Terug naar de Hunebeddentijd

Dezer Dagen

Wantrouwen intomen

Ziek van de moderniteit

Zelden zo een onvoorstelbare reactie gezien,
want wie meent dat Nederland op natuurlijke
wijze slechts 120.000 mensen kan huisvesten
en voeden, moet wel terug naar de IJzertijd.
Waar men met de andere 17 miljoen mensen
zal blijven, valt moeilijk te raden. 

De website van Geen Stijl zegt dat Jan Terlouw vragen stelde, maar geen antwoorden gaf. De touwtjes hangen er niet meer omwille van de immigratie en de plastic soep in de oceanen? Geen geboorteregeling maar te snelle groei van de bevolking. Oh ja, moslims en katholieken kweken als konijnen. Misschien is juist de vergrijzing van de wereldbevolking de grote boosdoener: mensen consumeren meer en langer dan ooit het geval was. Maar is zo een benadering wel redelijk?

Geen stijl wil af van Europa, wil over politici, met uitzondering van Geert Wilders niets goeds vertellen en maakt hen dag na dag af met quotes en uitspraken die nergens op slaan. Hun programma op de openbare omroep werd ook door het publiek niet echt gesmaakt, zo mochten we een jaar of wat geleden vernemen. Maar ze blijven ons bekogelen met non-events omtrent de politiek. De fiere voorvechters van de directe democratie wisten een referendum te organiseren over het associatieverdrag van de EU met Oekraïne. Dat dit voor de burgers van Oekraïne een weldaad kon zijn, kwam niet bij hen op en dat tekent Geen Stijl. Ze geven geen moer om anderen.

Maar het geeft geen pas hen daarop aan te spreken, want men is het gewend dat in onze cultuur mensen enkel met zichzelf begaan zijn of hoogstens voor een heel kleine kring, ook al vertelt men ons wel dat we netwerken in stand moeten houden. Maar we mogen dus geen moreel oordeel vellen over Geen Stijl, omdat iedereen vrij is te zeggen en te doen wat hij wil. Intussen... blijkt dat die waarheid voor velen een fictie is geworden. Aan de ene kant leeft er een onverbiddelijk conformisme, waarbij men de moeite niet meer neemt om te onderzoeken of een voorstelling van zaken nog wel correct is of biedt wat ze pretendeert te bieden te hebben. Geen Stijl is en blijft symptomatisch voor een bewuste blindheid voor andere mogelijkheden dan de eigen benadering. Gemakkelijk is het wel, natuurlijk, maar of het ergens op slaat, blijft nog de vraag, want als de eigen positie boven elke twijfel verheven is, kan men gemakkelijk onheil over zichzelf afroepen.

Heeft Jan Terlouw dan alleen maar vragen gesteld? Ik dacht het niet want hij legt de vinger op enkele wonden die onze tijd kenmerken, zoals het welig tierende wantrouwen. Nu zal elkeen misschien kunnen zeggen vrij te zijn van dat wantrouwen, maar als men zeer zorgvuldig de eigen rechten hard wil maken, zonder de rechten van anderen in de weegschaal te leggen, gaat dat om meer dan wantrouwen, maar ook om wantrouwen. Jan Terlouw wijst er ook op dat we onze aarde onleefbaar dreigen te maken. Daar valt denk niet te veel tegenin te brengen en dat demografische revoluties daar hun aandeel in hebben is ook duidelijk. Tot die revolutie behoort dus ook de verlenging van de levensverwachting, niet enkel in Europa, Noord-Amerika, Japan of Australië, maar ook in landen als China en Brazilië. De geboortegolf in landen als Indonesië zal over een paar generaties beschouwd ook weer nieuwe aangroei met zich brengen, zeker als men niet kiest voor verantwoord ouderschap. De heer Erdogan bezweert de vrouwen in Turkije om niet aan de verleiding toe te geven tot geboortebeperking over te gaan. Het probleem is dat dit uiteraard strijdt met de kemalistische opvatting over de seculiere staat.

Hoezeer Geen Stijl ons ook laat geloven dat die immigranten het probleem zijn, dat het de globalisatie is die ons parten speelt, de vraag blijft hoe men die grofgebekte heerschappen de mond kan snoeren. Eenvoudig is dat niet, want als je in hun denkpatroon stapt om het af te wijzen, kan je er niet meer onderuit. De kwestie is namelijk dat voor hen leven en wereld poepsimpel zijn en geen betekenis gegeven moet worden aan wat politici of intellectuelen te vertellen hebben. Hoe zal men hen dan wel over de hekel halen zodat hun aanhangers de ogen openen?

Allereerst moet nog blijken hoe groot hun aanhang is want voor het referendum kwamen niet zo heel veel mensen opdagen. Bovendien kan men toch niet altijd maar zitten schelden op alles en iedereen. Als andere mensen niet (kunnen) deugen, waarom zou men dan zelf deugen. Natuurlijk was het in het verleden niet a priori beter, wat Jan Terlouw lijkt te suggereren, maar dat zegt hij ook niet, want hij heeft het over hoe in het Utrecht van de jaren zestig, in een nieuwbouwwijk mensen elkaar kenden en vertrouwden, zoals men dat ook elders kon zien, waar gezinnen met kinderen in dezelfde leeftijd samen kwamen te wonen. Dankzij de rijdende rechter weten we dan weer hoe vaak er burenruzies het leven in oude en nieuwe wijken verpesten. Het verhaal van de touwtjes moet men dan ook vooral zien als een poging beeldend te maken hoe wederzijds vertrouwen werkt.

Hoe mensen kunnen samenleven blijft wel de vraag en als er mensen zijn die beweren dat er in Nederland plaats zou zijn voor hoogstens 120.000 inwoners, die ook nog eens autarkisch zouden moeten leven en geen beroep doen op fossiele en andere grondstoffen, dan komen we wel in een bijzonder naar scenario. Autarchie nastreven is het tegendeel van (wereld-)handel. Maar goed, hoe werkt men die 17 miljoen anderen met bekwame spoed weg? Het staat te lezen op de website van "De Wereld draait door" en het lijkt heel erg doordacht, dat van die 120.000 inwoners als bovengrens. In Vlaanderen zouden we dus met ongeveer 40.000 overblijven en de vraag is dan wie dat zullen zijn? Juist, wantrouwen, angst en wreedheid komen dan wel vanzelf bovendrijven. Toch is het vreemd dat zo een gedachten dezer dagen vrij verspreid kunnen worden.

Gaat het over globalisatie, dan valt het op dat men er vooral de negatieve aspecten van ziet, maar vooral de weldaden ervaart, want producten die we dagelijks gebruiken, waren nooit zo goedkoop en zelfs al worden kledingstukken geproduceerd in mensonwaardige omstandigheden, het verlies van jobs hier, of wat Trump betreft in de VS, weegt echter veel zwaarder door. Dat de arbeidsmarkt in onze contreien ongemeen veranderd is sinds 1974, het jaar van de petroleumcrisis en van de eerste opstoot van werkeloosheid, lijkt men ook te vergeten. Het gejammer en gejengel over falende overheden kan deels terecht zijn, het ontkennen van de levenskwaliteit valt niet goed te praten.

Hoe belangrijk de voorzieningen ook zijn, ontkennen dat velen in deze samenleving goed kunnen leven, zonder daarom puissant rijk te zijn, vormt een van de vormen van verblinding die men echt moet aanklagen. Waarom gaat er geen dag voorbij of een groep of instituut komt vertellen over toenemende armoede in België. De twee, of drie economieën die ons land blijkt te kennen, laten zo een veralgemening niet toe. De armoede is er, men kan ze meten, maar men kan niet zomaar zeggen dat alles op maat van een kleine groep moet gereorganiseerd worden. Overigens, hoe lang nog zal men al die publiciteit voor digitaal gokken nog dulden? Of voor kooppunten via het internet? Dat zou de toekomst zijn, zegt men dan, maar ik weet niet of het zo is.

Nu, de armoede bestrijden moet men wel, maar als men nagaat hoeveel mogelijkheden er zijn om mensen in armoede een dragelijk bestaan aan te bieden, als men hulp aanvaardt, dan zou men vanwege die onderzoeksinstituten zoals het studiecentrum Herman de Leeck wel eens mogen wijzen op al die voorzieningen en ondersteunende maatregelen. Wat stoort is de indruk die men wekt dat het allemaal vergeefs zou zijn en dat we collectief verarmen.

Men wil dat iedereen in onze samenleving kan genieten van dezelfde welvaart, maar is dat realistisch? Bovendien merkt eenieder hoe men armoede alleen in een materiële context plaatst, terwijl de beleving van het leven, zeker als men op zeker ogenblik opnieuw echt uit de problemen is, best goed kan wezen. Gisteren nog kreeg de luisteraar van Radio 1 te horen dat kinderen op school niet goed gekleed zouden gaan en dat leraren voor betere kleren moeten zorgen voor hun leerlingen. Sommige jonge gasten vinden het stoer in T-shirt rond de lopen als anderen zich warm kleden, tot ze er ziek van worden. Het zal wel gebeuren, allicht dat er jongeren zijn die thuis niet de gepaste kleren krijgen voor het seizoen, maar om welke getallen gaat het en moet er ook beleid rond gemaakt?

Jan Terlouw deed een oproep aandacht te besteden aan wat er in de samenleving gaande is en in die zin was ik verrast dat hij niet ook over armoede begon of over huisvesting, maar over de problematiek van de vervuiling, het klimaat en het heersende wantrouwen. Geen Stijl had er geen goed woord voor over en anderen begonnen over krankzinnige denkbeelden alsof Nederland terug naar de tijden van Hunebedden of de tulpenbekercultuur gekatapulteerd moet worden. Plato zou dat overigens wel erkennen, dat pleidooi voor kleinschalige steden, van maximaal 10.000 mannen, zonder de vrouwen dus, zonder de kinderen en de slaven. We leven vandaag, beschikken over mogelijkheden om miljoenen te voeden, maar dienen tegelijk ook onze invloed op de natuur wel te matigen, door nog meer doordacht met grondstoffen, landbouw en ruimte om te springen. De cultuur van een troep als Geen Stijl is overigens behoorlijk hypocriet, want ze laten de kijker voortdurend geloven dat niemand deugt, want dan moet men zelf er ook geen morele maatstaven op nahouden. Die oproep die impliciet bleef in de woorden van Terlouw, kunnen zij dus niet hebben. Het gaat er dus niet om paternalistisch anderen een moraal op te leggen, wel zelf na te gaan wat passend is om het goede samenleven te bevorderen.

Bart Haers