Eloges bij een afscheid
Kleinbeeld
Een Held van deze Tijd
Bij het aftreden van een premier
Bij het aftreden van een premier
 |
| Foto gevonden onder Afbeeldingen op het internet |
Het blijft verbazing wekken dat sommige heerschappen de euvele moed hadden de premier alle lof te geven, terwijl ze meer dan eens de nagel aan zijn doodskist waren geweest. Of wij veel ophebben met de politicus Leterme doet niet ter zake, hij heeft sinds 2003 de politiek in Vlaanderen gekleurd en vorm gegeven. Was dat ten goede?
Voorbijgaan aan de vele beledigingen aan zijn adres valt ons niet zo moeilijk omdat die vaak goedkoop waren en niet zelden gericht aan anderen, zoals Bourgeois en co. Kritiek van een econoom als Geert Noels viel dan weer op een koude steen, omdat de premier er niet altijd een politiek besluit uit kon trekken. Het blijft verbazen hoe economen soms pistes voorstellen die de media eerst afschieten en vervolgens een politicus a of b verwijten niet naar de economen geluisterd te hebben.
Het politieke handwerk, zeker van een premier kunnen we zelden volgen omdat het een zaak van woorden is, gesproken, geschreven en door anderen uitvergroot of als bagatelle geserveerd. 21 juli 2007 op de pui van de Sint-Michiel en Sint-Goedelekathedraal te Brussel. Christophe Deborsu of hij, Leterme De Brabançonne kent. Die heft “Allons enfants de la patrie” aan. De Marseillaise8 Maandenlang zal hem dat achtervolgen, maar als het een grap was, vond ik die wel geslaagd, want tja, hoeveel Franstaligen hadden niet liever een beetje meer Fransman geweest? Hoeveel Brusselaars willen van Brussel niet een Little Paris maken. Brussel wordt wel een nieuwe cultuurhoofdstad, maar niet door toedoen van de politici. Het zijn galeristen uit verre oorden, Lyon, Londen, USA… die in een Brussel een galerij openen omdat het publiek echt wel een goede smaak heeft en steeds weer nieuwe zaken blijkt te zoeken. Maar dat is niet echt aan Thielemans besteed.
Wat we ook niet mogen vergeten blijft de uitzending van de reportage “Bye, Bye Belgium”, waarmee de verkiezingen van 2007 en de onmogelijke onderhandelingen ingezet werden. Dat gebeurde in 2006, toen Yves Leterme nog de Vlaamse regering leidde, maar de geruchten over zijn overstap naar de Federale regering al hardop klonken en uiteindelijk ook beklonken werd. De vele tricolore vlaggen in Brussel, ook tegenover de gebouwen van de Vlaamse Gemeenschap, waar toen Geert Bourgeois zijn kabinet ondergebracht had, vielen ze niet te negeren. De keuze voor een confederale oplossing werd door deze stemmingmakerij onmogelijk gemaakt. Het resultaat is wel dat men is blijven zoeken naar oplossingen binnen de bestaande patronen van staatshervormingen.
Het handwerk van de politicus blijft verbazing wekken, vooral omdat je er nooit de vinger op kunt leggen. De smerige spelletjes zijn doorzichtig genoeg, zoals bleek toen avond na avond in het journaal journalisten berichten brachten van wat er zich op Hertoginnedal had afgespeeld en hoe moeilijk de gesprekken nu weer waren verlopen. Moeten we het dan niet hebben over het handwerk van de journalist? Ach, zij zijn vrij en mogen zichzelf niet censureren. Zij mogen ook geen censuur opgelegd krijgen. Vrijheid van nieuwsgaring is inderdaad essentieel, maar zelden gaat het debat over de journalistieke keuzes die gemaakt worden.
De feiten, niets dan de feiten, zegt men. Dat zal dan wel, maar naakte feiten vertellen weinig. De feiten behoeven een verhaal. Natuurlijk, er is nooit meer aan pronostieken bij elkaar gezeurd als sinds de memorabele verkiezingen van 2007, toen Paars zwaar werd afgestraft in Vlaanderen. We hebben te maken gehad een benadering van het politieke gebeuren dat vaak voorbij ging aan de vraag wat het allemaal betekenen kon voor de burger. Saillant voorbeeld blijft de Snelbelgwet, die de VLD in de strot werd geramd door Links en Wallonië, Franstalig België. Dat er mensen de Belgische nationaliteit kregen waar ze geen aanspraak op konden maken, bleef lang een goed bewaard politiek en publiek geheim. Wie aanstoot nam aan de wet en de invulling ervan, kon zich rekenen bij de bokken van extreem-rechts. Uiteindelijk zal de komende regering die wet bijstellen of de facto afschaffen - blijkbaar was ik alweer net iets te optimistisch. Ook de problematiek van de eindeloopbaan blijft in feite een moeilijk te begrijpen geval van non-beleid. Mensen willen werken, voelen zich op 65 nog niet afgeschreven, zoals Marc Eyskens, Roger Blanpain en anderen niet nalaten te bewijzen, maar vaak proberen zij over het graf heen te regeren. De organisatie van de overgang van werkzaam leven naar rustpensioen zou men anders kunnen invullen, door een wettelijk kader te scheppen waarin meer ruimte is voor de betrokkene om keuzes te maken. Daarbij kan bijvoorbeeld een vakbondsconsulent interessante begeleiding ontwikkelen.
De media en vooral de wetstraatjournalisten hebben er de laatste 10 jaar een rollenspel van gemaakt, waarbij zijzelf van randverschijnsel in de schijnwerpers kwamen te staan. Ook politicologen en ander schoon volk hebben de laatste jaren een grotere stem in het kapittel gekregen, wat men kan toejuichen. Alleen kan de burger er niet aan voorbij dat dit koor van academici doorgaans unisono zingt, zoals in de beste gregoriaanse traditie. De moedige heerschappen die al eens een andere stem laten horen, Bart Maddens bijvoorbeeld.; krijgt het odium over zich heen de zaak te willen saboteren. En moeten we het dan nog hebben over journalisten die gebroodroofd werden? Roger van Houtte, wijlen Roger van Houtte?
In die context had Yves Leterme te werken. Mooi niet, zou men zeggen, als men zich de beelden herinnert van zijn ontslag in 2008 toen de regering met het parlement botste over de kwestie of leden van de regering werkelijk het principe van de scheiding der machten hadden geschonden. Leterme, Van Deurzen, toen minister van Justitie, nu in de Vlaamse regering verantwoordelijk voor sociaal beleid, en Inge Vervotte, tot het aantreden van Di Rupo minister voor ambtenarenzaken en overheidsbedrijven, zij traden af. Naderhand is gebleken dat er fouten zijn gemaakt en dat sommige magistraten hun boekje te buiten zijn gegaan.
Moet men de heer Yves Leterme als een held beschouwen? Men mag, maar het ligt niet in onze aard zover door te slaan in bewondering voor politici. Immers, een politicus moet dan wel heel wat wroeten om enige manoeuvreerruimte te krijgen, moet zich opwerken van backbencher tot frontman en uiteindelijk blijft het altijd nog de vraag wat andere actoren hem of haar toelaten te doen.
Het blijft de vraag welke problemen de aftredende premier had op te lossen en hoe hij het heeft aangepakt. Over de legislatuur 2007 tot 2010 kunnen we kort zijn, want iedereen kent het verhaal. Of toch niet. Onderhandelingen, een interimregering, een regering zonder N-VA, dat wil zeggen, gedoogsteun van de N-VA en vervolgens de uitslaande brand van de banken- en kredietcrisis. Na juni 2010 werd het allemaal nog schimmiger en bleek de man aan het roer stilaan de enige zekering te zijn die niet smolt. Een beleid kon hij niet voeren in lopende zaken en toch, blijkens een artikel in Knack was het Leterme die maandenlang de vernietigende blik van de Markten van België kon afhouden. Of hij gelukkig was met de keuze van Wouter Beke en zijn partij om de CD&V toch in onderhandelingen te stappen zonder de N-VA? Hij vond het moedig van de partijvoorzitter, maar meer kon men ook niet zeggen.
Een Held, dat impliceert moed en zelfopoffering. In de kwestie van Fortis, de redding van Dexia België en andere zaken heeft de premier wellicht gedaan wat nog net kon, maar of het een goede zaak was de Bad Bank die overbleef te garanderen? Als die niet opgeëist worden, kan het goed zijn, maar als alles in een meltdown terecht komt, tja, zal het dan nog een verschil maken. Noels heeft gelijk als hij de gulheid inzake garanties een foute keuze vindt, maar als de regering dat niet had gedaan, zou dan de schade niet nog veel groter zijn. Er kleven aan dit soort beslissingen veel voors en tegens die men niet zomaar kan afwegen, dan na rijp beraad en de indruk dat de premier nog zijn team de tijd hadden om een academische paper te maken. Wellicht, heb ik de indruk, hebben de verschillende actoren achteraf inderdaad wat bijgestuurd om de schade te beperken. Maar zonder die ingreep was de bank verdwenen. Men kan menen dat dit geen kwaad kon, maar we willen de journalisten en anderen niet te eten geven die de premier dan onbekwaam hadden genoemd. Een keuze om de bank, Dexia België te redden was er niet, over de modaliteiten was er wel speelruimte. Het valt op dat die discussie niet voldoende gevoerd werd.
Neen, Helden in de politiek, daar past men beter mee op. We willen Yves Leterme niet in hetzelfde hok duwen als de onderkoning van Hasselt, Steve Stevaert, maar toch, die was pas als een held behandeld door de grootste intellectuelen in het land. Die mocht met Kardinaal Godfried Danneels op een Zondagochtend in debat over het geluk van de mensen. Was me dat een ranzige bedoening. Nu goed, de “search of happiness” die in de Amerikaanse Grondwet als een recht staat ingeschreven, dat is een mooi principe. Dat de regering er niet in slaagt mensen gelukkig te maken, lijkt mij maar normaal. Misschien had men zich ten tijde van Paars beter kunnen realiseren dat de politiek niet die taak heeft. De overheid, waarvan de politieke besluitvorming het zichtbare deel is, net als de contacten via allerlei loketten het andere bekende gedeelte, kan hoogstens voorwaarden scheppen.
Yves Leterme zal nu niet in stilte kunnen werken bij de Oeso, want we weten dat journalisten hem wel eens zullen aanspreken in zijn nieuwe rol om deskundig commentaar te geven. Dat heeft zo zijn voordelen, want niemand kan nu nog om het denkwerk van die organisatie heen. Uiteraard staat ook dat niet boven alle kritiek, maar het zal boeiend zijn te volgen hoe de aftredende premier daarin een rol zal opnemen.
De oude Grieken hadden het over Kalokagathia, de gedachte dat je pas na het verscheiden van een persoon kon zeggen of die echt goed en scone geleefd heeft. Augustinus vond dan weer dat je maar je verdomde plicht kon doen, niets dan je plicht en als het goed gedaan was, verdiende je daar geen lof voor. Toch is het ook belangrijk te zien hoe die plicht vervuld wordt en ingevuld. De modaliteiten zijn altijd belangrijker dan de goede intenties en de afwikkeling mag men zeker niet uit het oog verliezen.
Nee, Yves Leterme is geen held, alhoewel hij in deze tijd wel een rol te vervullen heeft gekregen die zwaar moet gewogen hebben. Hij kan wellicht aanvoeren dat hij een ondankbare rol had op te nemen. We hebben hem zien optreden, in de Kamer, zelfs op een meeting, in Ieper, meen ik en toen was ik niet onder de indruk van zijn retorisch talent. Maar later werd dat wel beter. Maar het is meestal moeilijk naar een spreker te luisteren zonder eigen verwachtingen uit te schakelen. Sommige volkstribunen kunnen we gemakkelijk mensen aanspreken, maar laten achteraf een leegte achter. Andere komen soms niet verder dan de opgeruide gemoederen op te zwepen, maar de goede redenaar, zeker als het een politicus is die moeilijke of moeilijk te slikken beslissingen moet aandragen, moet het publiek kennen, wat in een massasamenleving moeilijk is. De zogenaamde uitschuivers van Leterme waren vaak constructies achteraf, zoals het verhaal met de Marseillaise. Men kan dan ook alleen maar hopen dat Yves Leterme een ghostwriter vindt of zelf het moeilijke handwerk aanpakt zijn belevenissen in de Wetstraat 16, maar ook op het Martelarenplein uit te werken tot een zinvolle reflectie over het politieke leven anno nu.
Bart Haers
Reacties
Een reactie posten