wie betreurt dood van een efebe niet

Dezer Dagen

De ambiguïteit van het naakt

Efebe van Marathon. Brons,
circa 430 BC

Een jongen merkte dat iemand een foto had rondgestuurd, waarop hij naakt stond afgebeeld. Ik noch u zagen de foto, weten niet wie hem nam, hoe die verspreid raakte noch waarom. Wel weten we dat in de brede media al langer mensen die al eens iets te veel laten zien uitgekreten worden, zoals madame Jackson toen haar tepel plots zichtbaar werd. Ik kan die preutsheid niet begrijpen, noch dat mensen fotootjes van naakte sterren graag zien verschijnen om er dan meteen de meest denigrerende commentaren op te geven.

Een jongen van vijftien in z'n blootje? Waarom zou hij het niet naar een vriendje of vriendinnetje mogen sturen? Het is de dynamiek van het gluren die hier in het spel is, denk ik. Jongeren na het sporten in de douche, leren algauw dat het niet zo heel bijzonder is, elkaar te zien en als het bijzonder wordt, dan komen erotische en andere gevoelens om de hoek kijken. Ook daar is niets mis mee of niet meer. En toch, we zitten in een groot kluwen van wederzijds oordelen en veroordelen en dan wordt het vaak moeilijk er het objectieve en relatieve van in te zien. Maar waarom zijn jongeren vandaag bang uitgelachen te worden? Vroeger was het iets van de sportclub of een klasgroep en zelden kwamen die discussies verder, maar nu krijgen veel grotere groepen kans zich te mengen. De hel van de sociale media?

De vraag naar het waarom, blijft altijd de moeilijkste en toch meent men er het gemakkelijkst mee weg te komen. Waarom meent iemand dat het leven niet de moeite waard is geleefd te worden, terwijl een jongen van vijftien nog alles moet ontdekken. Alleen, ze menen wijs te zijn, te weten dat het leven een soep is en je de balletjes er moet proberen uit te vissen, liefst zoveel mogelijk. Maar er zijn geen grote verhalen meer, zou men in het midden kunnen brengen, geen idealen. Dan zie je bij Jinek een jongen van zestien, hyperbegaafd, geslaagd voor het afstudeerexamen en het lukt hem als pianist te overtuigen. Het ene multitalent krijgt tal van kansen, andere vinden niet onmiddellijk hun weg. Dus niemand moet dat supertalent als voorbeeld aanhalen, al helemaal niet als men jongeren wil motiveren die nog niet eens een doel gevonden hebben om voor te leven.

Niemand kan beweren dat het leven gemakkelijk is, als men vijftien is, al is het niet altijd zo, want niet iedereen voelt de last van het groeien even hard. Toch is het duidelijk dat we nogal ambigue aankijken tegen deze levensfase, want we vinden het een noodzakelijke etappe, maar tegelijk nemen we die jongeren niet altijd ernstig. Hoe we opgroeien is nog van een andere orde, want daar spelen allerlei elementen in mee, waar de jongere zelf zich niet altijd van bewust is en omstanders kijken ook wel eens bedenkelijk toe, maar hopen dat het goed zal komen.

Het is ook niet niets, waar zo een mensenkind doorheen moet, maar waarom, vraag ik me wel eens af, legt men dat niet uit aan die jongeren, wat het betekent mens te worden, zonder dat men dan meteen een model als ideaal naar voor gaat schuiven. Het vertellen van verhalen kan helpen, het lezen van boeken of af en toe kan ook een bijzondere film een en ander duidelijk maken. Aan de andere zijde kan jongeren maar beter stimuleren niet thuis te blijven zitten, want sporten of lid zijn van de scouts of een andere jeugdbeweging helpt jongeren zichzelf te vinden en aandacht te krijgen voor wat het leven in petto heeft.

In die zin kan men toch wel meer aandacht besteden aan levensverhalen, zoals bijvoorbeeld "De boeken der kleine Zielen" of "Huccleberry Finn", naast al die andere. Niemand neemt onmiddellijk alles op, maar dat is ook niet het belang ervan. Het gaat om het vermogen, door verhalen e vertellen en tot zich te nemen zich met de condition humaine te verzoenen zonder zich dan maar ineens als een bullebak te gedragen. De condition humaine is dan ook wel een cruciaal iets, maar dan gaat niet om het individu alleen, maar ook hoe we ons tot anderen verhouden of zouden willen verhouden.

Men zal nu opwerpen dat ik me niet al te veel bekreun om rationele analyses, om wetenschappelijke data, maar ik weet niet of een jongen van 15 er voor open zou staan. Het leven zelf is de opdracht voor zo een jongen en mee mogen doen, aanvaard zijn, geen angst te hoeven koesteren voor het oordeel van anderen. Eerlijkheidshalve moet ik hier bekennen dat ik diezelfde levensfase bij meisjes heel wat moeilijker kan inbeelden al weet ik wel dat ook zij het niet altijd onder de markt hebben, maar ook dat zij, de jongens en meisjes die relatief zonder zorgen door het leven gaan toch nog wel de meerderheid vormen. Het persoonlijke en individuele alleen in ogenschouw nemen, kan verhinderen dat men de band met anderen niet belangrijk zou achten en ook dat maakt deel van de condition humaine uit.

Dat gaat niet altijd vanzelf, vroeger niet en ook nu niet. Tegelijk kan men vaststellen dat jongeren die zich volop ergens voor inzetten, sport, kunst, dans... en daar veel tijd mee zoek maken en mooie resultaten halen, vaak ook beter in het vel zitten, maar het punt is dat niet iedereen kan uitmunten en ergens bijzonder blijken.

Men wil zelfdoding voorkomen en doet daartoe heel wat inspanningen en elke stap is er een, maar alweer blijkt dat een onbeheersbare opeenvolging van gebeurtenissen tot deze dramatische afloop kan leiden en niemand bij machte blijkt een en ander te stoppen. Het cruciale punt is dat men nooit weten kan hoe groot de veerkracht van zo een jongen is, omdat daarover ook al niet gemakkelijk gesproken wordt. Ouders kunnen vaak wel zien dat er iets scheelt, maar niet wat er fout zit. Als het goed is en de jongen of het meisje hebben vertrouwen in hun ouders, zou het nog wel lukken, maar hoe vaak springen die ouders dan niet uit hun vel, willen de school ter verantwoording roepen en dat loopt het helemaal uit de hand.

Men kan menen dat al die sociale media alleen maar een bron van ellende vormen, maar dat hangt van de gebruikers af. Simpel. Maar zo eenvoudig is het nu ook weer niet, want hoewel het vehikel anders is, een drager voor fotootjes en allerlei vormen van reacties, van likes tot afkeuring en de meest straffe bewoordingen. Waarom is dat schelden zo verleidelijk? Zou het enkel om het anonieme zijn, dan zou men er een besloten groep van kunnen maken, maar het is precies omdat men elkaar kent, dat de opmerkingen zo hatelijk kunnen aankomen.

Mensen leren samenleven, zonder dat men er a priori van uitgaat dat mensen engeltjes worden, zou men in het onderwijs kunnen belichten, men kan het ook beleven, zoals een schoolreis in eerder barre omstandigheden of een scoutskamp in de volle natuur, waar men meer dan in het dagelijkse leven op zichzelf én op de anderen is aangewezen. Het doel is dan niet zelfdoding voorkomen, maar jongeren leren om te gaan met elkaar en met uitstaanders. Vormen van beleefdheid, maar ook uitingen van respect krijgen dan hun plaats in het informele gedrag. Het leven omhelzen en ten volle genieten van het zijn, het is geen issue in onze samenleving, terwijl het toch wel een mooie ervaring mag heten.

We zijn het zo gewend dat we problemen benoemen en rechtstreeks aanpakken, terwijl dat wel eens contraproductief zou kunnen zijn, omdat we dan met veel te grove middelen het tere weefsel dat des mensen zijn gaan aanpakken. Wie wil aangesproken worden op al die punten, waar we onze kwetsbaarheid aangeboord zien worden. Oh ja, mensen zijn kwetsbaar, maar worden er niet graag aan herinnerd, zeker niet als men vijftien, bijna zestien is. Onder anderen heeft Boris Cyrulnik gewezen op de veerkracht van kinderen, maar gaat er niet vanuit dat men jongeren die een traumatische ervaring hebben opgelopen, dat men onmiddellijk op het trauma moet focussen, maar zoeken naar een manier waarop zo een jongere zijn of haar veerkracht kan aanspreken.

Want men kan het ook al lezen dat veerkracht een groot goed is, maar de verdinglijking zit me wel hoog: je kan veerkracht van een auto wel aantonen, bij een mens, een persoon is het moeilijker te vatten en hoe men het aanspreken zal, is al helemaal een kwestie van aftasten en dan met kleine aanrakingen versterken. Het gaat er niet om een mens recht te trekken als die gevallen is, maar te helpen zodat die zelf kan rechtkomen en weer aan de slag gaan.

Triest moet het zijn begin juni als de natuur tiert en welig laat tieren het leven. Triest moet het zijn als jongen of meisje in juni niet meer weten waar men heen kan, terwijl de men de eigen vitaliteit voelt, de pijn in de lendenen. Triest als men zich verraden voelt en geen schouder vindt om op uit te huilen, ver weg van beelddragers. Triest is als anderen je naaktheid laatdunkend afwijzen. Maar hoe zal men verder komen dan dit alles triest te vinden?

Bart Haers