Oosterweel verdient onze steun

Dezer Dagen

Oosterweel op apegapen?

vragen over politieke keuzes

De maquette van dit project is al langer een
museumstuk, maar het blijft opvallend dat
men de schoonheid van zo een brug zelfs niet wilde
zien. Dat het allemaal niet simpel was en is,
ligt voor de hand. Maar het is wel zo dat
we nu al jaren geld uitgeven aan papier en
plannen. 

In de ochtendkrant las ik een bericht over de rapporten van de auditeurs van de Raad van State over het MER omtrent Oosterweel en het gevaar dat men weer moet herbeginnen. Dit is het resultaat van een keuze van een politieke partij - Groen laat ik hier buiten beschouwing - die eerst de noodzaak onderschreef van de derde oeververbinding over de Schelde in Antwerpen, mee de plannen liet ontwerpen, een structuur, Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel opzette en vervolgens, een paar jaar later het hele project afzwoer. Groen wees het ook af, maar in wezen kon het in het parlement niet veel doen, al had het kunnen kiezen om door deze appel te bijten. Overigens is er ook het debat over de onderwijshervorming. Polarisatie alom, angst voor verandering, pleiten voor ander beleid en intussen Dovemansgesprekken voeren.

Het gaat niet enkel over Links en Rechts, het gaat vooral denk ik om de vraag hoe burgers zich geroepen weten om het beleid te bekijken en desnoods een gekozen beleid te steunen dan wel ertegen te ageren. Dat laatste doen we gemakkelijk, want dan gaan we ervan uit dat de overheid ons niet wil horen, terwijl als men merkt dat een gekozen beleid door burgeractivisten wordt afgewezen en dat er een klimaat ontstaat waarbij beslist beleid niet tot de passende uitvoering komt, kan dat burgers niet enkel ontgoochelen maar ook een afkeer doen krijgen tegen de overheid die te veel toegeeft aan deze en de belangen van anderen onvoldoende recht laat wedervaren.

Laat duidelijk zijn, gegeven de gebeurtenissen in Polen en Hongarije, waar NGO's die zich buigen over het overheidsbeleid en nu buiten de wet worden gesteld - althans, dat is het plan -, meen ik dat Europa hier de grondwettelijke basisrechten moet doen respecteren. Men heeft het recht zich te verenigen om de overheid kritisch te volgen inzake mensenrechten, rechten van bijzondere groepen. De legitimiteit van die ngo's niet erkennen strookt niet met onze waarden. Waar ik het nu over heb is de vraag of actiegroepen, zoals Straten-Generaal en andere die zich mordicus verzetten tegen die derde oeververbinding en in en eer en geweten goedgekeurd beleid aanpakken, dan is het ook nodig dat wie dat beleid ondersteunde niet plots de kar keert. Het probleem met Oosterweel is dat de randvoorwaarden en dat de uitgangsituatie bijzonder veel rekenwerk vroegen om alles op alles af te stemmen en het gestelde doel te bereiken: minder verkeerscongestie rond Antwerpen, dus minder stilstaand verkeer en omgekeerd een vlottere doorstroming van mensen en goederen.

Het is me al langer duidelijk dat in het politieke debat voor de media in wezen de enige vraag is bij beslist beleid: wie is tegen en wat vermogen ze. Inzake de verkeersafwikkeling rondom Antwerpen hebben de journalisten zich als eunuchen gedragen, of net weer niet. Ze hebben het plan van de overheid, dat wil zeggen door naar ik verwacht bekwame ingenieurs in elkaar gezette nieuwe wegennet niet afdoende uitgelegd noch aangegeven waarom de overheid bepaalde randvoorwaarden heeft vastgelegd, zoals het tolvrij houden van de Kennedytunnel. Vervolgens zijn er de geografische randvoorwaarden rondom de stad, van menselijke aard, zoals het Seveso-richtlijngebied en het beslag op de (open) ruimte rondom de stad.

Journalisten zullen luidkeels ontkennen dat ze als eunuchen hebben gehandeld, maar ze hebben in naam van de vrijheid van meningsuiting de burgeractivisten vrije baan en veel exposure gegeven, zonder na te gaan of al hun beweringen terecht waren. Vooral dat punt breekt de media dezer dagen op, bijvoorbeeld op de wijze waarop de heer Donald Trump de pers met de vinger wijst en daarbij bijval krijgt van bedenkelijke lieden. Ook bij de Brexit was de houding van de media wellicht te afstandelijk als het erom ging de Remain-optie te ondersteunen. Uiteraard gaat het dan niet om de tabloids die de Brexit hadden bevorderd, gesteund... Anderzijds vernam ik dat er in het UK wel degelijk pogingen ondernomen werden, ook door de BBC om de argumenten "to remain" te belichten en er de juistheid van te onderschrijven. De Brexiters hebben overduidelijk valse argumenten rond gestrooid, wat al de dag na de Brexit duidelijk werd. Intussen zullen de kiezers van de Brexit te lijden hebben van de ondergang van de NHS en het ligt, voor zover ik vernam, niet alleen of zelfs niet aan de immigratie, want er was de afgelopen ook een uitermate succesvolle immigratie van hooggeschoolden, artsen, ingenieurs die de gaten vulden die vielen door het onderwijsbeleid in het UK, waar te weinig bekwame jongeren ook echt opleidingskansen kregen. Afgezien van het feit dat de helft plus één een dictatuur van de meerderheid impliceert - in België werd bij de koningskwestie zelfs de uitkomst van de volksraadpleging niet gerespecteerd door gewelddadige actie in de Waalse steden en dorpen, met doden tot gevolg in Grâce-Berleur. Nu brachten de leidende politici het niet op de keuze van de meerderheid te respecteren.

Dezer dagen zien we dat er heel wat aan het schuiven is en dat we niet goed meer weten wie wat wil, laat staan dat er tussen politici - die zich niet uitgesproken van demagogie bedienen - en burgers nog een gesprek mogelijk is. Als ik jongere mensen aanspreek, die geen partijpolitieke interesse aan de dag leggen, maar wel de actualiteit volgen, dan merk ik dat ze zowel kritisch de media volgen als bepaalde stellingen, over de representatieve democratie vragen hebben: wat mag men van volksvertegenwoordigers verwachten?

Er loopt in de Wetstraat nog steeds een man rond die zijn aanhang via nauwelijks verholen cliëntelisme heeft weten op te bouwen, dit verantwoordend door over sociaal liberalisme te spreken. Ik heb het over Herman de Croo. Gelukkig zijn de zeden op dat vlak wat veranderd. Belangrijker is dat we moeten vaststellen dat politici en burgers elkaar niet altijd treffen om over dossiers te spreken van algemeen belang. Men heeft de politiek wel zeer persoonlijk gemaakt en bij elk begin van de maand krijgen we berekend wat er aan nieuwe lasten op ons afkomt. Natuurlijk is het goed te weten wat we zullen moeten betalen aan belastingen en taksen, maar het is ook goed het staatsapparaat beter uit te leggen. Justitie is al te vaak de kop van jut, omdat iemand er zich niet in zijn of haar recht bevestigd zag, maar de partij die zich wel rechtvaardig behandeld ziet en rechtsherstel krijgt, die horen we zelden.

Als ik dus kritisch kijk naar hoe men het onderwijs hervormen wilde en het onderwijs bepaalde opdrachten afneemt, om andere doelen te bereiken, dan ben ik niet conservatief. Het pleidooi over de hervormingen hanteerde foute data over uitstroom zonder diploma, zittenblijven en nog meer blijken van een falend onderwijs, werden leraren v/m te kijk gezet en krijgt men de indruk dat een diploma krijgen los staat van de verdienste van de leerling. Vreemd toch. Onderwijs had al in de oudheid een nutsoogmerk: jonge mensen vertrouwd maken met de wetten, de kennis die de samenleving schraagden, om hen vervolgens toe te laten daarin een plaats te krijgen. Ambachten leerde men in het atelier van de handwerkslieden, leren schrijven en rekenen in scholen. Dezer dagen zegt men aan de ene kant dat men wel jongeren vertrouwd wil maken met de sociale media, maar men draagt te weinig kennis aan om berichten te beoordelen: waar, half waar, leugen... of irrelevant. Wel om daartoe in staat te zijn moet men kennis verwerven en leren hoe men vragen zelf kan oplossen. Ik had niet de indruk dat onze leraren daarin te kort schoten, maar uiteraard is het zo dat ik van de leerstof van toen niet zo heel veel meer weet, ofwel omdat ik een hele hoop daarboven opstapelde of omdat ik er niet meer in een schoolse omgang mee omging. Waarschijnlijkheidsleer bijvoorbeeld is zoiets waar we een basis voor meekregen, maar het is pas later dat ik er het belang van begon in te zien. Toch was het belangrijk te begrijpen dat we bepaalde scenario's, doorgaans de worst case voorgeschoteld krijgen zonder dat erbij vermeld wordt wat de probabiliteit is dat dit slechtst mogelijke scenario zich zal voordoen. Een storm kan, mits bepaalde omstandigheden verwoestend uitpakken, maar dan moeten vele omstandigheden tegelijk vervuld zijn en soms blijkt men op die omgevingsfactoren weinig zicht te hebben of er geen afdoende gewicht aan toe te kennen. Enfin, dat geldt dan voor de media die ons het nieuws brengen.  

In het debat over de onderwijshervormingen komt die problematiek van de probabiliteit van slagen of falen al helemaal niet aan bod. Men zegt zonder meer dat jongeren die niet slagen door hun omgeving niet gesteund worden, meent dat ouders in de middenklasse heel hard hun best doen om zonen en dochters juist wel te helpen, soms overdreven, maar men ziet niet dat er ook daar een en ander mis kan gaan. Anderzijds werpt men - hoe ziek de geest kan worden - dat die arme mensen niet weten wat goed is voor hun kinderen. Men ziet sociaal-economische omstandigheden van de ouders als determinerend voor de toekomst van de kinderen, maar zou het echt wel zo een zaak zijn van één op één: armoede is falen? Doet men die ouders die het wel proberen en doorgaans wel slagen, geen onvoorstelbaar onrecht aan? Als men het dus wetenschappelijk wil aanpakken, dan zou men bovendien onredelijk diep in het leven van deze mensen achter de voordeur moeten doordringen, elke vorm van privacy geschonden moet worden, voor het hogere doel.

Inzake Oosterweel zien we dat men bezwaren uit, over fijn stof, over de mogelijke alternatieven en dat men dit niet mag doen en iets anders moet proberen. De ingenieurs die het voorstel met al die nevenaspecten, zoals langere tramlijnen, nieuwe fietsverbindingen en beter beschermen van wijken tegen doorgaand verkeer vorm gaven en invulden, worden weggezet als onwetenden die maar wat geklooid hebben. De media, hier veralgemeen ik en dat doe ik bewust, hebben het werk van die ingenieurs nooit ernstig genomen, of beter, toen de kritiek kwam en de SP-a haar kar keerde, toen heeft men zelfs mee de boodschap laten doorkomen dat de plannen onvoldragen waren. Dan ontbrak het nog eens aan draagvlak? Niet zo moeilijk, want men deed alles om de negatieve kritiek hoog in de prioriteitenlijstjes te houden van de media.

De raadsheren van de Raad van State die nu over het MER moeten oordelen, moeten de wet volgen. Maar zij moeten interpreteren in welke mate bepaalde beginselen en regels werden gevolgd, genegeerd of overtreden. Er zou een probleem zijn met het niet onderzoeken van een alternatief, het insleuven van de E17. Mooi, maar de plannen van de ingenieurs hebben, veronderstel ik, rekening gehouden met dit probleem. Kan een rechter op dit punt nagaan of het voorstel van de BAM wel degelijk de vele effecten van dat alternatief al onderzocht had en omwille van de randvoorwaarden als niet haalbaar bestempeld. Als dit zo was - ik weet het niet - dan kan bij het MER toch uitgegaan worden van de idee dat dit alternatief op het moment van het opmaken niet (meer) relevant was. Of moeten we dan niet denken over de kosten, ook van die rapportage? Ook dat moet de belastingbetaler betalen. Kortom, de rechter moet vaststellen of dat alternatief sowieso nog relevant was voor het voorliggende MER. Kan een raadsheer van de RvS dat zonder inbreng van ingenieurs? Of moet het formalistisch de juridische regel hanteren, ook als die niet relevant is.

  

Mijn bemoeienis in deze gaat dus ook naar de bestuurlijke kant van de zaak. Het gaat er ook om vast te stellen, zoals ik al eerder deed, dat in de media elke weloverwogen steun voor het BAM-plan als geslijm, misdadig en vooral dom werd afgedaan. Ik denk dat hier de tegenstanders van BAM en vooral de media de werkelijkheid geweld aan doen. Ik ga er niet vanuit dat Oosterweel alle mobiliteitsproblemen zal oplossen, maar wel dat het een randvoorwaarde is om de verkeerscongestie rond de stad af te blokken. Een nieuw referendum kan voor mij, op voorwaarde dat de heren van VZW Ademloos en Straten-Generaal zich uitlaten over het hele plan van Bam, alle randvoorwaarden die de regering (met sociaaldemocraten) de Beheersmaatschappij hadden meegegeven en niet afkomen met de vaststelling dat het fijn stof zal toenemen, want betere doorstroming verhelpt daaraan en bovendien klinkt het niet geloofwaardig als men mensen en goederentransport niet op de weg wil, want dat is ofwel een inbreuk van mensen in hun recht op bewegingsvrijheid en inzake goederen legt het een blok op de economie.

Helaas zal die discussie verder de indruk wekken dat goed bestuur zo verdomd moeilijk is geworden. Inzake onderwijs zal men het facet verdienste verder blijven verdonkermanen en de minder gegoede, minder goed opgeleide ouders blijven houden voor onverantwoordelijk tuig. De discussies zullen laten zien dat waarheid - respect opbrengen voor feiten waaraan men niet ontkomen kan - of leugens er niet toe doen. De samenleving zoals die is dienen, is er niet bij. In tijden met wereldleiders als Trump, Poetin moeten wij burgers met de overheid kritisch en loyaal omgaan, maar ook ertoe bijdragen dat doordachte plannen uitvoering krijgen, tot nut van het algemeen.

Bart Haers