Burgeractivisme in de beste der werelden

Kritiek

Burgeractivisme

Algemene volkswil kan niet gecapteerd worden

De kaart met het traject van Oosterweel. Hoe het besluit
van de regering burgeractivisten in het harnas jaagt en ik
me, burger zijnde, afvraag of er niet al te lang getreuzeld is. 

Kritisch het regeringsbeleid volgen? Uiteraard en soms blijkt er te weinig kritische zin aanwezig, alvast bij journalisten en commentatoren. Het regeringsbeleid evalueren blijkt al veel moeilijker en hierover willen we het hebben, want een faire analyse blijkt zeer moeilijk omdat we niet geloven dat de regering het bij het rechte eind kan hebben. Dat ligt inderdaad niet voor de hand, maar behoort wel tot de mogelijkheden.

Waar deze week progressief Vlaanderen opgetogen was dat men een volgens mensen op het terrein overbodige wet had gestemd, namelijk om euthanasie bij kinderen die uitzichtloos lijden mogelijk te maken, daar blijkt men vrijdag nogal furieus te kijken naar het regeringsbesluit door de nieuwe oeververbinding de ringweg rond Antwerpen af te werken. Laten we eerlijk zijn, voor de oplossing van de verkeerscongestie rond de stad zijn er allicht geen goede oplossingen, maar er zijn meer efficiënte oplossingen en meer natuurvriendelijke oplossingen. Dat de nieuwe ondergrondse oeververbinding(en) door de stad lopen, kan men niet staande houden, dat ze dicht bij de stad lopen, is dan weer waar. De plannen dateren overigens van de periode 1995-2003 en werden ook door Groen en Rood, Janssens en Vogels toegejuicht. Dat die mensen nu verbranden wat zij eens aanbeden hebben, is hun verantwoordelijkheid. Dat actiegroepen als Straten-Generaal en Ademloos van geen ophouden weten, stond en staat in de sterren geschreven.

Maar is men alleen burger of heeft men enkel recht van spreken als men tegen het regeringsbeleid gekant is? Over die kwestie zou het vandaag meer en intenser moeten gaan, want onze samenleving loopt zich vaker dan nodig te pletter op scherpe tegenstellingen, waarbij het burgeractivisme te vaak tegen de gekozen opties ingaat. Tegelijk verwijten burgers de overheden bestuurlijke machteloosheid, want er worden geen noodzakelijk geachte beslissingen genomen. De conclusie is dan dat de politiek er niet zo heel veel van bakt.

Is dat terecht? In zekere zin wel, zegt men mij, maar tegelijk merkt men dat als zogenaamde conservatieven als Raf Feys (van de onderwijskrant) zich met hand en tand verzetten tegen hervormingen in het middelbaar onderwijs, dit verzet gemarginaliseerd wordt in de media en afgedaan als een blijk van kortzichtigheid, terwijl de man en zijn medestanders net zo goed gerechtigd zijn tegen de hervormingen gekant te zijn. Zelf meen ik dat Raf Feys wel degelijk meer dan een punt heeft.

We zullen dus niet beweren dat burgeractivisme negatief moet zijn, want ook het regeringsbeleid kan nefaste gevolgen hebben, zoals in de sector van de cultuur, toen men de kunsten als elitair en niet geschikt voor het domme volkje het geval is geweest. Dat dit zogenaamde domme volkje zich met amateurtoneel en in allerlei vormen van ensembles wel degelijk kon uitleven, ontging de aanhangers van Pierre Bourdieu, die overigens te vriendelijk waren hun inspiratiebron kenbaar te maken. 

De volkswil is niet het voorrrecht van linkse of rechtse politici of activisten, maar is precies wat het woord aangeeft, de wil van het volk en wie zal aangeven wat het volk wil? Het is wel zo nuttig vast te stellen dat wat men "het volk" noemt, een zeer verscheiden conglomeraat van mensen vormt, met onderscheiden sociale achtergronden, maar ook met verschillende smaken, als het om eten of muziek gaat. De meerderheid overigens kan niet zomaar de minderheid het zwijgen opleggen. En toch, op enig moment moet er een besluit vallen en daar kunnen wij als burgers dan bij verkiezingen ons oordeel over vellen. Maar zelfs dan zal ons oordeel niet door een dossier of de afhandeling van één dossier bepaald worden. 

Voor de burger is het maar mogelijk echt een positie te bepalen als men goed op de hoogte is van de plannen van de regering en het parlement. Neem nu de discussie rond Ronald Plastrek in de Tweede Kamer der Staten-Generaal, die zich had te verantwoorden over uitlatingen betreffende het verzamelen van metadata door de NSA, respectievelijk de Nederlandse geheime diensten. De minister kon naderhand zijn uitlatingen niet staven, had er zelfs op terug te komen, maar finaal kon hij verder omdat de regering hem steunde. Voor de burgers was dit een wel zeer bizar gebeuren, want over welke data ging het en wat was er van aan dat hun veiligheid in het gedrang zou komen?

We komen tot de overweging dat overheden kritische bejegening best moeten gedogen, als normaal beschouwen en er correct mee omgaan. Maar tegelijk is dit een parlementair debat, terwijl er dus ook een “Ausserparlamentarische Opposition” mogelijk is en die heeft wortels in de jaren 1960 en 1970 in Duitsland, waarbij men de al te burgerlijke regering wilde aanvallen zonder te streven naar een parlementaire afvaardiging. Soms was het gewelddadig en met Andreas Bader en Ulrike Meinhof werd het ook nog eens terroristisch – voor wie de RAF nog iets zegt. Kan men de huidige actiegroepen in Vlaanderen – of die in Wallonië even actief zijn, valt niet te achterhalen… - zomaar verbinden met die extreem-linkse en anarchistische groepen in Duitsland toen? Op het oog niet, want de tegenstand tegen de aanpassing van het Schipdonkkanaal voor de binnenscheepvaart werd opgezet door welvarende burgers uit Damme. En ook Ademloos is het werk van een welvarende burger, een succesvol marketeer. Mogen zij dan niet hun belangen verdedigen? Uiteraard wel, maar, zoals ik vroeger al schreef, men mag persoonlijke belangen niet herverpakken als publieke belangen, als algemeen belang, want dan speelt men evengoed retorische spelletjes als de sommige politici. 

Wat mij verder opvalt in het gebeuren is dat de overheid, dat wil zeggen dat experten die de regering adviseren in verschillende, controversiële projecten, vanzelfsprekend als onbekwaam worden weg gezet. Maar zijn de experten die Ademloos en co adviseren daarom boven elke twijfel verheven? Me dunkt dat dit even aanmatigend is en even goed onderzocht moet worden. Een bijkomend element blijkt de retorica te zijn die men hanteert en waar burgers soms door van de sokken geblazen worden. In verband met het kanaal weet het Groot Gedelf een aantal risico’s op te lijsten, maar tegelijk kan men er zich als burger geen rekenschap van geven hoe gevaarlijk, hoe reëel die risico’s wel zijn. En dan wordt het een moeilijk te beoordelen situatie: mogen deze mensen het beleid en dus de toekomst van de haven van Zeebrugge, van het achterland hypothekeren met niet hard te maken veronderstellingen? Dat er te weinig water zou zijn voor het kanaal? Dat de polder zou verzilten? Het zijn beweringen, maar wij krijgen geen oordeelkundig verslag van de werkelijke en de vermeende risico’s. Inderdaad, dit geldt ook voor de tegenstanders van het Oosterweeltracee, want ook zij zwaaien met fijn stof, geluidshinder, die nu geconcentreerd zit tussen Kruibeke en Deurne. Om maar te zeggen, ongelijk hebben ze niet, maar ze hebben ongelijk als het erom gaat de stad zelf een betere verkeersdoorstroming te geven, waardoor de huidige situatie in het zuiden van de stad verbeteren zou.

Het is niet de beste der werelden, mijnheer Manu Claeys,  maar het zou wel nuttig zijn, mocht u zich neerleggen bij het noodzakelijke project, al zal het misschien over vijftien jaar weer onvoldoende blijken, terwijl men toch weten kan, dat het misschien wel afdoende is. Maar dan zal men ook de IJzeren Rijn echt moeten reactiveren… Maar of u daar wakker van ligt? Elio di Rupo duidelijk niet, want die meende dat bestaande lijn voorbij Luik echt wel kan volstaan. In kilometers is het om en voor het vlotte transport misschien ook niet zo handig. Toch zou dat project misschien wel kunnen helpen.

Maar, mijnheer Manu Claeys, er is meer tussen hemel en aarde dan we kunnen bevroeden, zelfs al gaan we zonder ommezien voor ons doel. In de beste der werelden had u weinig om handen, maar in deze wereld bent u ongetwijfeld zeker van uw stuk, doch, moet ik zeggen, ik ben dat niet. Ik betwijfel of uw visie de toets der kritiek kan doorstaan. Want die kritiek wil de verschillende parameters tegen het licht houden, waarbij niets doen deze keer geen optie is. Maar de omweg die u aanleggen wil, zal in het Waasland botsen op veel weerstand. Uw visie, dat de tunnel en aansluiting op de Ring te dicht bij de stad ligt, werd door brave mensen aan de ring in Deurne herhaald. Maar of dat project door de afslag naar het westen niet ontlast zou worden, in plaats van een zich steeds meer vullende fuik die het complex in het zuiden van de stad nu vormt, moet u ook in overweging nemen.

Besluit: u wil de beste der werelden bereiken, maar dan dreigt het of onbetaalbaar te worden of zelfs weinig efficiënt. We kennen, dankzij uw toedoen een aantal nadelen van het BAM-project, maar misschien zijn de nadelen best aanvaardbaar en als burger kan ik daarmee leven. Omdat ik niet in Antwerpen woon? Omdat er andere zaken zijn, mijnheer Claeys, zoals de zeer gebrekkige verbinding tussen Brugge en de metropool, terwijl beide slechts dorpjes zijn in de megalopolis Vlaanderen-Randstad… Die visie, vrees ik, zal u ontgaan.

Bart Haers