M-decreet en inclusie
Kritiek
Partij Kiezen
logica van het morele dictaat
Al
enige tijd, jaren dus, probeert men ons te laten geloven dat men het
buitengewoon onderwijs moet beschouwen als een anomalie en dat in de beste der
werelden ook handicapte kinderen in het gewone onderwijs een plaats vinden.
Inderdaad, soms kan dat, maar er zijn evengoed redenen om kinderen een eigen
onderwijsvorm te geven, opdat ze niet in het harde schoolleven ten onder zouden
gaan. Wie hier geen partij kiest voor inclusie lijkt oneigentijds, maar de
vraag is hoe men inclusie het best kan realiseren, niet of men een
onderwijsvorm mag of kan onderuit halen.
Wie
nooit met het Buitengewoon onderwijs - in Vlaanderen het onderwijs voor
kinderen die om redenen van mentale of andere handicaps in het reguliere
onderwijs geen plaats vonden - in aanraking kwam, kan denken dat het toch
zielig is, dat onderwijs voor kinderen met bijzondere zorgnoden, maar de aanpak
die ontwikkeld werd, kan alleen bewondering wekken. Het is ontstaan op grond
van goede intenties voor een gegeven situatie, waar men kinderen die niet op de
lagere school meekonden, toch minstens een bezigheid te bezorgen. Dat die
kinderen en jongvolwassenen voor ons niet altijd begrijpelijk zijn, maakt het
werk van de leraren in het BLO en BUSO wel bijzonder achtenswaardig.
Natuurlijk
kan men de principe van Inclusie en inclusief onderwijs onderschrijven, want
wie vindt dat men segregatie moet aanvaarden, gaat allicht ook de idee niet
afschuwelijk vinden dat men mensen met een handicap best zo ver mogelijk uit
onze leefwereld verwijderd houdt. Zou dat zo zijn? Ik weet niet zeker of men
inclusie en segregatie zomaar als elkaar uitsluitende tegenstellingen kan
beschouwen. Wie met een persoon met een mentale handicap te maken heeft - en
dat zal wel helemaal anders zijn voor mensen die mentaal helemaal okay zijn,
maar wel met een zwaar of minder zwaar fysiek probleem af te rekenen heeft -
zal wel begrijpen dat het reguliere onderwijs te hoog gegrepen kan zijn, maar
ook dat het onderwijs kinderen ruimte laat om kattekwaad uit te halen en dat
loopt niet altijd goed af.
De
kwestie is dat men niet zomaar over segregatie moet spreken, als men ziet dat
die kinderen net goed af zijn in het bijzondere wereldje dat een klasje in het
buitengewoon lager onderwijs is. Wie dus zegt dat inclusie alleen via het
onderwijs kan, vergist zich, want dat hangt van vele factoren af, zoals de vraag of en hoe ouders
met dat zorgenkind om kunnen en ook dat is niet altijd een evidentie. Het hangt
ook af van de leefomgeving, want een dorp is nog altijd iets anders dan een
stedelijke omgeving met veel en anoniem verkeer. Toch is er een aanbod,
bijvoorbeeld via scoutsgroepen, die kinderen en jongeren met een mentale handicap
een opvang geven en als je ziet hoeveel idealisme daar in kan steken, dan
begrijp je dat inclusie niet zomaar op een manier te realiseren valt. De brede
samenleving is en blijft te amorf om enige betrokkenheid te verwachten, maar in
kleinere kringen, zoals zo een scouts (Akabé), een zwemactiviteit kan voor
kinderen en jongeren een moment van vreugde blijken.
Om
deze redenen heb ik wel wat moeite met mensen die vinden dat inclusie MOET
gerealiseerd worden en wel via het onderwijs. Hier speelt teveel dwang en
ontbreekt elke voeling met de omstandigheden van een persoon met een handicap en
diens of haar omgeving. Men moet ook bereid zijn tot inclusie, valt te
bedenken, wat zowel voor leraren m/v en leerlingen in het reguliere onderwijs,
zeker het secondair onderwijs niet altijd vanzelfsprekend is. Moeten we dan
geen idealen huldigen? Welzeker, maar idealen zonder met omstandigheden
rekening te houden sterven wel vaker een stille dood of ze verkeren door koppig
vasthouden eraan in een nachtmerrie.
Men
is overigens al langer bezig om allerlei redenen het buitengewoon onderwijs te
ondergraven omdat het eens te meer niet zou stroken met het gelijkheidsprincipe
en met de gedachte dat iedereen met elkaar moet leren leven. Hoezeer men op het
oog die idee zou kunnen onderschrijven, onmiddellijk wordt ook wel duidelijk
dat men hier wel heel veel vraagt van mensen. Ik begrijp dat wat ik zeg
inclusie ook opgaat voor bijvoorbeeld integratie, maar ook daar geldt dat als
men mocht proberen mensen te dwingen niet alleen hun gevoelens opzij te zetten
maar ook nog eens een keertje ertoe brengt boven hun macht goed te zijn, dan
kan men er alleen onheil van verwachten. Mensen zijn niet van nature slecht
noch van nature alleen tot het goede geneigd. Mensen willen niet alleen de
problemen van anderen te moeten zien.
Bijzondere
benaderingen zoals het buitengewoon onderwijs, dat zelf ook nog eens
verschillende aanpakken ontwikkelde voor onderscheiden zorgbehoeften kan men
dus als een vorm van inclusie voorstellen en daar is alvast een goed argument
voor: ook zo een kind kan dan naar school en moet niet voortdurend vrezen oor
pesterijen, ook van de niet altijd pedagogisch even onderlegde leraar vrezen.
Had men het Buitengewoon Onderwijs niet uitgevonden, dan zou men er nu zijn
beklag over doen.
Mijn
bekommernis betreffende het M-decreet komt niet uit het niets voort, maar heeft
te maken met hoe mijn ouders voor mijn jongste broer met een zware mentale
handicap gezorgd hebben en de beste oplossingen hebben gezorgd. Anders dan
voorheen ben ik ertoe gekomen dat persoonlijke betrokkenheid bij concrete
situaties ook voor de vorming van het oordeel van belang is, dat zogenaamde
objectiviteit niet altijd tot de beste benadering leiden zal, omdat men dat men
mensen in hun leven negeert. Als er dus zoiets bestond als buitengewoon
onderwijs, veertig jaar geleden was dat voor mijn ouders en voor ons, al waren
we er ons toen niet geheel bewust van, een vorm van inclusie voor mijn broer.
Overigens, die ging als jongen evengoed mee naar musea of soms naar een muzikaal
gebeuren, als het ging. En ja, hij ging zwemmen bij een groep in de regio die
zich inzette voor personen met een handicap. En er was chiro, scouts en later
paardrijden. Al die mensen die al die activiteiten belangeloos of niet op
hebben gezet, verdienen waardering en ondersteuning.
Als
het er dus over gaat dat men partij moet kiezen, dezer dagen in allerlei grote
kwesties, over integratie van vluchtelingen dan wel van migranten van de derde generatie,
dan merk je ook dat er onder ons grote verschillen zijn en dat immigratie niet
altijd problematisch is. Pas als het gepolitiseerd wordt, kan het gevaarlijk
worden, omdat dan omstandigheden van ondergeschikt belang worden, want men zal
politieke statements maken van wat op zich min of meer goed mag heten.
Als
men dus opmerkt dat in het reguliere onderwijs op 15 jaar zowat 17 % van de
leerlingen niet op het niveau zitten dat kinderen moeten halen - hier wordt
niet in het derde middelbaar gemeten, maar op leeftijd van 15 - dan kan men
zeggen, zoals Elisabeth Meuleman van Groen dat zo goed kan, het onderwijs
aanpassen aan de kinderen, want er is niets mis met die kinderen. Natuurlijk
niet, maar niet alle kinderen zijn geschikt om middelbaar onderwijs goed af te
ronden, zeker niet Algemeen vormend onderwijs. Nu men bovendien ook nog eens
grote nadruk legt op STEM, waarbij men dus veel tijd besteedt aan wiskunde en
wetenschappen, maar ook aan technologie, daar ook op afgerekend wordt, dan
blijkt dat dit vooral op sterke leerlingen gericht is Maar daar zit het punt
niet, wel de idee dat onderwijs zorgt op een collectieve manier voor
individuele emancipatie en kinderen binnen een voor alle kinderen
gemeenschappelijk systeem autonomie bijbrengt. Hoe of dat in het werk gaat,
blijft altijd nog een kwestie van omstandigheden, maar men krijgt de indruk dat
nu het onderwijs, ook bij progressieve dames en heren een zaak is van
klaarmaken voor de arbeidsmarkt, terwijl de algemene vorming, het leren omgaan
met inzichten, filosofische en levensbeschouwelijke achterwege dreigt te
blijven, ook al omdat cursussen in die sfeer vaak als prettig tijdverdrijf
worden weggezet. Nadenken over eugenese, over economische verhoudingen verdient
veel meer aandacht en ja, dat mag ideologisch tot een positiebepaling leiden,
maar dan zal een leraar v/m hopelijk niet enkel een uitgekookte versie van
Piketty aandragen maar ook eens bij Sedlacek te rade gaan.
Onderwijs
is voor de leerling zozeer een verplichting, dat het voorrecht te mogen
studeren hem of haar ontgaat. Aan jongens kan men best zoiets als Natuurkunde
in het Vrije Veld bijbrengen - excuses voor de hoofdletters - zoals Marcel
Minnaert dat als hoogleraar heeft ontwikkeld. En dan weet je dat je soms al
enige voorkennis nodig heeft om bepaalde proeven met vrucht te doen. Het
onderwijs verliep vroeger, in lang vervlogen dagen met zeer duidelijke doelen,
zeker als men het heeft over onderwijs in abdijen en kathedraalscholen, waar
dan inderdaad veel conformisme doorgegeven werd en tegelijk, met Abelard als
een van de voorbeelden, ook vernieuwing en verandering voortgebracht. Het kan
dus best denkbaar zijn dat het onderwijs beter conservatief blijft, wil men
leerlingen alle kansen geven en vooral wil men enige contestatie leven
inblazen. Jan Hus, Luther of Calvijn, Giordano Bruno en al die anderen, het
waren niet de kneusjes van de klas.
Laten
we dus, wanneer we partij kiezen niet enkel kijken naar een bepaald doel, een
nobel doel, natuurlijk, maar ook er zorg voor dragen dat het uitvoeren van de
plannen niet tot toestanden leidt, die men vooral niet wil. Men zegt dat het
Buitengewoon onderwijs afbreuk doet aan de voorgenomen inclusie, terwijl het
voor de kinderen zelf doorgaans de beste kans biedt op welbevinden, onverlet
latend of deze of gene toch niet beter
in het reguliere onderwijs een plaats krijgt. Inclusie nastreven kan schade
veroorzaken als men geen oog heeft voor omstandigheden en de werkelijkheid. Men
kan proberen die 17 % die achterop hinken, ten koste van alles mee te krijgen,
maar als ze niet geloven dat het kan, dan kunnen ze in de klas een remmende
factor blijken. 17 % is veel, maar als men goed nadenkt over de verhoudingen,
dan is 17 % een realistisch getal als men de hoogpresteerders en de middelmatige
leerlingen alle kansen wil geven door de normen hoog te leggen en gebrek aan
verdienste niet weg te moffelen. Sociaal of asociaal, dat valt te bezien.
Bart
Haers
Reacties
Een reactie posten