Erdogan en de zuiverheid
Reflectie
Zuiver bloed
verwarring troef
Duitsland, het Duitse
parlement keurt resolutie goed waarin de gebeurtenissen in het toenmalige
Ottomaanse rijk en waarvan 1,5 miljoen Armeniërs het slachtoffer werden, een
genocide wordt genoemd. Natuurlijk kan men 100 jaar later niet anders dan van
een genocide spreken overwegende dat de leiders in Istanbul best wisten dat hun
pogingen de Armeniërs veel slachtoffers zouden maken. Dat er Duitse officieren
bij betrokken waren, mag men niet uit het oog verliezen. Maar nu heeft
Duitsland de boter gevreten en krijgen parlementsleden van Turkse origine
behoorlijk de wind van voor. Zo meent de Turkse president dat hun bloed
wellicht niet zuiver is. In Duitsland, waar men met de Vergangenheitsbewältigung
zo veel zelfkennis heeft opgedaan, dat andere landen nog nauwelijks in die
spiegel durven te kijken, dat is wel een provocatie van formaat?
Bloed blijft inspireren,
fascineren en obsederen, zeker als het verwijst naar afstamming, patrimonium en
rechten, verworven rechten. Zelfs in partijen wil men al eens over
stamboekliberalen spreken of over echte Vlaams-nationalisten. We houden met
andere woorden van zuiverheid, maar het hangt er uiteraard maar vanaf waar die
zuiverheid spoort met wat we zelf van belang achten. De zuivere leer willen
naleven van de profeet, dat zint ons niet, maar de zuivere verlichting dan weer
wel. Er zit dus iets willekeurigs in onze omgang met zuiverheid en het zuivere
en dat valt volkomen te begrijpen, want het gaat vaak om elkaar uitsluitende
inzichten en aannames. Daarover was het onder meer Voltaire te doen, toen hij
zich boog over de tolerantie, want hij wist uit ervaring hoe
onverdraagzaamheid, van de zijde van de kerk, van hovelingen en anderen altijd
weer gedrenkt bleek in troebel water. Verdraagzaamheid laat toe anoniem te
leven en eigen denkbeelden te huldigen zonder elkaar de strot dicht te knijpen.
Een van de waarden van de
Verlichting, verdraagzaamheid, impliceert dus dat we niet zomaar anderen van
alles kunnen toevoegen omdat ze er andere denkbeelden op na houden. Maar
impliceert het ook dat we ons van onze eigen inzichten zouden distantiëren of
zouden resigneren als het om de invulling van onze verwachtingen en wensen
gaat? Hoe men dat moet verbinden is altijd een van de hete hangijzers geweest,
zeker voor wie als lid van een minderheid leefde in een andere
cultuurgemeenschap, de Hugenoten in Frankrijk, die bijvoorbeeld tijdens de 19de
eeuw een grote invloed kregen op de politiek, door zich voor de kar van de
seculiere samenleving te spannen. Wie immers lid is van de meerderheid voelt
zich niet aangesproken en kan best tolerant zijn ten aanzien van een machteloze
minderheden.
Openheid van geest kan men ook
best aan de orde stellen, maar het betekent vanzelf dat men om zuiverheid van
inzichten niet geven kan, te meer omdat men de onzuiverheden in het eigen denken
pas kan zien als men bij andere inzichten gaat kijken, want pas dan blijkt dat
men zelf een hoop aannames ongeweten meesleept. Denken over het eigen denken
blijkt echter zo moeilijk dat velen er niet aan beginnen.
Het is zoals met het "dubito,
cogito, ergo sum", waarbij men de twijfel vaak vergeet als bron van het
denken. Het is maar de vraag of we zomaar zeker kunnen zijn van onze inzichten,
ook als ze gebaseerd zijn op strenge regels van de logica. Indien dat zo zou
zijn, blijft het nog de vraag of we dan wel tot zinvolle conclusies komen, want
aangezien we vaak een redenering opzetten negerend wat niet in onze koker past,
kunnen we wel tot logische conclusies komen, die echter van betekenis gespeend
zijn en waar we in de samenleving ook nog eens weinig mee uitrichten.
De Turkse president mag dan
wel een loopje nemen met de gedachte aan de zuiverheid van het bloed van Duitse
parlementsleden met Turkse voorzaten, we zullen zelf ook wel eens geneigd zijn
te geloven dat we zelf behoren tot een zuiver volk, ook al houdt dat er
onzuivere gedachten op na. Integratie houdt overigens in, maar dat had u al
begrepen, dat men in bepaalde mate de inzichten van het gastvolk overnemen zal,
wat vanzelf tot een zekere onzuiverheid moet leiden. Daarom slaat de uitspraak
nergens op, maar het is nog erger als men bedenkt dat Erdogan zelf de wording
van het Turkse volk vergeet, want al werden in de jaren 1918 -1923 talloos veel
Grieken uit hun aloude woonsteden aan de kusten van Klein-Azië verjaagd, de
samenstelling van de bevolking van wat we als Turkije kennen is uit de aard van
de geschiedenis zelf onmogelijk zuiver te noemen.
Moeten we er dan veel om
geven, om die uitspraak? Het valt moeilijk te negeren dat Erdogan zijn dromen
lucht geeft en daarmee het welbevinden van de Turken niet echt dient, toch niet
van alle inwoners. Men hoeft de Koerden niet zomaar te steunen om te begrijpen
dat de binnenlandse politiek van Erdogan bedenkelijke kanten vertoont, temeer
omdat er nog andere minderheden in Turkije leven.
Met dat alles stellen we dan
ook de vraag of we Merkel niet moeten kapitelen omdat ze met Erdogan zoete
broodjes ging bakken om de vluchtelingenstroom onder controle te krijgen. Het
valt moeilijk te ontkennen dat dit probleem een oplossing vergde, waarbij men
dan weer kan bedenken hoeveel water men bij de wijn mag toevoegen. Toch denk ik
dat Angela Merkel wel begrijpt dat ze niet kan doorduwen: een politicus m/v aan
de top kan zelden helemaal helder en zuiver spreken, zonder het algemeen belang
te schaden.
Tot slot: zuiverheid nastreven
mag niet verhinderen dat ook Peter Sloterdijk al vaststelde dat onze cultuur
niet zelden door bastaarden op een hoger niveau werd getild, zoals Erasmus er
een is. Buitenechtelijk geboren zijn was in andere tijden volgens historici ook
wel mogelijk maar hoe wijd verspreid het fenomeen was, blijkt altijd weer
overschat te zijn geworden. Maar dat zuiverheid steriele samenlevingen kan
opleveren weten we intussen ook. Of nog, als men zuiverheid van het bloed
nastreeft dan bestaat het risico voor vormen van inteelt die ook weer niet zo
zuiver op de graat zijn. Kortom, Erdogan mag dan beweren dat goede Turken van
zuiver bloed zijn, zijn uitspraak negeert de evolutie van de afgelopen zeventig
jaar, ook in Turkije zelf en dus kunnen we er gemakkelijk komaf mee maken.
Bart Haers
Reacties
Een reactie posten