Tsipras: de waarheid omtrent Sinterklaas

Brief

aan Alexis Tsipras,

over de kracht van Hybris

Alexis Tsipras, vlot van de tongriem
gesneden. Maar hoe zal hij
de instorting van het politieke
systeem in Hellas oplossen?
Er was al weinig staat...

Brugge, 30 juni 2015

Geachte heer Eerste Minister,

U wilde Europa en het IMF tonen dat er ook een andere manier denkbaar is om economische politiek te voeren en om te springen met de budgetten. Velen hier te lande hebben uw verdediging op zich genomen, zoals ze ook Hugo Savez best wilden waarderen, ondanks het feit dat zijn pogingen het achtergestelde volk te verheffen uitliepen op een sociale en maatschappelijke ramp.

Nu is het altijd gemakkelijk het kapitalisme in een groots gebaar van verontwaardiging af te serveren, als men er intussen de baten van kan ervaren, dag na dag, wat die mensen in Venezuela nu moeten ontberen en ook u kan uw burgers niet echt meer aanbieden dan bloed, zweet en tranen. Alleen, u heeft een vijand gekozen die u had kunnen helpen.

Het kan moeilijk ontkend worden dat Griekse politici sinds 1974een moeizaam parcours hebben gelopen, waarbij men oude kwalen als cliëntelisme niet kon uitroeien, wel integendeel, alle partijen maakten er graag gebruik van om hun achterban te bedienen. Ook de corruptie kon men niet vermijden, want ook dat zorgde voor smeerolie. Wanneer werd Griekenland lid van de EEG? Inderdaad, samen met Spanje en Portugal - Griekenland in 1981, Spanje en Portugal in 1986 - werd het lidmaatschap van de EG gehanteerd als een manier om de  democratie die kort voordien nog op de helling had gestaan, onbestaande was geweest, veilig te stellen. Europa heeft in deze Griekenland wel een mooie dienst bewezen, maar u blijkt daar niet zoveel voor te voelen. Maar ja, het kolonelsregime kent u vooral uit verhalen van uw ouders. En wellicht stonden ze aan de kant van de communisten, die toen Griekenland hadden willen inpalmen. Ik weet het, dat is geschiedenis, maar toch, mijn waarde, men kan het verleden niet ongestraft negeren.

Toen ik u in mei 2014 hoorde in de Ancienne Belgique tijdens een Europees debat, gaf u al aan dat u de neoliberale Europese politiek een hak wilde zetten, dat u een rooie lijn trok, waar het de invloed van buitenaf betrof, het IMF, maar ook de ECB, die nu voor het infuus zorgt, dienden zich niet met de zaken in Athene in te laten. U sprak over trots, maar u wilde wel het goud en de boter. De glimlach van mevrouw Lagarde wenste u dan weer niet, want die was wrang.

Dat u nu ook nog eens de welvaart van burgers in de Eurozone en de EU op het spel wil zetten, omdat u rechtvaardigheid wil en uw burgers vertelt dat ze met de plannen van het IMF veel zouden moeten inleveren, kan een mens begrijpen. Maar u handelt daarbij net als Joop den Uyl, in 1974 premier van Nederland, die hoe socialistisch ook, vooral het socialisme in eigen land wilde realiseren en daarvoor, net als Stalin, de buitenwereld liefst buiten wilde houden.

Nu kan ik, ietwat verder terugkijkend in de geschiedenis wel begrijpen dat Griekenland en de Grieken een moedige onafhankelijkheidsstrijd hebben gevoerd na 1820 die bijna een voor ons bekende figuur op de proppen had zien komen, Leopold von Saksen-Coburg en Gotha. De Ottomaanse tijd was niet alleen kommer en kwel, maar de welvaart die ze bracht, heeft niet geleid tot een geleidelijke en diep gravende ontwikkeling van de Griekse staat en democratie, zoals dat met Pruisen het geval is geweest, of met de Nederlanden. Neen, uit het hoofd van Zeus trad een gewapende maagd, Athene naar voor en plots was Griekenland een staat. Eilasie, er ontbrak veel, want het vroegere woongebied op de kusten van Turkije en Syrië kwamen niet in de Griekse staat - rond 1923 zou overigens een ongekende exodus van Grieken uit de woongebieden sinds de hoogtijdagen van Xerxes en Darius - op gang komen naar het oude Griekenland. Ook andere woongebieden raakten afgesneden. In feite, geachte heer premier, merk ik nu, eens te meer, hoe weinig mediamensen aandacht besteden aan de langjarige geschiedenis van landen. Men kan bepaalde affiniteiten en antipathieën niet goed begrijpen als men die geschiedenis niet kent, noch zal men het gewicht van de invented tradition vatten voor de eigen posities. Griekenland en het Ottomaanse rijk? Wie het weet mag het zeggen.

Voor zover ik nog iets herinner van de aardrijkskunde, een prachtig vak dat al te vaak genegeerd wordt bij afwegingen van politieke aard, kende Griekenland ook wel moeilijkheden om aan te sluiten bij de Industriële revolutie. Niet alleen zat het landschap tegen, de vele eilanden, smalle kustvlakten en hoge bergkammen die leefgebieden isoleerden spelen als sinds Socrates een grote rol in de politieke ontwikkelingen. Reders kent Griekenland genoeg en ook dat is iets wat we als een eeuwig kenmerk mogen beschouwen, want al in de oudheid zaten de Grieken overal op de oevers van de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. Sommigen zouden voorbij de zuilen van Hercules gevaren zijn naar Ultima Thule. Meer nog, toen de Congo Vrijstaat ontstond waren de Grieken al vlug in de buurt, als er al geen waren in de oude, Portugese nederzettingen op de Afrikaanse kusten... Grieken hebben redenen om trots te zijn op het leven en werk van hun voorvaderen, al is niet iedereen evengoed te spreken over de handelspraktijken, maar, valt te vrezen, dat zal wel een gevolg van nijd en afgunst zijn.

U voelt het ook wel, dat de Griekse Staat niet zo groot is als de Griekse aanwezigheid in de wereld zou mogen laten veronderstellen. Maar u voert politiek uit wat uw voorzaten, de handelaars op alle mogelijke kusten u voor hebben gedaan, met dat verschil, u heeft weinig bondgenoten, wat die handelslui in de diaspora hadden en verzorgden.

Jean-Claude Juncker, de commissaris van de EU en Luxemburger, een landje dat alleen ontstond omdat het militair beter niemandsland was dan uitkijkpost van Pruisen of Frankrijk, heeft zich erover beklaagd dat hij zich verraden voelde. Telkens u in Brussel gesprekken behoorlijk leek te hebben afgerond en met uitzicht op een akkoord, vloog u terug naar Athene, waar u de uwen vertelde wat u het beste uitkwam. Ach, wat is het heerlijk eerlijk de waarheid omtrent Sinterklaas te kunnen vertellen.

Had u niet over een vliegtuig kunnen beschikken, had u de onderhandelingen moeten voeren zonder feedback van uw achterban, die zo te zien bestaat uit zeer gedreven mensen, die graag ook op straat hun afkeer voor de traditionele partijen tonen en tegelijk niet nalaten u hun kritische en loyale steun te betuigen - welke premier zou zich zo geen achterban wensen? - dan was de uitkomst anders geweest. Maar de EU kan slechts bestaan via snel transport en de bestaande communicatietechnologie, zodat ze op het thuisfront goed op de hoogte waren van wat ze, de Europese leiders en mevrouw Lagarde, vertelden. En merkwaardig, ik hoorde een Griekse dame op de Duitse of Nederlandse televisie vertellen dat de Grieken sowieso de journalisten van de FAZ, de Frankfurter Algemeine Zeitung of zelfs de Guardian niet geloven. Alleen Tsipras, zegde zij, vertelt de waarheid. Zoveel loyauteit kan men niet hoog genoeg prijzen, maar ze ontbeert wel kritiek. U lijkt dan ook onkwetsbaar, maar dit is uw achilleshiel, dat uw achterban u blind volgt, of u uw achterban. Jawel, in het parlement zitten leden van uw fractie op vinkenslag, om u bij de les te houden eventueel te defenestreren, als u te toegeeflijk worden zou.

U krijgt steun van een Nobelprijswinnaar zag ik, Joe Stiglitz, die meent dat het niet over economie en financiën gaat, maar over macht, politieke macht. Ongelijk heeft ie niet, maar tegelijk is het een tautologie van jewelste want economisch beleid gaat altijd over economie en economisch beleid zal zelden buiten de bestaande machtsverhoudingen functioneren, al merkt men dat die vaak tot stand komt omdat de "powers that be" gecontesteerd worden.

U voert een politieke strijd, wil de EU veranderen, wil een uitgesproken links beleid. Onder meer zegt u, net als Leopold I in zijn brieven aan Victoria, keizerin van India, dat de mensen hun belangen niet kennen. U wil gelijkheid realiseren maar zal daarbij de vrijheid van mensen daartoe tussen haakjes zetten. Leest u eens rustig "Alles Stroomt" van Vasili Grosman, kijkt u eens naar het lot van de arme burgers van de rijke staat Venezuela, de oliestaat en bekijkt u dan, ik smeek het u, naar wat u kan doen: de Orthodoxe kerk belasten, de reders een redelijke bijdrage vragen voor de staatskas, neen hen dwingen belastingen te betalen en u zal zien, er zou al veel licht aan de horizon komen. U kan ook het cliëntelisme afwijzen en zorgen dat er alleen bekwame ambtenaren een kans krijgen, via examens.

Kortom, mijnheer Tsipras, ik durf te hopen dat u begrijpen zal dat u Europa niet naar uw inzichten zal veranderen. Nu ben ik ook absoluut geen neoliberaal, wel een klassiek liberaal die gelooft dat de staatsmacht goed afgewogen moet functioneren, zodat mensen zich vrij weten en hun keuzes kunnen maken, zodat de straten en pleinen veilig zijn en eigendomsrechten niet op de helling gezet worden. Adam Smith en John Stuart Mill zouden u meer kunnen helpen dan Karl Marx en Lenin, valt te hopen. En ik hoop maar dat u er begrip voor zal hebben dat Europa een eigen weg volgen zal, die niet in de fouten van het UK of de VS vervallen, maar zoals Duitsland en de Nederlanden dat hebben ontwikkeld, met een relatief grote gelijkheid in (onderwijs-)kansen en de rustige zekerheid dat hun, ons handelen niet door overdreven staatsinmenging nodeloos gefrustreerd wordt. Inderdaad, geachte heer Tsipras, het gaat ook om een machtsstrijd, het gaat ook over een maatschappijmodel en dan denk ik, dat we de veranderingen die u wil, niet echt kunnen verlangen.

Hybris, dat is het wat ik u zou willen vragen in overweging te nemen. Geeft u geen blijk van onvoorstelbare hybris? Uw ideologische tegenvoeter, Guy Verhofstadt geeft er ook wel blijk van, dat klopt. Maar in uw geval kan het werkelijk tragisch eindigen. U zal wel stoïcijns genoeg blijken, toch, als u met uw lot geconfronteerd mocht worden afstand te moeten nemen van uw ambt, maar kan u ook onberoerd zijn als uw medeburgers merken dat ze eerst afwisselend door Pasoc en door Nea democratia en ten slotte door u en uw vrienden belazerd werden. Hopelijk, dat meen ik uit de grond van mijn kleine hartje, zal men zich dan geen toevlucht zoeken bij Gouden Dageraad maar wie zal dan een staatsgezinde liberale politiek voeren in Hellas? Wie zal de staat voldoende toegewijd zijn, opdat men niet bang hoeft te zijn voor een faillissement. Men zal dan wel niet zomaar een jobke krijgen bij de staat en ambtenaren zullen autonoom de wet moeten toepassen. Juist, Griekenland behoeft een Abraham Lincoln, een FDR, maar vooral, denk ik, een begin van het vestigen van een moderne staat, met een autonoom staatsapparaat dat iedereen gelijkelijk aan de wetten laat gehoorzamen; wetten die bevrijden, niet knechten.

Misschien moet er ergens een filosoof met een ruwe mantel op het toneel verschijnen, die de machtigen der aarde hun arrogantie voor de voeten werpt, een Diogenes van Sinope... maar als men zich dat al kan indenken, hoe zo een cynische filosoof de pretentie van de machtigen te kijk zal zetten, dan kan men zich daar wel iets bij voorstellen. Want vergis u niet, u bent niet langer alleen voor uzelf handelend, maar voor een hele samenleving en dat lijkt maar niet tot u door te dringen. U bekleedt macht, bent met macht omkleed en dus mag zo een flierefluiter ook u te kijk zetten.

Met vriendelijke groet

Bart Haers