kamermuziek

Kleinbeeld

Aarzelend spel

We zouden die middag een uurtje mooie pianomuziek te horen krijgen; het was warm, dat was waar en iedereen keek er gespannen en vol verwachting naar uit, ook dat was waar, maar een heel programma spelen zonder haperen en zonder eens te twijfelen, verwachten wij niet teveel van muzikanten? Is de overdaad aan zogenaamde perfecte uitvoeringen niet net de dood van de muziek?

Een paar dagen later spelen de gedachten nog door mijn hoofd en ik weet niet goed wat te denken, behalve dan dat het beeld van de pianiste me nog voor de geest staat, die plots het noorden kwijt lijkt en het stuk waar ze al zo vaak op geoefend heeft plots niet meer in de vingers heeft. Zelf speel ik geen piano, goddank voor het publiek, maar het artistieke en het ambachtelijke dat aan de orde is, het beheersen van de muzikale stof en die tot leven te brengen voor een publiek, een publiek dat op vlekkeloze uitvoering gesteld is, op een perfecte beheersing van wat een andere, de componist op papier heeft gezet en waar je je als muzikant doorheen moet worstelen, terwijl iedereen je op de vingers kijkt, het kan wel eens lastig worden.

Na de herneming, met de partituur bij de hand klonk de muziek wel degelijk en werden we geraakt door het spel. De moeilijkheidsgraad, de virtuose vingergymnastiek, dat is een ding, het horen en laten binnendringen van die muziek, die klinkt als een hartenkreet, of als een reflectie op wat er in de wereld gaande is, dat behoort tot het genoegen van de muziek als kunst, voor de uitvoerder, voor de luisteraar ook.

Ben je niet verenigd met het publiek, met de pianiste die speelt, Saint-Saens of Mozart, Rachmaninow of Schubert? Het verschil met een band op het podium van Rock Werchter? Ach, daar gaat toch om onderdompeling in een massa, een verlies aan eigenheid, een meegaan in een golf van lawaai? Oubollig mag dit klinken, als je zo een uurtje live muziek meemaakt in een salon, dan weet je dat dit iets anders brengt.

Het genieten van muziek, van kunst, schoonheid lijkt ons steeds meer te ontgaan. Het zich laten overweldigen door het ritme, de kleur, de tonaliteit, de zang van de piano, dat alles haalt het niet bij wat zo een rockbandje aan gerucht kan produceren, maar ook een wandeling op een hoge col in de bergen, waar de wind je om de oren suist en ergens onder je buizerd of andere roofvogel bidt, alvorens zich op een prooi te werpen, ook dat klinkt als muziek om de oren.

Maar ook een fraai gedicht, een soort zang, zoals een sonnet van Shakespeare of Wortsworth, Schiller of een verhaal als dat van Stefanie Zweig, het begon in Afrika, heeft iets dat degene die het hoort, leest, voorleest:

In Xanadu did Kubla Khan

A stately pleasure-dome decree :

Where Alph, the sacred river, ran

Through caverns measureless to man

Down to a sunless sea.

So twice five miles of fertile ground

With walls and towers were girdled round :

And there were gardens bright with sinuous rills,

Where blossomed many an incense-bearing tree ;

And here were forests ancient as the hills,

Enfolding sunny spots of greenery.

Of van Karel van de Woestijne:

Mijn harte, ’lijk het wuivig pluis der lichte vachten,

op de ure dat moede avond neigt naar bleeken nachte,

dat de aarde trage golft van schapen, en ’t gedein der kudde

en van een herder-fluite zoete zijn;

— aan elke doornen-haag een wuivig pluis gebleven,en….—

— God: ziehier mijn hart, ziehier dit moede leven,

gerafeld te Uwen wille als een geplukte vacht;

— maar laat me voelen, dat een warme stal me wacht….

(uit: “Het huis aan den vijver, bij het woud” in: De gulden schaduw, 1910

Deze gedichten, waarin de muziek doorklinkt, blijft toch, bij de zang van de piano achter, de woorden en gedachten, de beelden doen ons iets, maar een etude van Chopin of een impromptu van Schubert, zo te spelen, dat je er de pure klank van brengt, voor pianist en toehoorder een moment van stil genieten, bewogen zijn ook en geraakt. Er zijn vele wegen naar dit esthetische aanvoelen, maar als de voorwaarde de perfectie zou zijn, zonder het levende, dan blijft de muziek wat dor.

Na het recital werd er gepraat, dachten we na over de muziek en over de dingen des daags. Misschien was het beter anders geweest, zo zonder hapering, maar toch, hadden we naderhand die muziek kunnen of willen missen? ik dacht het niet.

Vale


Bart