Overheden roeien wel eens met virtuele riemen

Kleinbeeld

Welke bom zal barsten?

over debatten en soebatten

Rumoerig debat in EP op 8 juli 2015: extremen
vonden elkaar, maar de hoofdzaak bleef
wel hangen: overheden kunnen economische
realiteit niet veranderen, maar er wel gebruik
van maken. 

De een wil een deeleconomie, de ander wil volop gaan voor nog meer robots - die komen zullen - en intussen discussiëren we over het bestrijden van armoede, strijdt Griekenland voor haar eigen weg en kijkt Europa toe hoe een regering mensen gijzelt - volgens een enkele observator.

Het gaat dezer dagen overal wel over, maar het verhaal van Griekenland, waar men niet nalaat de trots van de Grieken graag in het geding te brengen, wat voor wie elke vorm van patriottisme heeft afgezworen wel bizar moet klinken, over de boekhoudersmentaliteit van de technocraten in Brussel en Washington en over het goede recht van Europa van Griekenland meer meegaandheid te eisen. 5 landen, las ik, hebben een lagere gemiddelde levensstandaard dan de Grieken, maar dragen wel bij aan de hulp voor Griekenland. Ja, het geld gaat naar de banken, zegt men dan, maar meteen is duidelijk dat die banken een grote rol spelen in het economische gebeuren, al hebben ze er zelf wel toe bijgedragen dat velen hun optreden arrogant en onbetrouwbaar achten, maar we wilden zelf zo graag "krozen" die met twee cijfers geschreven werden. Krozen? rentevoeten en dus moest de bank, wilde ze niet in een piramidespel verzeild raken extra groeikracht zoeken. Uiteindelijk werd het toch een beetje louche, maar duidelijk is wel dat grote banken het wel moesten overleven, op die ene na.

In het Vlaams parlement werd een debat gevoerd over armoede, maar blijkbaar hebben deze volksvertegenwoordigers zelden of nooit gehoord van de oude schavuiten, zoals Tijl maar vooral Lazarillo de Tormes, maar we hadden het evengoed over de meningen en inzichten van Tristram Shandy, wat ik vroeger altijd met een glaasje prik, limonade associeerde. Waarom we naar de schelmenroman, de picareske verwijzen? Omdat men van het leven in armoede een verhaal van slachtofferschap maakt, terwijl men zo kan vaststellen dat veel mensen in penibele levensomstandigheden zich best wel weten te redden, soms op de wijze van schelmen en schavuiten, maar vaker dan men denkt eerlijk, goudeerlijk.

Natuurlijk is het wenselijk dat men de arme mensen bijstaat, maar het blijft opvallend dat sommige politici en experten menen dat men mensen het heft uit handen moet nemen, terwijl het beter ware hen juist te helpen een positieve discipline mee te geven. Het is wellicht een van de moeilijkst in te vullen opdrachten, want we leven in een tijd dat het iets niet hebben als een onrecht voorgesteld wordt. Inkomensongelijkheid mag en kan niet. Dus dient men middelen te voorzien om mensen met een lager inkomen dat inkomen aan te vullen tot een decent niveau. De Grieken die nu lijden zullen het wel mee eens zijn. Maar dat inkomen is ook wel functie van wat mensen doen. Nog eens, het is goed dat men voorzieningen in het leven roept, maar er is een probleem met het debat, omdat men telkens de indruk wekt dat men niet met mensen te maken heeft die op de een of andere manier leven, maar met een abstract begrip, armoede.

Intussen wordt iedereen dezer dagen gebombardeerd met reisgenoegens en ja, je kan voor 80 euro naar Madrid, als je op tijd de reis boekt. Het is best goed dat op die manier genoegens voor meer mensen binnen bereik komen. Maar wat me altijd weer opvalt en van de kaart blaast is dat het  allemaal zo eenvormig lijkt te moeten zijn. We willen diversiteit, sommigen willen ook uniek zijn, maar meestal door anderen na te doen. Maar in de maand januari maakt men ons al lekker voor de grote zomerfestivals, terwijl niet iedereen dezelfde genoegens kan delen. Bovendien ziet men dat er ook nog eens onderscheid gemaakt wordt tussen een gewoon ticket en VIP-arrangementen. Voor mij geen probleem, maar het blijkt zo verleidelijk nog wat meer te betalen en een zanger te kunnen groeten of met een zangeres te praten.

Het is dus van belang dat we begrijpen dat mensen inderdaad om velerlei redenen in moeilijkheden kunnen komen. Maar doorgaans vertaalt men verantwoordelijkheid in schuld, terwijl iemand zonder werk misschien ook wel af te rekenen heeft met vooroordelen, vanwege leeftijd en nog een andere mogelijkheid, een andere vorm zich negatief te onderscheiden.

We merken dat we van restaurants en bistro's eisen dat ze perfect zijn, maar een steak van 15 euro en een van 20 euro, daar zitten inderdaad wel verschillen in. Maar daar zit het punt niet. Men wil bovendien dat de prijzen zich aan onze verwachtingen aanpassen, maar fraude mag niet. Is het dan wonder dat horeca-ondernemers ermee ophouden. En wat is het gevolg? Dat de zwakste schakels, de bordenwassers en de groentewassers er al als eerste uitvliegen. Men moet toch eens begrijpen dat er in de horeca vanouds altijd een zekere grijze zone zat, waardoor het allemaal leefbaar bleef. Er ontstaat ook een donkere economie als het overheidsbeslag te zwaar gaat wegen op het systeem. De overheid is de laatste die haar inkomsten mag maximaliseren, maar elke wet, zeker de fiscale wetgeving dient men met grote zorg vorm te geven, zodat de burgers er geen grote bezwaren tegenin brengen. Sinds de oudste tijden hadden overheden het altijd lastig hun belastingregime te verantwoorden en niet zelden braken er opstanden uit. Maar burgerschap betekent ook dat men bijdragen mag aan het algemeen belang.

De discussies lijken soms eindeloos, vertonen een grote neiging tot steeds herhalen van dezelfde argumenten. Vooral, voor wie het debat in het Europees Parlement zag, kon het ervaren dat mensen plots menen, enfin, plots, dat de EU de oorzaak is van alle problemen. Griekenland kon vele jaren mee surfen op de voordelen van Europa, van de Eurozone en nu moeten uitstaande rekeningen betaald worden. Mag ik daarbij een beschuldigende vinger uitsteken naar de media? Journalisten als mevrouw Linda de Win en Martine Tanghe vinden het spannend, die Griekse tragedie, maar het gaat toch om het lot van mensen, van de Grieken, maar finaal ook van u en mij. Bovendien doet men niet altijd voldoende inspanningen om het publiek te herinneren aan wat aan de crisis vooraf ging: verkiezingen uitgelokt door Tsirisa? Het is hun goed recht, maar het begin van groei werd zo wel in de kiem gesmoord.

Men kan wel vaststellen dat die eindeloze debatten over enkele wezenlijke zaken gaan, zoals vrijheid, over deelname aan de samenleving en over de relatie tussen het persoonlijke en het gemeenschappelijke. Nog eens, als men het debat over de Eurotop van zondag e.k. volgt, dan merkt men dat sommigen bewust een bepaalde lezing geven, die men geen inspanning tot parresia kan noemen. Als het zo is dat de Instituties een wet om kapitaalvlucht terug te doen schroeven, wat multinationals aangaat, dan nog kan het ermee te maken hebben dat hier het vrij verkeer van goederen en diensten in het geding is. Het reorganiseren van de fiscaliteit is veel omvattender dan alleen deze catchy wet. Merken we ook op dat de actuele situatie minstens zo dodelijk is voor het kleinbedrijf.

 Het valt evenwel op, bij discussies over armoedeplannen en zo, dat men het particuliere leven van armen alleen als beklagenswaardig voorstelt en dat men vooral meent dat alle armen dezelfde problemen hebben. Keuzes kunnen ze ook al niet maken. Maar soms, heel even, ziet men dat mensen die het niet breed hebben toch goed leven, zonder rancune of ressentiment. Toch blijken politici in het hoofd en hart van mensen te kunnen kijken, doorgaans geholpen door experten, heel soms door ervaringsdeskundigen.

De overheid doet al decennia veel om mensen rechten toe te kennen, wanneer ze door ziekte of werkeloosheid met een beperkt inkomen verder moeten en daar kan men weinig op tegen hebben. Bovendien meent men of liever, neemt men graag aan dat mensen in armoede in de armoede blijven zitten. Soms is dat wel het geval, maar het blijkt, zoals vroeger ook al het geval is, dat mensen bijgestaan worden, vaak in stilte, om uit te problemen te komen. Verder klagen welzijnswerkers erover dat veel mensen hun situatie verborgen houden, in stilte hun armoede waardig dragen en er na verloop van tijd weer bovenuit krabbelen. Respect voor deze mensen vindt men zelden, net omdat men armoede een onrecht vindt, terwijl alleen mensen onrechtvaardig kunnen zijn in hun bejegening van derden.

Maar een politicus staat voor het algemeen belang en in de plenaire zitting van het Vlaams parlement  van 8 juni stelde mevrouw Elke Van den Brandt  de vraag  of de Vlaamse regering het groeipad zal handhaven voor het sociaal beleid, 500 miljoen euro. De minister-president heeft al vaker aangedrongen op begrip voor de randvoorwaarden: als de economie groeit en de inkomsten groeien, zal dat groeipad mogelijk blijken, maar niemand kan ongelukken in het economische gebeuren voorspellen. Mevrouw Van den Brandt, net zo min als Bart Staes lijken te begrijpen dat bij uitstek de overheid moet roeien met de riemen die men heeft. Soms moet men politieke keuzes bijsturen, als de hemel ons op het hoofd valt. Dat is wat de Griekse regering dus niet gedaan heeft.

Met dat alles is nog altijd niets gezegd over hoe we als mensen met elkaar omgaan. Gisteren in het Europees parlement merkte men hoe hard de tegenstellingen aan het licht kwamen, niet onverwacht en hoffelijk was het niet, hetgeen best door de omstandigheden verklaard kan worden. Laten we begrijpen dat Griekenland misschien kan dromen van externe hulp, maar altijd zal het met Europa verbonden blijven. En als solidariteit slechts in een richting werkt, tja, dan is er sprake van... Daarom zal men begrijpen dat niemand de Griekse bom wil zien barsten, maar anderzijds, wat te doen met etterende wonden? Griekenland is te trots om te soebatten om hulp, maar weigert op redelijke vragen tot grondige hervormingen over te gaan. Wie geen rekening houdt met omstandigheden, hoe toevallig die ook schijnen, kan zijn burgers geen beloftevolle toekomst voorspiegelen. De minister-president, Geert Bourgeois, wil geen harde beloftes doen waarvan hij niet weet of hij die kan houden en dat schiet links in het verkeerde keelgat.

Bart Haers