Staatsgevaarlijk en vrij onder voorwaarden



Dezer Dagen


Recht en rechtsbedeling
vervroegde vrijlating in tijden van terrorisme


Het bekende beeld van Vrouwe Justitia. Blind moet
zij oordelen en alles afwegen. Wie zal het tegenspreken?
Maar mag zij blind zijn voor de gevolgen van
een uitspraak: de wet overtreden of gevaar creëren
voor derden door net een wet blind te volgen. Het is
alles interpretatie en toch, een oog op de samenleving
en op de belangen van de res publica vermindert
niet per se de onafhankelijkheid tegenover
de betrokkenen in een concrete zaak. Wellicht
moeten we voor dergelijke fillisterij
net meer aandacht kunnen opbrengen. 
Mag men de vrijlating van een persoon die zeer met de zaak van het Jihadisme begaan was zomaar een toepassing van de wet vinden, of is er eens te meer een andere kwestie die speelt: hoe rechters feiten waarderen in het licht van de wet en niets dan de wet? Natuurlijk, u moet van mij niet verwachten dat ik zou pleiten voor willekeur, maar met de vaststelling, Lex, dura lex, sed lex, komen we er niet meer. Terwijl de regering hemel, aarde en de wet verzet om onze veiligheid te borgen, doen advocaten en rechters alsof de wereld en de dingen des daags van geen betekenis zijn. Mag men hier spreken over een misplaatst formalisme?

De kwestie is dat een advocaat naar de Kamer van Inbeschuldigingstelling §KI) stapt om te melden dat iemand die al 8 jaar kreeg en nog eens 7 jaar erboven op in beroep te lang moet wachten op een behandeling voor cassatie voor die 15 jaar hechtenis en dus moet vrijgelaten worden? Ik verneem ook dat er bij Cassatie geen wettelijke termijnen gehanteerd worden en dat onredelijke termijnen in die fase van de rechtsbedeling niet geheel te omschrijven zijn. Het kan evenmin zomaar helder gemaakt worden waarom iemand die 15 jaar kreeg bij Cassatie gelijk zou halen, als dit ook nog eens een tweede vonnis blijkt te zijn en als, volgens de media, de betrokkenheid van die persoon bij terreur en jihadisme nauwelijks betwijfeld kan worden. Vrijlating op grond van nobele rechtsprincipes of een kaduke interpretatie van een wettekst?

Het is de advocaat die het cassatieverzoek heeft ingediend, waarbij men de gedachte kan koesteren dat er vormfouten vermeld werden in de afhandeling van de strafzaak of het onderzoek, maar aangezien de zaak al bij het hof van Beroep is voorgekomen, moet men dus als advocaat goede redenen hebben om naar Cassatie te gaan. Maar, dat hof doet geen uitspraak over het oordeel van de lagere rechtbanken, onderzoekt alleen of het strafonderzoek en het strafproces zelf rechtmatig en volgens de regels van de wetgeving zijn verlopen. Door nu naar de Kamer van Inbeschuldigingstelling stapt om de vrijlating te vragen, want 5 maanden wachten op de behandeling door Cassatie, dat is niet redelijk noch menselijk, neemt die advocaat een loopje met het begripsvermogen van burgers.

Dat geeft noch de burgers noch de politici moed en de agenten zullen wel weer denken: wij maar risico's nemen en dat mens komt nu maar even vrij. Mooi van die advocaat, mooi van die rechters die ingaan op de vraag van de advocaat. Maar wat moet men denken? In wezen, zegt men, is het de toepassing van de wet en dus moeten burgers en politici maar hun mond houden. En dan maar strijden tegen de terreur. Ik denk, met of zonder permissie van die advocaat of de zetelende rechters in de KI, dat hier hoofd- en bijzaak door elkaar gehaald worden en dat er geen argumenten zijn die maatschappelijk acceptabel moeten heten, die dit besluit kan schragen.

Het beroep van advocaat is een nobel en edel beroep, laat dat duidelijk wezen en een cliënt, ook de ergste misdadiger heeft recht op rechtsbijstand. Bovendien is het aan de advocaat om te bepalen welke rechtsmiddelen hij of zij inroept om de belangen van de cliënt te behartigen en de oordelende rechtbank te overtuigen. Niemand kan daaraan twijfelen en het schraagt mee de rechtsstaat. Maar tegelijk is het wel aan de rechter om de wetgeving toe te passen in een zaak waarover hij te oordelen krijgt en - hier wringt het schoentje - na te gaan of de argumenten, ook vormelijke van de advocaat een passende invulling geven aan de wet of die toepassing geen nieuwe wettelijke problemen zou veroorzaken, lees: de rechten van derden respecteren. In het artikel in de krant lezen we geen woord over het Openbaar Ministerie, maar misschien werd die in deze procedure niet geacht betrokken te zijn. Vreemd toch, want het gaat om iemand die zo goed als staatsgevaarlijk wordt genoemd.

Handelt de advocaat in het belang van zijn cliënt(e)? Ongetwijfeld, al blijft ook dat twijfelachtig, want zal die persoon zich aan de voorwaarden houden? Wat indien niet? Maar handelt de advocaat wetens en willens tegen de rechtsorde door op deze manier een normale gang van zaken kort te sluiten? Moet een advocaat, bij het behartigen van 's cliënts belangen rekening houden met andere belangen, die van de samenleving en de openbare orde?  

Het mandaat van de rechter, die geacht wordt onafhankelijk te oordelen, zich niet mag laten beinvloeden door vriendschappen of door de status van de beschuldigde, de burgerlijke partij, kan evenwel, heb ik begrepen niet zomaar het maatschappelijk belang negeren. Niemand vraagt dat ook, want het kan zijn dat zo handelende, het gewicht van het publieke belang volgende een onrechtvaardig vonnis schrijft, want het maatschappelijk belang is niet onbelangrijk maar de daden van een enkeling kunnen, ook al verstoren die de orde, gunstig zijn voor de samenleving.

Recht vinden en waarheid? Soms hoort men dat de juridische waarheid niet spoort met de waarheid zonder meer. Aangezien rechters oordelen over daden en over omstandigheden die met dat handelen gerelateerd kunnen worden, begeven zich in een moeras van feiten, verzinsels en leugens;  wie meent dat het allemaal kristalhelder en eenvoudig is, mag het zelf eens gaan uitleggen. Aan de andere kant kan men ook vaststellen dat het recht er sinds lang naar streefde precies om een equal level playing field te creëren, bijna altijd door toedoen van advocaten en rechters die de soms onwelkome argumenten steekhoudend bevonden, wat ook wel tot gevolg had dat rechtsbedeling er niet eenvoudiger op geworden is; dit streven werd door politici die aannemen dat een wet alle interpretatieproblemen kan én moet opheffen.

De werking van justitie belangt eenieder aan omdat de rechtsstaat een publiek goed is en omdat we er als personen belang bij hebben dat we ons veilig mogen weten, zolang we zelf niet de boel op stelten zetten. Maar er is ook ruimte voor eigen oordeel en de overheid dient de openbare orde pas te herstellen als die verstoord wordt. Met het oog op voorkomen van onheil zal men wel proberen terreurdaden te voorkomen, waarvoor men wellicht wel bijzondere onderzoeksmethodes dient te hanteren. Aan de andere kant mag men niet het risico dat de normale verhoudingen niet op de helling komen. Veiligheidsmaatregelen treffen is nodig, maar die mag de rechtsstaat niet op losse schroeven zetten.

Anders gezegd, als burgers krijgen we de indruk dat de advocaat voor zijn cliënt een tergend geding heeft aangespannen, gezien de bestaande situatie met terreurdaden, ook tegen agenten van politie en het gegeven dat de cliënt in kwestie zelf betrokken is bij daden die met terreur te maken blijken te hebben. Heeft de advocaat gedacht: niet geschoten, altijd mis? Het lijkt erop, maar dan had de KI toch nog kunnen besluiten dat de vraag niet ontvankelijk kon zijn omdat het Hof van Cassatie de zaak op de rol ingeschreven heeft en dat er op 5 oktober een zitting zal zijn of de zaak alleszins behandeld zal worden. Ook de rechters kunnen zich aan de wet houden op een manier die de rechtsorde zelf beschadigen.

Wie zich in deze verslikt, laat niet direct de onderbuik horen, denk ik, maar probeert na te gaan of en hoe of hier werkelijk recht gesproken wordt. Advocaten die in het ene geval de zaak vooruit willen laten gaan, traineren in andere zaken, ten behoeve van hun cliënt. Het is hun vrijheid, recht en zelfs dure plicht, heet het. Maar moeten advocaten ook niet proportioneel handelen?

Bryce De Ruyver laat zich horen: Jammer maar helaas. Walter Van Steenbrugge - Meester Walter van Steenbrugge dan weer: de wet vorziet dat voorhechtenis niet ten allen prijze voorkomen kan worden, zolang de veiligheid van de slachtoffers of de samenleving niet gevaar komen? Mee eens. Maar hier is sprake van een veroordeling in beroep en de vraag is of een "in Cassatie gaan" betekent dat het (eind)vonnis wordt opgeschort. De uitvoering wel, zo blijkt, maar wie aangehouden is en voor assisen veroordeeld wordt, blijft aangehouden. Even rondspeuren geeft het volgende inzicht mee:

Door cassatieberoep aan te tekenen wordt de uitwerking van de gerechtelijke uitspraak opgeschort. Een veroordeelde door het hof van Assisen die als aangehoudene voor het hof van assisen is verschenen blijft evenwel aangehouden, gezien cassatie tegen een arrest van het de oorspronkelijke aanhouding niet opschort. Tijdens de cassatieprocedure is bovendien de verjaring van de strafvordering opgeschort. Dit betekent dat de verjaringstermijn dus niet loopt tot de uitspraak van het hof van Cassatie[i].

Men begrijpt dat deze uitleg zou kunnen volstaan om zowel de vraag van de advocaat als het oordeel van de KI problematisch te vinden. We kunnen hier verder de zaak voor opgelost beschouwen, want in wezen wordt de oorspronkelijke aanhouding niet in vraag gesteld en er minstens die zeven jaar die bevestigd wordt. Overigens zal Cassatie niet over de grond van de zaak oordelen. Kan dan de beslissing van de KI zelf voorwerp zijn van een beroepsprocedure? Wellicht wel, maar hoe dat zit, blijkt ook via Cassatie te passaren...

Walter van Steenbrugge meent ook dat men met twee maten meet, want veroordelen van verkrachtingen worden niet zo behandeld, dat wil zeggen, vrijlatingen en andere opschortende maatregelen van de straf worden niet zo hard opgenomen. Ik vraag me af in welk veilig en hoog gelegen appartement de advocaat verblijf houdt. Mensen angst aanpraten voor terreur, wat een overbodige zaak is, maar intussen menen dat in deze de KI juist gehandeld zou hebben, komt mij vreemd voor. Zelf zal die dame niet veel uitspoken, maar ze kan wel mensen in haar omgeving aansteken en inspireren. Ook vreemd is dat Meester Van Steenbrugge meent dat het hier om voorhechtenis gaat. De zaak is dan wel niet voor Assisen behandeld, maar geldt niet dezelfde regel dat het aantekenen van Cassatieberoep de voorafgaande aanhouding - op last van de onderzoeksrechter - niet aantast? Ach, het recht, zegt men mij dan, ach die magistraten, die advocaten? Juist, maar geen 'ach, die arme magistraten', wel moet men toch precies in de media kunnen lezen hoe dat nu zit met Cassatie en het feit of zo een Cassatieberoep de aanhouding en hechtenis opschort. Is er sprake van voorhechtenis...

De rechtsstaat is belangrijk, respect voor de procedures maakt er deel van uit, maar in deze kan men spreken van een provocerende interventie, toch? De advocaat gebruikte een middel dat buiten proportie kan bevonden worden door ons leken. Zeggen dat het oordeel van leken, mensen die geen juridische opleiding genoten hebben, van geen tel is, dat wie het dossier niet kent, onbevoegd is enige uitspraak te doen is, begaat een voor de rechtsstaat fatale vergissing: Zetelende en staande magistratuur - parket, OM dus en vonnisrecheters - moeten burgers vertrouwen geven door het gepaste en wel overwogen handelen van de actoren in de rechtsstaat. Dan gaat het er niet om dat ik ongevoelig zou zijn voor het argument dat ik graag een goede advocaat, een hardwerkende en zorgzame advocaat naast mij zou krijgen die in een strafzaak over de juiste behandeling zou waken, zodat ik geen slachtoffer zou worden van willekeur en eventueel politionele of justitiële dwaling, maar tegelijk ben ik als burger er ook bij gebaat dat mensen die een en ander op de kerfstok hebben, niet zomaar vrijuit kunnen gaat. Goed, er is die borgtocht van 5000 € bepaald, maar dat is niet de hele kwestie, ze mag niet in Molenbeek komen, maar had men niet beter voorzien dat ze niet het Hoofdstedelijk Gewest[ii] mag betreden, maar dat verandert in se weinig aan het veiligheidsprobleem dat deze vaudeville met zich brengt.

Kortom en zonder verder gedoe, dat een advocaat op deze manier de rechten van zijn cliënt verdedigt, hoort dat nog wel tot de gepaste uitoefening van zijn opdracht ten aanzien van zijn cliënt? Deontologisch is er wel iets aan de hand, denk ik, maar ook ethisch, want kan die  advocaat verantwoorden dat iemand die veroordeeld is voor feiten verbonden aan de terreurdaden van Parijs, Zaventem en Maalbeek, met Syriëstrijders ook op die manier proberen (tijdelijk) vrij te krijgen? Worden hiermee niet onbevattelijk veel veiligheidsrisico's genomen?

Bart Haers
  




[i] http://elfri.be/cassatie-strafzaken
[ii]  Brussel, Ganshoren, Koekelberg grenzen aan Molenbeek, net als Anderlecht en zelfs Dilbeek extra muros. Kan men met al die politiezones garanderen dat ze vanuit een van die gemeenten Molenbeek zal  bezoeken? Nu ja, de eengemaakte politiezone is niet voor morgen, net als de fusie van de 19 gemeenten tot een stedelijke bestuurlijke entiteit Brussel Hoofdstad?

Reacties

Populaire posts