machtsgeil gedrag.versus zoekende twijfel

Kort Lontje

Macht en controle

Michel de Montaigne, de man die van
het denken over omstandigheden zijn
roeping maakte, daarbij het ongewisse
aanvaardend wel zocht naar veranderingen.
Op tekst van Alexander Roose speelt
Koen de Sutter een monoloog.
Bij het schrijven dezer kwam ik
nog maar eens, tot mijn verwondering,
hoe rabiaat men wars is van
zoekende twijfel.

Europa staat op imploderen, zegt men, terwijl in Brussel een stadsdienst haar archief in een peiler van een brug opborg, alsof dat een goed geklimatiseerde plaats zou wezen, een passende plaats ook? Valt dit nog onder de noemer 'schuldig verzuim'? Ik zou het wel weten, want er bestaat een goed uitgebouwd archiefwezen in dit land, maar het is helaas al te vaak de eerste kostenpost waarin gehakt wordt, vooral als het om dynamisch archief gaat. Niet verstandig archief te veronachtzamen wil men  de evolutie van beleid te reconstrueren en om vroegere beslissingen te kunnen evalueren. Maar ook dus om tunnels te kunnen herstellen.

De politiek moet zich met veel bezig houden, want we zijn veeleisend, maar de overheid mag dan er zelf voor zorgen dat het goed gaat. Al 12 jaar geleden hoorde ik van een ingenieur dat het een zootje is, het onderhoud van wegen en vooral kunstwerken, bruggen, tunnels en andere constructies. Men heeft in de jaren zestig en zeventig veel autowegen aangelegd, maar over onderhoud van het publieke goed werd niet gesproken.

Intussen besluit het RIZIV dat rokende mensen met een bijzondere aandoening geen behandeling krijgen, tot ze voldoende lang afgekikt zijn. Sommige artsen vinden dit, gezien de aard van de aandoening een daad van niet-proportionele sanctionering. De vraag is of een de plicht verzuimende overheid zover kan gaan. De sociale zekerheid en al helemaal de volksgezondheid werd opgebouwd in andere tijden en ging uit van een grote solidariteit. Ook moeten we niet aannemen dat we geen verantwoordelijkheid zouden dragen voor hoe we leven, al zouden sommige filosofen dat graag zo zien: ik ben mijn brein? In wezen zeggen Dirk Swaab en anderen dat er een ik is dat door het brein wordt gestuurd. Laten we toch eens onder ogen zien dat mensen:

a) uniek zijn,

b) voorspelbaar tot op zekere hoogte als men de persoon kent, er omgang mee heeft

c) voor zichzelf wel eens onvoorspelbaar uit de hoek komen, ten goede of/en ten kwade, schadelijk voor zichzelf of voor anderen

d) de menselijke bestaansvorm niet eenduidig kan heten, niet volkomen rationeel, niet volkomen irrationeel

Zijn we eenmaal zover dat moet men de ingreep van het RIZIV beoordeeld worden aan de hand van de vraag of we altijd wel zo goed weten wat goed is voor ons, voor anderen, want zo een administratieve regel geeft vooral blijk van machtsgeil gedrag.

De volgende vraag is of het RIZIV of enige publieke instantie mag proberen het gedrag helemaal te beheersen. Waarom rokers aanpakken en eventueel drinkers, maar hoe zit het met gebruikers van andere middelen. Zal iemand die met HIV besmet werd als gevolg van onvoorzichtig vrijen ook gevraagd zelf bij te dragen voor de eigen verzorging? Dat zal velen een stap blijken die men niet mag zetten. Terecht.

Zelfbeschikking, autonomie, oordeelsvermogen? De termen komen niet meer aan bod of toch minder vaak dan beschuldigende vingers. Ik heb net het essay van Peter Sloterdijk ontvangen, "de verschrikkelijke kinderen van de nieuwe tijd" en moet het dus nog lezen. Maar opvallend is wel, dat een recensent in de Vlaamse kwaliteitskrant De Standaard het boek een mislukte kans vond, maar de Standaard heeft lang niet altijd goed met het werk van Sloterdijk om kunnen gaan. Nu zal ik dus zien wat het werkelijk voorstelt. Ja, ik ben redelijk geporteerd door de inzichten van bijvoorbeeld "Du Muβt dein leben andern" en andere inzichten; in de Kritiek van de cynische rede toonde de filosoof al een parcours dat sinds Diogenes van Synope op de markt de hand aan zijn lid sloeg, dat we in onze cultuur voortdurend te maken hebben gehad met een cynisme van machthebbers en een stil maar even vaak expliciet verzet van mensen uit het volk, zoals Diogenes, maar ook een Tijl Uilenspiegel, Casanova en zoveel anderen hebben als mensen of als held in een verhalencyclus laten blijken dat er tegen gezag altijd wel mensen zijn die dat gezag over de hekel gehaald werden, maar ook de "deftige lieden" mochten en mogen het vaak ontgelden - al zie ik dezer dagen nog weinig echte satire tegen regeringsleiders en andere overheidsvertegenwoordigers.

Overheden worden vaak door burgers en organisaties gesommeerd een bepaald beleid te voeren en gaan daar soms graag op in, naderhand vaststellend dat ze ander gewenst beleid onderuit halen. Artsen zijn gehouden hun eed uitvoering te geven en mensen in nood en bij ziekte bij te staan, wat ook de conditie van de patiënt is, dat wil zeggen dat de arts geen onderscheid mag maken ten aanzien van de persoon, van zijn overtuiging, nationaliteit en andere zaken. Artsen mogen ook niets ondernemen tegen het welzijn van de patiënt en moeten pijn verlichten.

Het mag duidelijk zijn dat de houding van het RIZIV daar niet mee strookt en dus vragen oproept over de bereidheid van de samenleving om patiënten voor onnodig lijden te behoeden. Een bijkomende bedenking: Mag men een mens veroordelen - in geval van hoge nood - tot een pijnvol bestaan - het alternatief blijkt een vraag om euthanasie te zijn, maar hoe vrij kan men die vraag dan stellen? -, waarbij men de pijn niet zou aanpakken tot de persoon in kwestie zich voegt naar regels die van boven opgelegd zijn.

Eenvoudig is de kwestie niet, maar het blijft moeilijk te verstouwen dat een op een aantal domeinen falende overheid van mensen een grote onderworpenheid aan richtlijnen oplegt.

Bart Haers