent voor operatoren die dan maar andere
middelen zoeken om hun winstmarges op peil te houden. Wat dit betekent? Dat
overheden goede inzichten kunnen hebben, maar dat de uitrol niet altijd is wat
het lijkt. Toch merkt men zelden dat politici zeggen: kijk eens wat we doen: we
houden Facebook en Microsoft in de hand, we organiseren programma's om
afgelegen regio's niet geheel aan de krimp over te laten en er is nog wel meer
dat goed werk mag heten, maar toch, we klagen en zagen over Europa, zonder dat
we goed in de smiezen hebben dat de balans wel eens goed kan ogen.
Nu
heb je in de media doorgaans twee stemmen die elkaar overschreeuwen, de
Baudets, Boris Johnsons die beweren dat er niets behoorlijks uit Brussel komen
kan en je hebt de politici die menen dat er meer Europa nodig is om alle
problemen op te lossen. Een samenleving zonder problemen? Ik wil het nog wel
eens zien, want de pers zou werkloos worden, universiteiten zouden geen dure
rapporten meer kunnen schrijven en wij zouden geen gratis spektakel meer
krijgen - enfin, we betalen uiteraard het parlement, de openbare omroep en onze
kranten en bladen. Maar toch, als politici, 71 jaar geleden, in 1944-1945
beginnen met de uitbouw van een verzorgingsstaat, dan kan men daar, wat de
eigen positie ook is, alleen maar dankbaar om zijn, want een deel van de
redenen van de machtsgreep van extreemrechts voor WO II lag in het onvermogen
van de overheid de economie op peil te houden en sociale stabiliteit te
verzekeren. Dat ook links macht verwerven wilde en daarvoor ook wel eens geweld
nodig achtte, mag evenmin onbesproken blijven. Dat er voor het falen van de
democratie vele oorzaken waren en het niet altijd eenvoudig er een voorop te
stellen, lijkt men graag te vergeten: alles heeft een enige eigen oorzaak?
Alleen de eerste beweger, zelf onbewogen kan als zodanig gelden. Toch vernemen
we tot onze ergernis nog altijd dat men voor problemen graag monocausale
verklaringen prefereert, terwijl in het vrije veld men vaak met correlaties en
sterkere en zwakkere krachten te maken heeft. Waarom zou dat in het veld van
het menselijke handelen, het persoonlijke en maatschappelijke anders zijn.
Er
zit nog een adder in het gras, een heel erg giftige: gaat men ervan uit dat
wetenschappelijk onderzoek objectief hoort te zijn en waardenvrij, dan valt op
dat bij heel wat onderzoek over voeding en hygiëne, rijgedrag, zelfs
beleggingsgedrag, financiële huishouding dus wetenschappers graag komen tot de
conclusie dat de meerderheid, de mensen het niet weten en bijscholing nodig
hebben, terwijl velen een goede scholing hadden en hebben en best wel de nodige
informatie en documentatie bij elkaar zoeken om te doen wat moet of goed is.
Die giftige adder wordt door de media met graagte gevoed. Okay, misschien kan
mijnheer mevrouw iets meer voorspel gunnen of het naspel niet overslaan, maar
is dat een publieke zaak? Is het een publieke aangelegenheid dat mensen al eens
thuis met vrienden de mogelijkheden en moeilijkheden van de tijd bespreken,
want ook daar lijkt men aan te twijfelen. Men leeft van generalisaties en voedt
ondoordacht maar met genoegen negatieve mens- en wereldbeelden. Terwijl op
redelijke gronden kan aangenomen worden dat mensen best bereid zijn en in staat
de publieke zaak ernstig te nemen, als ze zelf ook ernstig genomen worden.
Kan
het zijn dat politici echt geloven dat ze een betere wereld zouden willen, soms
zelfs betere mensen? Rechtvaardigheid in het systeem is gewenst, maar het hangt
vooral af van het handelen door mensen onder elkaar en het is precies het leven
tussen mensen dat het allemaal de moeite maakt. De discussie over integratie
van "vreemdelingen" in onze samenleving verliep niet zoals het
hoorde, omdat men hun aanwezigheid niet als een nieuwe realiteit wilde
aanvaarden en dacht dat ze weldra, na het afronden van het contract weer zouden
vertrekken. Hoe mensen hun ontworteling hebben beleefd, hun plaats hier zochten
en al dan niet vonden, soms wel dus en dan weer niet, kan men proberen te
onderzoeken, maar als men geen algemene regel lijkt te kunnen formuleren, voelt
men zich verloren en als wetenschapper mislukt.
Aangezien
politici en administraties graag beroep doen op wetenschappelijk onderzoek en
de sociale wetenschappen lang niet altijd zo objectief en waardenvrij uitpakken
als ze beweren, kan men er niet altijd staat op maken, wat het beleid dat men
net op baseren wil in feite niet goed beargumenteerd mag heten. Let wel, er is
wel degelijk goed onderzoek nodig, maar het middel mag geen doel op zich
worden. Ook Baudet kan men bezwaarlijk een waardenvrij denker noemen of van de
Gucht kan men niet beweren dat hij de unieke bezitter is van de waarheid. Als
ze zeer affirmatief spreken, als ze wel eens perfomatieve uitspraken doen, dan
hoeven we dat niet voetstoots aan te nemen. Anders dan gedacht is het vrije
woord dezer dagen niet meer voor iedereen even toegankelijk, omdat de media hun
eigen voorkeuren graag laten gelden.
In
deze zin kan men gewagen van een breuk tussen de zogenaamde elites en het
zogenaamde volk, maar zou men daarom zomaar rattenvangers als Wilders of Baudet
moet volgen? Jawel, Baudet houdt van Klassieke muziek, kleedt zich als een
escortboy voor rijpere dames met een dure smaak - ik hou van klassieke muziek,
dat is waar maar verder houdt elke vergelijking op - maar verder kan hij niet
duidelijk maken dat de terugname van de volle soevereiniteit - een tautologie
in theorie, want een land is soeverein of is het niet, maar het Verenigd
Koninkrijk der Nederlanden zag na Wenen haar soevereiniteit al ingeperkt, o.m.
door de garantie van de neutraliteit en door het feit dat het concert der
Naties die soevereiniteit toestond... - Nederland goed zou uitkomen.
We
beleven in onze landen ook nog eens een ernstige vertrouwenscrisis in de
publieke instellingen, waarvan we het falen breed uitgemeten krijgen, maar er
is veel, gelukkig maar, dat wel degelijk werkt - omdat de mensen op het terrein
wel bereid zijn veel inzet aan de dag te leggen. De macro-economische data
worden overigens ook niet altijd correct weergegeven en gehanteerd: hoeveel
werkeloosheid is er in Nederland of Vlaanderen, België en hoe zit het met de
groei van nieuwe banen in de particuliere sector? Hoeveel kost het voor een
bedrijf om een nieuwe aanwerving te realiseren en wat dat betekent aan toename
van de omzet, teneinde de winst op hetzelfde niveau te houden? Noch de Gucht
noch Baudet hoort men hierover. Dat het ook nog eens van de sector afhangt of
men een kwart miljoen of een kwart miljard nodig heeft voor een nieuwe job in
de aanbieding te hebben, laat zien dat men met gemiddelden en medianen wel
enigszins een beeld kan krijgen, toch zal ook dat wel niet helpen dat men de
beoogde data publiek maakt. Het gevolg is dat niet alleen gelogen wordt over
beleggingen in verre belastingparadijzen, maar soms speelt een land zelf die
rol met verve, ook over concrete data die mee het beleid kunnen inspireren of
steunen, ligt voor de hand. Neutraliteit is ver te zoeken en het hoeft voor mij
ook niet, als men maar niet doet alsof.
Bovendien
moeten we nog eens terug naar die crisis- en schandaalsfeer want het is maar de
vraag hoeveel politici ten bate van de res publica moeten doen en continuëren.
Veel beleid is afgelopen decennia uitgerold in naam van grotere
rechtvaardigheid. Ik denk dat het nuttig is na te denken over de mogelijkheden
van de regering om de basisvoorwaarden voor een goed samenleven te verzekeren:
1°) rechtszekerheid; 2°) veiligheid in de samenleving en tegenover de
buurlanden; 2°) vrijheden van vereniging, ondernemen en autonomie van de persoon
binnen de context van het goede samenleven; 3°) het verzekeren van de publieke
infrastructuur; 4°) de organisatie van de gezondheidszorg, wel begrijpende dat
niet iedereen 150 jaar oud wil worden, kan worden en 5°) inderdaad moet de
overheid zorgen dat er behoorlijk onderwijs aangeboden wordt, dat niet per se
door de overheid ingericht hoeft te worden.
Eenvoudig
is het lijstje genoeg, de uitwerking vergt ook wel een uitgebreide
administratie, een goed uitgerust rechtsbestel en degelijke administratie
normen, vastgelegd in het administratief recht. Men zal mensen niet voor
slechter of kwaadwilliger houden dan nodig, maar het zijn geen engelen, ook
burgers met een mandaat niet. Daarom is het goed dat de macht niet te lang in
dezelfde handen blijft en dat burgers werkelijk alternatieven krijgen. Europa
zelf vormt politiek de som van de politieke realiteiten in de onderscheiden
landen, maar er groeit een klimaat waarbij men met burgers in andere landen
desiderata formuleert ten aanzien van de politiek, de eigen politici en de
Europese instellingen en dat valt te prijzen, waarbij we toch moeten opmerken
dat de burgers, individuen zijnde, vaak drie of zelfs honderd keer
vertegenwoordigd kunnen zijn, via lobby's en ngo's, die elkaar ook wel eens
tegenspreken.
Graag
nu had ik liever daarover het gesprek gevoerd, niet om een betere wereld te
scheppen - die is er en hier hebben we geen reden tot echte klachten - maar wel
om ons ervan te verzekeren dat overheden hun taken vervullen. Samenwerking
onder burgers gebeurt nu vaak via organisaties die hun bestaansredenen willen
bestendigen, waardoor de kloof tussen de betrokkenen en hun vertegenwoordigers buiten de politiek ook al onmiskenbaar groeit.
Daarom maken mensen wel gebruik van sociale media, om gelijkgezinden te vinden
of elkaar te ondersteunen. Sociale media zijn geen kwaad, wel een groot goed,
waar men de vrijheid van denken kan verzekeren. Klagen over misbruiken is dan
ook wel te gemakkelijk. Europa verketteren? Men mag dat doen, maar het is een
vrij zinloze en vooral schadelijke bezigheid, al moeten we wel als goede boeren
op onze ganzen letten. Maar tussen het heersende wantrouwen en het minimaal
noodzakelijke vertrouwen ligt een wereld van mogelijkheden en gradaties die men
niet aanwenden wil en dat betreur ik hartsgrondig.
Bart
Haers
Reacties
Een reactie posten