Dierenwelzijnridders

Dezer dagen

Slingerend tussen Skylla en

Charibdis

t' En is moeilijk goed te doen voor dieren

Fjorden in de sneeuw? Voor de
een dierenmishandeling, voor
anderen, kenners, de normaalste
situatie... 

Algemeen verbod dieren onverdoofd te slachten. De minister van Dierenwelzijn heeft besloten maar nog geen meerderheid in het parlement. Het mag duidelijk zijn, men moet de dieren die aan onze zorg zijn toevertrouwd goed behandelen, maar zou een religieuze praktijk die al eeuwen met grote zorg wordt uitgevoerd en vitaal blijkt voor die religie en de deelhebbers echt verboden mogen worden? Een eenvoudige oplossing is er niet, maar men kan niet voorbij aan de vele aspecten van de kwestie.

Zelf zal ik niet gauw een hond nemen, want ik ben niet zeker dat ik er goed genoeg voor zorgen zal. Klinkt vreemd, maar het is wel zo dat dit een blijk van verantwoordelijkheid mag heten, toch? Nu ja, ooit was ik wel bang van honden, omdat ik ze niet begreep, denk ik. Maar van mensen die vaak met paarden omgingen leerde ik wel dat paardrijden een ding is, ervoor zorgen is van een andere orde. Het verschil is niet zozeer respect, want een beetje ruiter heeft respect, ontzag voor het dier dat hij of zij mag berijden. Het verschil is zorgzaamheid en weten dat men in dressuur of Jumping maar iets kan bereiken als het paard de ruiter volledig vertrouwt en omgekeerd.

Onze relatie met dieren in het algemeen en zelfs, vooral zelfs met huisdieren is compleet uit het lood, waarbij niet duidelijk is of de publiciteit voor dierenvoeding er de oorzaak van is of ermee toe heeft bijgedragen dat we onze hond of kat meer gaan koesteren dan een eigen kind, of ter vervanging ervan. Nu goed, dat hechten is op zich niet enkel begrijpelijk, zelfs niet a priori laakbaar, maar het kan een relatie opleveren die voor het eigen psychisch welbevinden niet zo bevorderlijk is, want soms lijkt het haast symbiotischer dan wat moeder en baby hebben. De symbiose loopt vaak uit op het accentueren van kenmerken van het dier dat het meer dan menselijk wordt en moet men dat gedogen? Blijkbaar wel. Oh ja, is het goed voor een hondje, dat het als een baby behandeld wordt?

We komen op dit thema terug omdat er twee discussies gaande zijn, de ene rond het verbod van een gemeentebestuur aan de lokale speelpleinwerking naar Seapark te gaan want het zou niet educatief wezen. O heerlijke verdinglijking! o heerlijke helderheid. Weet die schepen dan niet dat Friedrich Schiller ondanks zijn weerstand tegen het katholicisme Maria Stuart in haar cel een mis lied bijwonen - het gaat dus over een toneelstuk over de Britse prinses/koningin - voor ze zou sterven. Anders gezegd, een pedagogie die alleen het wenselijke bijbrengt, verstopt de haarvaten van het denken en doorbreekt goede verhoudingen tussen de leerlingen en de wereld buiten hen. Het Jezuïetentoneel zegt men me altijd zou daaraan geleden hebben, maar reeds Voltaire laat zien, toch bij uitstek een kwekeling van de Jezuïeten en hij wist ook terreinen te onderzoeken waar hijzelf niet zoveel voor had, maar die hem raakten. Een goede pedagogie laat de wereld zien zoals die is, verachtelijk, maar ook bewonderenswaardig. Het is geen realisme zonder enig idealisme, niet illusieloos maar wel bouwend op het bewustzijn dat sommige illusies niet enkel bedriegen maar ook tot melancholie leiden.

Mag ik vanuit die vaststelling de houding tegenover de natuur in het algemeen en een aantal als edel beschouwde dieren ter discussie stellen, dan is dat omdat ik denk dat sommige vormen van dierenwelzijn voor de natuur schadelijk kunnen zijn. Voor het welzijn van honden zou men moeten opletten dat niet bepaalde afwijkingen, die voor veel pijn kunnen zorgen als norm worden gehanteerd, zeker door jury's bij hondenkeuringen waardoor honden van zekere rassen opgezadeld raken met vergroeiingen die kunnen zorgen voor zware pijnen. Dat vind ik nu eens onnodig lijden ten behoeve van de voldoening van de baasjes.

De vooruitgang, mijnheer Haers, u betreurt zoals steeds de vooruitgang. Zou het? Ik denk niet dat ik de vooruitgang zou afwijzen, want ik heb er wel baat van gehad, terwijl ik mij wel bewust van mogelijke verblinding wanneer men vooruitgang gaat adoreren. Waar het mis kan gaan is als we mateloosheid in ons handelen toelaten, zonder dat we er erg in hebben. Het is als met discussies een paar jaar geleden op fora van kranten, toen nogal eens krasse taal te lezen viel, zonder dat men het goed kon tegengaan. Wellicht speelt niet zozeer anonimiteit een rol als het geloof en de zekerheid dat men waarheid spreken moet. Het geloof in de juistheid van eigen argumenten staat als een paal boven water. In dit dossier over dierenwelzijn blijkt dat ook weer aan de orde. Dieren mogen niet (onnodig) lijden,  minder nog dan mensen.

Dieren kunnen elkaar een en ander aandoen, dat is geweten en mensen spannen de kroon, maar toch, soms is de aanpak ter bestrijding van het dierenleed niet echt passend. Wordt een boer die runderen schandelijk verwaarloost aangehouden dan kan men dat best billijken, maar wie zijn fjorden, een Noords paardenras tijdens de winter in de wei laat, kan ook wel voldoende last krijgen met de dierenwelzijnridders, terwijl die dieren leven in open lucht, ook in wintertijd. Overigens hebben ze doorgaans ook nog een schuilhoek, maar hoe kan men oordelen als men nooit echt met paarden in aanraking komt. Men moet dieren niet laten lijden uit sadisme, maar men moet ze evenmin overdreven in de menselijke leefwereld betrekken.

Blijft de kwestie van de religieuze voorschriften bij Joden en Moslims. Voor ons is het helder, die voorschriften moet men met een korrel zout nemen en zoals Prof. em. dr. Etienne Vermeersch weet te melden spreekt de Koran niet over onverdoofd slachten. Gek genoeg bestaat die mogelijkheid pas een aantal decennia om dieren gepast te verdoven. Ook weer een kwestie van vooruitgang dus, maar tegelijk is het de vraag of een goed slachter de dieren onnodig laat lijden. Het is zoals de Seals die getraind worden om geluidloos tegenstanders te doden en weten hoe ze iemand de nek kunnen kraken zonder dat het gehoord wordt op tien of twintig meter. Natuurlijk zien we niet graag soldaten die zo getraind worden om tegen ons te vechten, maar de Amerikaanse burgers hebben er doorgaans geen moeite mee, tot een van die overtrainde soldaten ontsporen.

Nog eens, misschien is de orthopraxie binnen religieuze stelsels voor ons zinloos en dwaas, maar tegelijk zal ook wel duidelijk zijn dat wie godsdienstvrijheid erkent - en wie de grondwet van de meeste landen in Europa, Noord-Amerika en Oceanië... niet erkent heeft daar dus vaak problemen mee - zal ook de vrijheid van religie erkennen tegelijk met de scheiding van "kerk en staat". Maar het kan dus wreed lijken die schapen op een tijdelijke slachtvloer te laten doden volgens gebruiken die we nu barbaars noemen. Moeten we dat zo beschouwen of onverschillig wegkijken? Of per se onze normen en waarden opleggen, want die zijn toch universeel. Er is een maar: nogal wat progressieve geesten menen dat men dat universele met een korreltje zout moeten nemen.

Zelf meen ik dat de termen beschaafd en barbaars nogal lichtzinnig gebruikt worden in deze: de omstandigheden, intenties en context laat men zelden of nooit wegen bij de beoordeling, de eigen normen worden onverkort toegepast wat een uiting is van hegemoniaal denken en handelen. Macht verwerven om er iets mee te doen is het adagium, niets doen is blijkbaar geen optie.

Maar als we ons gaan ergeren aan alles wat anderen doen, omdat de context ons niet zint, dan blijven we bezig; ik zie niet zo graag tatoos, maar als mensen er plezier in hebben, dan kan het mij ook niet zoveel schelen. Zelf ben ik niet meer echt kerkelijk te noemen, maar een cultuurkatholiek ben ik ook niet. Ik kan wel eens genoegen scheppen in het hondse karakter van een Franciscus van Asisi of zelfs van de Here zelve, maar de kerk is al te machtig geweest gedurende eeuwen, dat ze nu opnieuw in staat zou zijn iets van het subversieve te hervinden dat er in verborgen zat.

Finaal komt men dan toch bij de basiskwesties van wat we van de Verlichte cultuur verwachten en waarom dat per definitie een kwestie is van onzekerheid. De wetenschappen leveren vele zekerheden, maar ook blijkt het bouwwerk nog altijd onzeker omdat we zowel inzake biologie, chemie en natuurkunde een aantal zaken nog niet geheel onder de knie hebben. Stellen dat filosofie zich uit de domeinen heeft teruggetrokken waar de wetenschappelijke aanpak zich gevestigd heeft, zoals de genoemde domeinen, alsook de filosofie, zoals Etienne Vermeersch doet, lijkt een interessant statement, maar als je naar het werk van wetenschapsfilosofen als Trudy Dehue of Ignaas Devisch doet, merkt men dat de filosofie best in die domeinen een rol te vervullen heeft, net om excessief geloof in eigen kunnen de pas af te snijden.

Niet dat de geneeskunde geen kunst meer zou zijn, vaak is ze dat in hoge mate. Maar waar het op aan komt, blijkt het feit te zijn dat sommigen aan die wetenschappelijke inzichten een reductionistisch dan wel een deterministisch mens- en wereldbeeld overhouden en er niet toe komen te zien dat die inzichten ook aanleiding kunnen geven tot bewondering, verwondering. Maar dus ook tolerantie ten aanzien van dwalingen van anderen. Dat laatste kan niet onbeperkt blijven en dus zal men nooit zekere principes hanteren maar precies de omstandigheden goed proberen te overzien. Want tolerantie ten aanzien van gelijkgezinden, leden van dezelfde hegemonie, kan gemakkelijk, tolerantie tegen ontregelende inzichten is al moeilijker. Maar inderdaad, in onze wereld is het niet respecteren van het geweldmonopolie van de overheid geen optie, waarbij de overheid gehouden is dat geweld proportioneel te hanteren en alleen als het nodig is en er geen andere opties zijn. Politiegeweld dient vermeden, maar soms blijkt het niet anders te kunnen en dan moet men zich verantwoorden, de minister in het parlement en individuele agenten bij hun oversten.

Maar moet de overheid ritueel slachten echt verbieden? Zou het echt onhygiënisch zijn? Echt afbreuk doen aan de waardigheid van een schaap of het welbevinden? Ik ben eerlijk gezegd het spoor wat bijster, maar vindt de term dierenwelzijn een abstractum, waar men in het dagelijkse leven weinig mee aankan. Goed zorgen voor de eigen hond, kat, paard, koe - wie heeft nog koeien? - is al een mooie zaak.

Bart Haers