Erdogan en de zuiverheid





Reflectie


Zuiver bloed
verwarring troef

Zij, Angela Merkel behoort tot de machtigste
vrouwen ter wereld, maar moet af en toe
met meel in de mond spreken, omdat ze
tegenstrijdige belangen moet behartigen:
de vluchtelingenkwestie beheersen en
Europese waarden verdedigen. Dat lukt
niet altijd, daarom helpen we haar graag
een handje. 
Duitsland, het Duitse parlement keurt resolutie goed waarin de gebeurtenissen in het toenmalige Ottomaanse rijk en waarvan 1,5 miljoen Armeniërs het slachtoffer werden, een genocide wordt genoemd. Natuurlijk kan men 100 jaar later niet anders dan van een genocide spreken overwegende dat de leiders in Istanbul best wisten dat hun pogingen de Armeniërs veel slachtoffers zouden maken. Dat er Duitse officieren bij betrokken waren, mag men niet uit het oog verliezen. Maar nu heeft Duitsland de boter gevreten en krijgen parlementsleden van Turkse origine behoorlijk de wind van voor. Zo meent de Turkse president dat hun bloed wellicht niet zuiver is. In Duitsland, waar men met de Vergangenheitsbewältigung zo veel zelfkennis heeft opgedaan, dat andere landen nog nauwelijks in die spiegel durven te kijken, dat is wel een provocatie van formaat?

Bloed blijft inspireren, fascineren en obsederen, zeker als het verwijst naar afstamming, patrimonium en rechten, verworven rechten. Zelfs in partijen wil men al eens over stamboekliberalen spreken of over echte Vlaams-nationalisten. We houden met andere woorden van zuiverheid, maar het hangt er uiteraard maar vanaf waar die zuiverheid spoort met wat we zelf van belang achten. De zuivere leer willen naleven van de profeet, dat zint ons niet, maar de zuivere verlichting dan weer wel. Er zit dus iets willekeurigs in onze omgang met zuiverheid en het zuivere en dat valt volkomen te begrijpen, want het gaat vaak om elkaar uitsluitende inzichten en aannames. Daarover was het onder meer Voltaire te doen, toen hij zich boog over de tolerantie, want hij wist uit ervaring hoe onverdraagzaamheid, van de zijde van de kerk, van hovelingen en anderen altijd weer gedrenkt bleek in troebel water. Verdraagzaamheid laat toe anoniem te leven en eigen denkbeelden te huldigen zonder elkaar de strot dicht te knijpen.

Een van de waarden van de Verlichting, verdraagzaamheid, impliceert dus dat we niet zomaar anderen van alles kunnen toevoegen omdat ze er andere denkbeelden op na houden. Maar impliceert het ook dat we ons van onze eigen inzichten zouden distantiëren of zouden resigneren als het om de invulling van onze verwachtingen en wensen gaat? Hoe men dat moet verbinden is altijd een van de hete hangijzers geweest, zeker voor wie als lid van een minderheid leefde in een andere cultuurgemeenschap, de Hugenoten in Frankrijk, die bijvoorbeeld tijdens de 19de eeuw een grote invloed kregen op de politiek, door zich voor de kar van de seculiere samenleving te spannen. Wie immers lid is van de meerderheid voelt zich niet aangesproken en kan best tolerant zijn ten aanzien van een machteloze minderheden.

Openheid van geest kan men ook best aan de orde stellen, maar het betekent vanzelf dat men om zuiverheid van inzichten niet geven kan, te meer omdat men de onzuiverheden in het eigen denken pas kan zien als men bij andere inzichten gaat kijken, want pas dan blijkt dat men zelf een hoop aannames ongeweten meesleept. Denken over het eigen denken blijkt echter zo moeilijk dat velen er niet aan beginnen.

Het is zoals met het "dubito, cogito, ergo sum", waarbij men de twijfel vaak vergeet als bron van het denken. Het is maar de vraag of we zomaar zeker kunnen zijn van onze inzichten, ook als ze gebaseerd zijn op strenge regels van de logica. Indien dat zo zou zijn, blijft het nog de vraag of we dan wel tot zinvolle conclusies komen, want aangezien we vaak een redenering opzetten negerend wat niet in onze koker past, kunnen we wel tot logische conclusies komen, die echter van betekenis gespeend zijn en waar we in de samenleving ook nog eens weinig mee uitrichten.

De Turkse president mag dan wel een loopje nemen met de gedachte aan de zuiverheid van het bloed van Duitse parlementsleden met Turkse voorzaten, we zullen zelf ook wel eens geneigd zijn te geloven dat we zelf behoren tot een zuiver volk, ook al houdt dat er onzuivere gedachten op na. Integratie houdt overigens in, maar dat had u al begrepen, dat men in bepaalde mate de inzichten van het gastvolk overnemen zal, wat vanzelf tot een zekere onzuiverheid moet leiden. Daarom slaat de uitspraak nergens op, maar het is nog erger als men bedenkt dat Erdogan zelf de wording van het Turkse volk vergeet, want al werden in de jaren 1918 -1923 talloos veel Grieken uit hun aloude woonsteden aan de kusten van Klein-Azië verjaagd, de samenstelling van de bevolking van wat we als Turkije kennen is uit de aard van de geschiedenis zelf onmogelijk zuiver te noemen.

Moeten we er dan veel om geven, om die uitspraak? Het valt moeilijk te negeren dat Erdogan zijn dromen lucht geeft en daarmee het welbevinden van de Turken niet echt dient, toch niet van alle inwoners. Men hoeft de Koerden niet zomaar te steunen om te begrijpen dat de binnenlandse politiek van Erdogan bedenkelijke kanten vertoont, temeer omdat er nog andere minderheden in Turkije leven.

Met dat alles stellen we dan ook de vraag of we Merkel niet moeten kapitelen omdat ze met Erdogan zoete broodjes ging bakken om de vluchtelingenstroom onder controle te krijgen. Het valt moeilijk te ontkennen dat dit probleem een oplossing vergde, waarbij men dan weer kan bedenken hoeveel water men bij de wijn mag toevoegen. Toch denk ik dat Angela Merkel wel begrijpt dat ze niet kan doorduwen: een politicus m/v aan de top kan zelden helemaal helder en zuiver spreken, zonder het algemeen belang te schaden.

Tot slot: zuiverheid nastreven mag niet verhinderen dat ook Peter Sloterdijk al vaststelde dat onze cultuur niet zelden door bastaarden op een hoger niveau werd getild, zoals Erasmus er een is. Buitenechtelijk geboren zijn was in andere tijden volgens historici ook wel mogelijk maar hoe wijd verspreid het fenomeen was, blijkt altijd weer overschat te zijn geworden. Maar dat zuiverheid steriele samenlevingen kan opleveren weten we intussen ook. Of nog, als men zuiverheid van het bloed nastreeft dan bestaat het risico voor vormen van inteelt die ook weer niet zo zuiver op de graat zijn. Kortom, Erdogan mag dan beweren dat goede Turken van zuiver bloed zijn, zijn uitspraak negeert de evolutie van de afgelopen zeventig jaar, ook in Turkije zelf en dus kunnen we er gemakkelijk komaf mee maken.


Bart Haers 

Reacties

Populaire posts