Verdere ondergang van de kerk
Brief
aan Bisschop Jozef De Kesel,
in
het nauw gebracht
Brugge,
14 november 2014
Eminentie,
 |
| Augustinus van Hippo, die zich verzette tegen de idee dat een priester zonder zonde zou wezen. |
Zelf
ben ik niet zo een trouw kerkganger, heb ik enkele bezwaren tegen de wijze
waarop de kerk functioneert, tegen de wijze waarop de leer van de kerk
gepresenteerd wordt, maar ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat de
ideeëngeschiedenis die onze Europese waarden vorm hebben gegeven te belangrijk
is om zomaar op de kerk en de doctrine te schieten. Misschien ben ik wel een
christen zonder kerk. Maar dan zou het om het geloof in een persoonlijke God
gaan en dat ligt inderdaad moeilijk, maar ook daar blijft de nuance van belang,
want het gaat niet om iets dat men niet of wel kan bewijzen, maar om een
aanname over onze bestaan in een complexe werkelijkheid. Ik zal dus niet zomaar
in de aanval gaan, meer nog, ik begrijp het fanatisme niet van de lui die de
kerk voortdurend belagen.
De
kerk kon vroeger rekruteren onder de besten in het onderwijs, maar geleidelijk
verdween de vrijwillige instroom van jongemannen en werd het moeilijker nog
voldoende roepingen te vinden. Maar intussen had de kerk gedurende decennia een
vrij comfortabele situatie gekend, waarbij men gemakkelijk mensen met
onbeheerste driften tijdig uit het seminarie te verwijderen. Gerard Walschap
heeft het celibaat niet kunnen aanvaarden, maar zijn kritiek aan het adres van
de kerk, dat in 1934 nog overtuigend klonk, klinkt vandaag niet meer zo
onomkeerbaar.
Dat
u in een bisdom kwam waar naar men zegt de stilte over kindermisbruik
oorverdovend had geklonken, was geen cadeau, maar tegelijk, het is een bisdom
waar nog een zekere trouw aan de kerk blijft bestaan, al moet men dat ook niet
overdrijven. De vraag is of elk vernoemd geval ernstig blijkt. Soms worden
zaken wegens verjaring geseponeerd, andere blijken moeilijk juridisch hard
gemaakt te kunnen worden.
Seksueel
misbruik in de kerk mag men inderdaad niet onderschatten, zoals sommige mensen,
experten vooral, zeggen, maar tegelijk komt het mij voor dat de gebeurtenissen
van afgelopen weken meer aandacht kregen dan nodig. Heeft de kerk leken
opgezadeld met een bijna onhaalbaar moreel ideaal, dan mag men de bedienaren
daar ook op afrekenen, maar het blijft wel een probleem als men het verschil
ziet met andere gebeurtenissen, mensen die naar Thailand reizen met het oog op
mogelijke omgang met jonge jongens al dan niet half omgebouwd, want daar blijkt
vandaag weinig over te worden gezegd. Nog eens, priesters mogen geen misbruik
maken van jongens, van niemand, maar dat geldt ook voor eenieder en dus zal men
zich afvragen of men priesters daarom zo op de huid moet zitten. Als een
parket, een openbaar ministerie er na anderhalf jaar niet toe komt iemand te
arresteren, omdat de getuigenissen te onduidelijk zijn, dan kan men het gerecht
vragen stellen, maar nu lijkt het erop dat verdachtmakingen voldoende zijn om
iemand te beschuldigen, schuldig te verklaren. En nu blijkt u dus schuldig aan
verzuim, aan onvoldoende prudent beleid tegenover uw werknemers. Een priester
is hiërarchisch ondergeschikt aan de bisschop, maar behoudt tot het ontnemen
van de priesterlijke waardigheid en het terugzetten in de lekenstaat zijn
wijdingen en de daadkracht die ervan uitgaat. Een bisschop is bij uitstek een
administrator, zelfs wat te veel en dat wreekt zich nu dus.
Het
afschaffen van het celibaat voor priesters blijft vandaag voor velen
onbespreekbaar en ik denk ook niet dat het alle problemen zou oplossen.
Overigens, welke vrouw zou vandaag nog trouwen met een man Gods? We weten het
niet, maar dat het leven voor priesters eenzaam kan zijn, werd vroeger al
vastgesteld en is nog altijd problematisch, omdat het ook aanleiding kan geven
tot vormen van meticuleus gedrag, van machtshonger en zelfs alcoholmisbruik en
dus ook ander misbruik. Nu weten we van Augustinus dat priesters weliswaar
gewijd, maar daarom niet onfeilbaar mogen geacht worden. Die feilbaarheid
brengt men nu graag te berde, maar het is eerder een teken van nieuwe mores,
wel verbonden aan het donatisme, waartegen Augustinus zich verzette.
Het
Donatisme was een ketterij waarbij mensen eisten van de priester die de
communie deelde helemaal vrij zou zijn van zonden, terwijl ik uit mijn jonge
jaren herinner dat een bisschop zelf wel eens zijn priesters de duvel aan kon
doen. Maar uit die tijd herinner ik me ook salonpastoors en zeer welwillende zielenherders,
die bij iedereen over de vloer kwamen, ook al kwam dat al eens slecht uit. Het
zijn mensen, met gaven, met een paar schoonheidsvlekjes en misschien al eens
een paar gebreken, zoals alle anderen. Dat leken wel eens scherp uithalen naar
de priesters van toen of van nog veel vroeger, mag men ook niet ontlopen, want
leken durven al eens met scherp te schieten. En buitenstaanders, zoals ik, die
de kerk niet zo vaak meer beleven, laat staan de zielenzorg, moeten dan ook
zeer omzichtig zijn, want met wel recht mengen wij ons in kerkelijke
aangelegenheden. En menselijk valselijk beschuldigen, is dat wel zo humaan?
Ik
weet niet of Annelies Beck meer wist, toen ze u vroeg of er meer onheil boven
uw hoofd zou kunnen hangen, maar ik denk toch, meen toch dat u het recht had op
deze vraag niet te antwoorden. Want ik had de indruk dat zij u de vraag zo
stelde omdat ze wist dat er nog iets zou volgen en deze morgen bleek dat dus zo
te zijn. Ik denk niet dat ik de verdediging van uw priesters op mij hoef te
nemen, maar deze voortdurende aanvallen, die niet altijd terecht blijken,
ontnemen ons het zicht op wat er toe doet. Overigens, katholiek als ik ben
opgevoed heb ik van perversiteiten door priesters of paters bedreven, tegen de
wil in van "het slachtoffer" niet
echt weet. Dat er al eens iets niet pluis was, werd gefluisterd, maar of het
ook zo dramatisch was... sommige priesters en paters gingen wel eens heel
vertrouwelijk om met medeleerlingen, dat zag men wel eens, maar of dat
dramatische of tragische gevolgen had? Kan men na dertig jaar nog altijd in
ernst beweren slachtoffer te zijn? Jawel, soms wel, maar evengoed kan men zich
afvragen of juist die mensen veel aan de grote klok zouden hangen. Er hangt
veel wellust rond het beschuldigen van priesters en als er iets geweest is dat
het daglicht niet kan zien, dan hoeft dat anderen niet te raken. Want het is
wel vreemd dat velen onder ons graag voor de eigen rechten opkomen, toch en
menen dat niemand daar zaken mee heeft, maar nu plots wel priesters op de
morele weegschaal zetten.
Verder
wil ik u wel nog dit meegeven, dat mij
zeer verontrust, met name dat mensen die sinds de bevrijding van de moraal uit
burgerlijke en kerkelijke kluisters, graag uitpakken dezer dagen met morele
regels die strenger worden gehandhaafd dan vroeger ooit het geval is geweest.
Zeker op het vlak van de seksuele moraal blijkt men vandaag afwijkend gedrag
wel te moeten accepteren, homoseksualiteit in het bijzonder, maar andere
devianties mogen niet en kunnen niet. Dat men kinderen en jongelui respecteert,
ligt voor de hand, dat soms de verhoudingen al te vertrouwelijk worden, kan men
niet altijd verhinderen, zeker niet bij jongeren in de adolescentie. De
seksuele bevrijding is aan de kerk voorbij gegaan, maar de vrijheid is uw
priesters en uzelf wel ter ore gekomen. In wezen kan men dus best begrijpen dat
sommige mensen wel erg in verwarring zijn geraakt. Overigens blijken ook leken
daar last van te hebben, maar dat is al helemaal een taboe. Vrouwen durven niet
meer in monokini op het strand, want hun maten zouden niet ideaal zijn. Vrouwen
willen ook van hun vrijheid genieten, maar moeten tegelijk op dertig fronten
tegelijk uitstekend scoren. Dat blijkt wel zeer problematisch. En ja, met
vrouwen hebben priesters altijd wel enige last gehad, want ze mochten alleen op
regelmatige basis omgaan met dames die de canonieke leeftijd, veertig jaar dus,
bereikt hadden. Een huishoudster? Of een familielid, zus dus, of iemand vreemds
die veertig jaar of ouder was. Die gestrengheid heeft de priesters niet altijd
goed gedaan.
Hoe
nu verder? Ik zou die jongens en meisjes van de pers eens goed de levieten
lezen en hun achterbakse gedrag onder de neus wrijven. Mensen een antwoord
ontlokken dat toelaat de volgende slag te slaan, dat is geen eerlijke
omgangsvorm. Dat de zaak van die priester in Brazilië toch boven water komt,
moet u echt niet zien als de zoveelste druppel. Het stond in de sterren
geschreven dat de redactie van Ter Zake hiervan op de hoogte was. Het
dankwoordje van mevrouw Beck klonk me dan ook wat onoprecht in de oren.
Priesters kunnen niet altijd aan de standaarden voldoen die zij aan anderen
geacht worden mee te geven. Op sommige vlakken moet men als kerk over die
normen gaan nadenken, maar ergens is er een grens waarmee men de Kerk als
instituut aanpakt, want er bestaat vrijheid van religie in onze regio, Europa
en dus moeten we accepteren dat de kerk er een eigen leer en visie op na houdt.
Via de jacht op pedofielen probeert men dat onder vuur te nemen en dan denk ik,
als justitie gesproken heeft of meent niet te hoeven spreken, tot seponeren
overgaat, dan moet men de zaak niet opblazen. Vroeger werd er over pedofilie
natuurlijk niet gesproken, sommige mensen vonden dat pedofielen ook recht
hadden op geluk. Vandaag kan het niet meer en worden kinderen onder de twaalf
en jongelui boven de veertien over dezelfde kam geschoren. Zij zijn alle
slachtoffers, maar een schooldirecteur uit Genk mocht het beleven dat hem ten
onrechte handelingen werden toegedicht die naderhand niet bewezen konden
worden. Daarom mag men van oplettende journalisten verwachten dat ze niet
zomaar meelopen in geruchtenmolens, want die wentelen snel, maar malen niet
veel.
Men
zegt nu wel dat u driemaal tegen dezelfde steen gestoten bent, waar op het oog
weinig tegen in te brengen valt, maar justitie was niet duidelijk over de
schuldvraag, dat wil zeggen de parketmagistraten, het OM konden niet
onmiddellijk aantonen of er sprake was van schuld. Wie zijn wij dan om u aan te
wrijven dat u onzorgvuldig handelde? Want daar gaat het dus om en ik betwijfel of
men er goed aan doet voortdurend deze gevallen breed uit te meten in de media.
De gevallen van pedofilie zijn er geweest, de "relatietjes" zijn er
ook geweest en er was sprake van machtsmisbruik, niet enkel seksueel, maar ook
psychisch, omdat de kerk niet altijd hoge maatstaven voor haar bedienaren in
stand kon houden. Maar het donatisme zegeviert, binnen en vooral buiten de
kerk. Of de kerk geen problemen moet oplossen? Zeer zeker wel, maar het is een
binnenkerkelijke zaak als er geen bewijs is dat het OM tot vervolging kan
bewegen. Omdat het een binnenkerkelijke zaak is, moeten buitenstaanders ernstig
overwegen of hun voortdurend inspelen op geruchten en vage berichten,
betichtingen wel zo nuttig is. De kerk als instituut heeft veel van haar glans
verloren, maar het blijft wel zo dat de Joods-Christelijke traditie aan de
Europese intellectuele en filosofische traditie onvoorstelbaar veel heeft
bijgedragen, maar dat zal niet iedereen onderschrijven. Juist een filosoof als
Leszek Kołakowski heeft mij van dat inzicht nog eens doordrongen. Maar een
traditie verliest aan levenskracht als ze alleen maar behouden wordt en dat is
momenteel in Europa het grote probleem. Noch de critici noch de behoeders van
de traditie slagen erin opmerkelijke eigentijdse inzichten te koppelen aan die
evolutie van eeuwen denken, debat en soms vertwijfeling, soms ook misslagen. U kan nu slechts proberen de goede naam van uw
ambt te herstellen, maar u heeft de perceptie tegen, zal men zeggen. Ik denk
dat het gemakkelijk is op die manier van misslagen te spreken, maar dat er een
probleem is, ligt voor de hand. Alleen is ook duidelijk dat men u keer op keer
zal vervolgen om mogelijke vergissingen. Daarom hoop ik dat u eerlang een
overtuigend argument kan geven dat u werkelijk met de kwesties bezig bent die
de kerk en de gelovigen, misschien zelfs de ongelovigen aanbelangen.
vale,
Bart
Haers
Reacties
Een reactie posten