Een Duits Europa? Geen Nachtmerrie

Brief

Aan Mevrouw Angela Merkel,

Bondskanselier, machtigste vrouw in Europa

Brugge, 14 juli 2015

Mevrouw,

Deze dame, die in de DDR opgroeide, draagt
volgens sommigen schuld aan de Griekse
kwestie, tragedie zo men wil, terwijl men
ook kan stellen dat ze het algemeen Europees
belang voor ogen heeft staan. 

u zal wel geen tijd hebben om dit te lezen en wellicht zal u er ook geen zin in hebben, want u krijgt zoveel bagger* over u heen, dat u wellicht wel eens glimlachen moet over de alwetendheid van economen en ideologen, van specialisten in de Griekse ziel en de kommer en kwel die vanwege hun politieke handelen hen al decennia boven het hoofd hing. Wie is er schuldig  aan de Griekse ellende? Jawel, ook nalatigheid, traagheid zijn zonden, kunnen tot situaties leiden die we niet moeten wensen. In het politieke bedrijf merk men vaak dat politici deadlines misbruiken om strategische posities in te nemen en de tegenstanders murw te maken. Maar in de Griekse kwestie werden we murw van de analyses en de veronderstellingen, de speculaties vooral.

U weet dat het allemaal een kwestie van perceptie is, althans, dat zegt men, maar u lijkt zich minder om de schone schijn te bekommeren dan uw collegae. Dat de strijd door Alexis Tsipras op het scherp van de snee werd gesneden, was niet alleen de Grieken bijna fataal geworden, waarbij u er iedereen er aan herinnerde dat niet enkel de Grieken het recht hebben hun "volonté générale" uit te drukken, maar dat de andere lidstaten van de Eurozone ook democratieën zijn. Inderdaad blijft het merkwaardig dat men de Grieken alleen tegen een stel technocratische wijsneuzen ziet strijden, terwijl die technocraten, die van de EU, de ECB en zelfs het IMF instellingen vertegenwoordigen die hoe dan ook verantwoording verschuldigd zijn, wat meteen het begrip technocratisch beter duidt, want graag stelt men het zo voor dat een technocraat zowat soeverein besluiten voorlegt en politici hem of haar blind volgen. Dat valt wel eens voor, zeker als de autonomie van het ambtelijk apparaat (te) groot is. Het blijft altijd  wel zo dat de Griekse regeringen, de Helleense politieke traditie in wezen niet opgewassen was tegen de moeilijkheden die een democratisch bestel met zich brengt; men kan de verkozen bestuurders de regie toevertrouwen, de uitwerking en uitvoering en het bewaken van de gelijkheid ligt in handen van de administratie en vooral moeten verkozen politici niet proberen zaken te regelen voor individuele burgers  of hen overbodige, niet bestaande jobs gunnen. Corruptie en cliëntelisme? Men dient het aan te pakken, maar hoe men over het verleden van een land als Griekenland oordelen moet, blijkt niet zo evident, want velen blijken de Grieken die kwalijke praktijken te vergeven. Opnieuw beginnen, moet de boodschap zijn, zeggen groenen en roden die toevallig in de oppositie zitten. Maar daarmee loopt men het risico dat de oude gewoonten opnieuw de kop opsteken.

Het komt me voor dat het discours over Griekenland en de redding ervan over meer dan een spoor loopt en dat velen zich nu het meest bekommeren om a) de onmogelijk grote staatsschuld; b) de verwijtbare hardheid van uw land, uw regering en uzelf; c) de ellende waarin de Grieken terecht zijn gekomen na de verkiezingen die Alexis Tsipras aan het regeringsroer brachten en d) de ingestorte economie. Niet alleen de volgorde verrast, ook bij de criteria om het bereikte akkoord te bekijken, merkt men een moeilijk te verzoenen tegenstelling tussen de gedachte dat de Griekse democratie soeverein moet kunnen oordelen en de te rechtvaardigen voorwaarden voor steun. Natuurlijk zijn de Grieken trots, maar ze hebben wel met zijn allen, hoewel niet iedereen individueel verantwoordelijk is, de boel naar de verdoemenis geholpen.

Men zeurt nu over een Duits Europa, terwijl men een Europees Duitsland had gewenst. Maar in Duitsland is de economische groei nog altijd vrij robuust, blijft het handelsoverschot voor toenemende economische slagkracht zorgen en speelt de economie mee op het hoogste niveau. Wie zou daar iets tegenin willen brengen. Bovendien, de omgeving van Duitsland, Polen, Tsjechië en Oostenrijk, maar ook Denemarken, Nederland en België lijken mee te surfen, terwijl Frankrijk niet echt vooruit komt. Uw positie valt dan ook niet te onderschatten, maar ook uw verantwoordelijkheid kan men maar beter goed inschatten, naast het lot van 80 miljoen Duitsers zorgt u indirect voor de welvaart in Europa - als men sociaal-economisch de zaken op orde heeft en houden kan - wat betekent dat u niets zou mogen doen dat tegen die belangen ingaat. Bovendien moet men vaststellen dat landen als Finland en Slowakije ook niet bepaald vriendelijk naar Athene keken en die hulpprogramma's voor de eigen burgers moeilijk verteerbaar acht(t)en.

Dat is, vermoed ik, waarom men nu steeds weer aan uw mouw trekt en tegelijk meent dat u het niet goed aanpakt. Misschien is mijn analyse dezer dagen niet echt gewenst, maar te heftige kritiek op Duitsland betekent ook dat men de garantie voor solidariteit, namelijk dat er nog welvarende landen zijn, niet echt wil. De vraag is dan ook of het wel Tsipras was die zo luid mocht tjsiepen, want hij wilde Griekenland gewoon uit de brand halen zonder voor de gevolgen voor derde landen oog te hebben. Is dat dan solidariteit? Juist, de Grieken mogen hun belangen verdedigen, maar als je lid bent van de Europzone, dan ben je dat ook voor de burgers van andere landen. Dat heeft u niet nagelaten steeds weer te herhalen.

Daarom denk ik dat we onze analyse niet enkel mogen bepalen tot het lot van Tsipras en de Grieken. Overigens heb ik begrepen dat uw land, indien nodig directe noodhulp zou inzetten mocht de Griekse regering de boel helemaal opblazen, wat toch een menselijke houding of een vorm van medeleven mag heten. Het punt is dat de Grieken nog altijd niet begrepen hebben dat een land besturen niet kan zonder op de goede verhoudingen te letten en burgers niet de indruk geven dat ze de wetten aan hun laars mogen lappen.

Uw visie ken ik niet geheel, maar ik heb u toch een paar keer bemoedigende woorden horen spreken, ook als u niet meer geloofde dat de Griekse premier de urgentie van de situatie inzag. Een land kan failliet gaan, weet Argentinië en dat niet sinds 2000 maar al in de achttiende eeuw en later kende het land niet de gepaste instellingen noch de procedures om een faillissement te vermijden. Overigens, ook de brave, trotse Grieken lijken de geschiedenis niet goed te kennen. En Verhofstadt verwees in zijn beruchte speech zo te horen naar voorgangers van Tsipras die zelf ook ernstig in de fout gegaan waren. Nu, het is omwille van die erfenis van falende overheden, een falende staat dat men de Grieken moet proberen te helpen de duistere erfenis sinds 1822 eindelijk op te lossen. De rest zal volgen, als men oude gewoonten verre van zich kan houden. Daarover sprak u vaker dan uw Franse collega, de heer Hollande, die ook vooral oog had voor de financiële problemen, die vooral een uiting, symptomen zijn van de zieke man van Europa.

Daarom denk ik dat de geruchten overtrokken moeten heten dat Europa Duitser werd, maar eerder dat u een oude, benijdenswaardige Pruisische erfenis ook de Grieken gunt: een goed werkende, autonome administratie. Natuurlijk is het met die (militaire) administratie wel eens mis gegaan, werd ze te autonoom, maar vergeten we dan niet in Frankrijk na 1871 de administratie van Buitenlandse zaken ook vaker niet dan wel onder democratische, parlementaire controle stond. Zelfs nu nog is het buitenlandbeleid in Frankrijk het domaine réservé van de president. Een Europees Duitsland? In sommige opzichten zou, nu uw Land bijna 70 jaar lang een toonbeeld is van democratische ordening, stevige politieke instellingen en diep ingeprente angst voor overdreven activiteit op de internationale scène inderdaad niet zo kwaad uitpakken. Tja, er waren wel wat problemen, zeker na de overname van de mislukte volksrepubliek, de DDR onder leiding van politici die hun volk niet binnen de grenzen konden houden. Men kan de donkere, gitzwarte periode, de 12 jaar onder de NSDAP en Hitler, noch de veertig jaar durende gevangenschap in het Oosten negeren. Ulbricht en Honnecker, daar hebben we het niet voor, maar alla, sinds 1989 werd de democratie hersteld. Zou men zo een Europees Duitsland met angst bejegenen en bedroefd zijn dat Europa meer op Duitsland gaat lijken. En ja, economische macht schept ook andere politieke verhoudingen, maar ik heb de indruk dat de meerderheid in Europa uw optreden eerder terughoudend vindt, op de enkelingen na die u als een nieuwe Ijzeren kanselier zien. Onzin. En bovendien, uw "volksgenoot" Joachim Gauck zal u ook wel eens bepreken wat soberder uit te pakken. Kan dat nog?

Ik mag in de ogen van sommigen nu een onoverkomelijke fout begaan, maar in wezen schenkt men, zeker in Vlaanderen maar beperkt aandacht aan de Duitse samenleving, de Duitse cultuur... Behalve als een landgenoot als Gerard Mortier of een Johan Simons er het mooie weer maken. Zelfs heeft men na het opdoeken van de Treuhandanstalt de rol van André Leysen, van wie we gisteren het overlijden vernamen in de Duitse economie niet meer ter sprake gebracht. Van spraakmakers in het wielrennen of het voetbal, het kwelen ook, maakt men graag grote sier, als het om economische of zelfs intellectuele spraakmakers gaat, krijgen we zelden iets te horen. Maar Duitsland is niet enkel een buurland, de geschiedenis is ondanks alles bijzonder en de rol in Europa mag men niet onderschatten.

Salve et vale

Bart Haers

* een voorbeeld? http://bloedermichel.web-xxl.com/merkel-ist-der-erste-amerikanische-android-europa/