De eeuwige soldaat en het civiele
Dezer
Dagen
Hoe zal ik vechten
Geen oorlog kan men ontkomen
 |
| Sybrand van Haersma Buma stelde voor dat Nederland met anderen in plaats van alleen met bombardementen ook met "boots on the ground" de Syrische chaos zou oplossen. Nederland doet anders wel eens moeilijk over inzet van manschappen en dat valt wel te begrijpen. Maar de oorlog zal men niet oplossen zonder goed plan. |
We zijn tegen oorlog, toch?
Maar wat als er zich omstandigheden voordoen, waarbij niets doen geen optie
lijkt. Het is een vraag die me al tijden bezig houdt, maar nu bepaald relevant
wordt. Gesteld dat Europa, de NATO zouden beslissen met een stilzwijgend
akkoord uit Moskou om de vrede te herstellen in Syrië, gesteld dat ik daarvoor
hard zou pleiten, mag ik dat dan doen, wetende dat ik toch zelf niet in
aanmerking kom om mee te strijden, wegens leeftijd?
De vraag lijkt overtrokken en
toch, hoe meer ik over het voeren van oorlog denk, hoe meer ik mij ervan
doordrongen weet dat ik hier vanuit een luie zetel zit te schwärmen, hoe
duidelijker het mij wordt dat dit ook wel gemakkelijk praten is. Intussen kan
dan mannelijkheid natuurlijk en daadkracht geveinsd zouden worden en anderen
een licentie tot doden en vernielen gegeven worden. De omstandigheid dat dit nu zonder
onze inbreng gebeurt, geeft er aanleiding toe wat minder scherper uit de hoek
te komen.
Toch is dat
van enig gewicht als we ons afvragen, zoals Sybrand van Haersma Buma, de
fractieleider in de Nederlandse Tweede Kamer voor CDA het voorstel deed
grondstrijdkrachten naar Syrië te sturen, om de zaak op te lossen. Welke zaak?
Die van Assad? de Koerden en andere opstandelingen tegen Assad? IS? Er zijn
daar vele partijen met elkaar aan het vechten en bovendien zijn er de
tegenstellingen tussen "ons" en Moskou.
Wie zich ergeren zou aan al
die vluchtelingen moet natuurlijk het voorstel steunen en het is daarom ook op
tafel gegooid. Maar was Poetin uit beginsel een waarborg voor Assad, dan heeft
deze niet voldoende weerwerk kunnen bieden, zodat Poetin op zoek zou kunnen
gaan naar een passende vervanger. Ook Iran heeft Assad gesteund, steunt hem nog
wel - zonder dat we weten hoe onvoorwaardelijk -, zeker ook lange tijd als een
schild tegen Sadam Hoessein en tegen Israël. Wie dit alles in overweging neemt,
weet dat een eenvoudige oplossing niet voor de hand ligt. Maar zou niets doen
dan een optie wezen?
Op 14 april 2013 schreef ik
een stuk over Syriëvaarders[i]
waarin ik enig begrip opbracht voor jongeren die naar Syrië trokken om er te
vechten. De zaak die ze dienen willen steun ik niet, maar men zal niet
ontkennen dat jongeren het teveel aan orde en rust hier niet aantrekkelijk
genoeg vinden om risico's te mijden. Ik vraag me nu wel af hoeveel van die
jongeren nu gemerkt hebben dat ze een foute zaak dienen en dat ze gebruikt
worden om een wereld op te bouwen die ze zelf niet dienen willen.
Behalve de eeuwige soldaat, de
beroepssoldaat, die al lang blij is soldij te krijgen of af en toe eens te
mogen/kunnen plunderen, verkrachten, zal een beetje mens op zeker ogenblik
wellicht tot het inzicht komen dat die oorlog van Assad of die van IS niet meer
te verantwoorden valt. Zeker de ingezette middelen en de blinde moorddadigheid
moeten hen toch aan het denken zetten, tenzij ze zo overtuigd zijn van het
eigen gelijk, dat ze er gewoon voor gaan.
Begrijp ik dan de overheid
niet, de onze dan, die er alles op zetten om jongeren te verhinderen daarheen
te gaan en gevechtservaring op te doen? Natuurlijk begrijp ik dat evenzeer en
het is goed dat ze er veel voor over hebben de veiligheid hier te beveiligen.
De vraag is dan natuurlijk of we werkelijk vrede kunnen bewaken in onze
contreien en niet veel ondernemen om de vluchtelingen de kans te geven naar hun
eigen haardstede terug te keren. Zonder oorlog zal dat niet gaan, maar hoe het
moet, lijkt vooralsnog geen onderwerp van debat.
Er is evenwel nog een reden
voor enig voorbehoud, met name Georges W. Busch en de faliekante mislukking in
Irak, die mee de huidige situatie mogelijk heeft gemaakt. Daar is gebleken dat
al te voortvarende bereidheid een oorlog aan te vatten leidt tot chaos en
onzekerheid, terwijl dat voorkomen had kunnen worden. 11 september 2001 was de
verantwoording, maar of Osama Bin Laden echt door Sadam gesteund is geworden,
kon men niet bewijzen en na de 8 jaar durende oorlog tegen Iran, was ook voor
leken als ik er een ben was het niet duidelijk of Sadam echt nog wel fut had
een oorlog te beginnen.
Nog eens, ik kan vanuit mijn
luie zetel mensen aanzetten te gaan strijden in Syrië tegen IS en Assad, maar
ik zal zelf niet meedoen en derhalve past voorzichtigheid. Het betaamt ook te
begrijpen dat men goed omschreven oorlogsdoelen voorop stelt en weet hoe men
het land naderhand weer zal opbouwen, niet enkel wat huizen betreft, maar
precies op het vlak van instellingen het land uit de sfeer van willekeur halen.
Slaagt men daarin? Na WO I heeft men Duitsland zo vernederd dat kwalijke
geesten er gretig misbruik van maakten. Na WO II heeft men in het Westen een
nieuwe Duitse staat laten oprichten en uitbouwen die nu nog steeds op vele
vlakken als voorbeeld kan gelden. Bepaalde verworvenheden als een stevige
administratieve cultuur, c.q. een grote administratieve autonomie hielpen het
land weder op te bouwen en daarbij zijn er ook wel eens fouten in geslopen, maar
Duitsland zoals we het nu kennen, functioneert naar behoren.
Hoe het dan in het werk zal
gaan? Eerst zullen mensen dus, zoals Francis Fukuyama dat beschrijft in
"het opbouwen van de staat" het instrumentarium moeten ontwikkelen en
de geesten rijp maken om zonder al te veel wraakneming het ambtelijke kader van
het land te herstellen en zorgen dat bekwame mensen er de leiding aan mogen
geven. Met al die vluchtelingen in Europa zou men dus kunnen een aanvang nemen
mensen met geschikte diploma's en grote bereidheid tot inzet samen te brengen
om die staat in wederopbouw te plannen. Want dat wij van hieruit de boel
eventjes kunnen redden, daar geloof ik niet in.
Waar het dus om te doen is en
waar ik vanuit mijn luie zetel wel over mag en spreken en voor pleiten is dat
men de civiele samenleving helpt op te bouwen en zich daarvoor inzetten moet
een mooie en zinvolle opdracht zijn. Ik denk hierbij aan de inspanningen van
Tomas Masaryk, die in Londen bezig was tijdens WO I en de Britten kon
overtuigen Tsjechië en Slowakije samen onafhankelijk van Wenen te maken. Dat er
voor de oorlog al een stevig industrieel kader bestond, met het grote
conglomeraat Skoda, dat al onder het Habsburgse bewind tot stand was gekomen -
een van de redenen die ik graag naar voor breng om te stellen dat Habsburg niet
zo uitgewoond was als men graag laat uitschijnen. De rol van de Serviërs en de
Fransen daarbij mag men ook niet vergeten. Nu goed, Masaryk, zoon van een
koetsier werd in 1919 eerste staatshoofd van het nieuwe land Tsjecho-Slowakije.
En het lukte vrij goed tot het Derde Rijk de Volksduitsers wist te verleiden en
zelf nauwelijks verhuld met oorlogsdreiging zwaaide.
Cruciaal zal ook zijn hoe mensen tegenover de gebeurtenissen staan. In het huidige debat merkt men dat emoties en ressentiment opspelen, maar om de Syrische samenleving weer te willen opbouwen, zal men wraakgevoelens best niet ontkennen, maar ook zal men betrachten die haat bij te sturen. Martha Nussbaum mag dan vinden dat een burqa dragen moet kunnen - een mening die men graag in de vitrine heeft gezet -, haar visie op politieke emoties verdient best enige reflectie.
In plaats dus van te willen
vechten, zal ik dus zoals het hoort het herstel van de civiele maatschappij als
doel naar voor schuiven. Maar zonder een ingrijpen in Syrië en Irak zal dat
moeilijk gaan. Het gaat dan best op dat we niet zozeer een sterke leider laten
aanstellen, maar precies de société civile vorm geeft, door mensen die uit
arren moede huis en haard achter zich lieten en nu door regeringen soms met een
kluitje in het riet gestuurd worden. Deze mensen de adequate aanpak laten zien,
waarbij ook uitgelegd wordt wat hier ook mogelijk
voor problemen kan zorgen en dus beter niet opgenomen wordt, bijvoorbeeld de aanwezigheid
van leden van IS. Want iedereen weet dat die Syriërs geen andere keuze hebben
dan op weg te gaan, maar vele medeburgers vragen zich af wat dat voor ons
betekenen zal.
Door elke kritiek op het
statuut van de vluchteling op te vatten als een ingeving van rechts, negeert
links eens te meer de welwillende reserve van de burgers van dit land. Hulp
moet, zoals dat 80 jaar geleden het geval was, toen Duitse burgers hun land
verlieten, noodgedwongen en Parijs was niet altijd even vriendelijk voor hen,
de armoede van die mensen was soms hemeltergend, maar velen vonden ook
oplossingen. Maar iemand als Walter Benjamin zou bij zijn vlucht over de
Pyreneeën niet overleven, door zelfdoding.
Europa heeft oplossingen
gevonden voor dat hevige nationalisme - niet enkel van Teutoonse zijde - en de
twee grote oorlogen die ik bij voorkeur als de Dertigjarige Oorlog beschrijf,
maar nu moeten we zien hoe we deze verworvenheden ook elders ingang kunnen doen
vinden, zonder dat op te leggen. Vrede stichten? Natuurlijk en desnoods via de
wapenen, maar dan wel goed omschreven. En mits goed overleg met andere
betrokken mogendheden. Maar kan men Iran en Rusland ertoe bewegen deze weg te
kiezen?
Bart Haers
Reacties
Een reactie posten