Lezersbrief

Een groot verhaal gewenst

L.S.

Dit artikel (een kleine oorlog om de grote oorlog - DS 12 november ‘11)  komt op een goed moment, want de wijze waarop "men" de oorlog van 1914 tot 1918 wil herdenken is over het algemeen dubbelzinnig en dat kan men de Vlaamse regering niet aanwrijven. Immers, ook zonder de initiatieven van deze regering had men in de landen van Common Wealth sowieso de pelgrimage naar Ypres en omstreken gepland. De betekenis van de oorlog in de Britse samenleving en de landen die haar kielzog in Ieper, aan de Somme en aan de Darnadellen hun zonen zagen sterven, is anders dan die welke de oorlog voor ons heeft gehad. Ook in Duitsland en Frankrijk groeit een zeker besef dat die herinnering niet zonder actuele gevolgen is, c.q. de mogelijkheid een gemeenschappelijke Europese toekomst te denken komt in gevaar als men de oorlog toen als een geisoleerd feit bekijkt.
Ook in dit land is de oorlog naderhand een bijzonder moment gebleken, waarin de verwachtingen van de burgers anders ingevuld zijn geworden. Sofie de Schaedrijver heeft dus, aldus het artikel de mythe van de vlaamse soldaat die stierf terwijl de Franstalige officier in de mess een kapoentje zat te eten. Dat is denk ik omgekeerde mythevorming. Van groter belang is dat tijdens de oorlog steeds weer jonge, goed opgeleide Vlamingen als vrijwilliger of anderszins in het Belgische IJzerleger zijn opgenomen, zodat dit leger bij de aanvang van het slotoffensief sterker, jonger en beter uitgerust was dan het leger dat van Fort Antwerpen naar de kust was terug getrokken.
Maar er was meer aan de hand, zoals het Europese nationalisme dat in Duitsland, Frankrijk en het UK aan het einde van de negentiende eeuw een enorme opgang kende. De zonen van Pirenne die in Berlijn waren, schreven hierover aan hun vader, over de Alldeutscher Verband en andere nationalistische bewegingen. Ook in Frankrijk moest eerst de kosmopoliet Jaurèz vermoord worden, voor de socialistische parlementsleden de oorlogskredieten stemden.
En na de oorlog gebeurde er ook van alles dat men op wapenstilstanddag wenst te vergeten. De vredesonderhandelingen, die Wodrow Wilson in een nieuwe sfeer van broederlijkheid wilde voeren, werd een Franse wraakactie. Niemand mocht de Duitse belangen verdedigen.
Tot slot nog de gedachte dat men de bewustwording, zowel aan het Oost- als aan het Westfront met insubordinatie, regelrechte muiterij in verschillende linies en een opstand in Ierland niet kan negeren.
Vlaanderen en de Vlaamse regering heeft de mogelijkheid in Ieper over deze aspecten met de andere belligerenten van toen in gesprek te gaan. De Vlaamse soldaten werden zich toen bewust dat ze hun politieke rechten moesten nastreven. Alle soldaten? Allicht niet, maar wel zij die de uitdaging aangingen na te denken over hun situatie. Ook Frans van Cauwelaert was op dit terrein bezig en correspondeerde hierover met Franstalige, Vlaamse parlementsleden. Ook Buysse blijkt in Den Haag deze zaak ter harte hebben genomen, zonder zich te laten verleiden tot extreme benaderingen. Dat geldt overigens ook voor Karel van de Woestijne en August Vermeylen.
Laten de politici, de ambtenaren en de historici zich eindelijk eens verleiden tot het grote verhaal. Er is genoeg materiaal voorhanden. En hoe erg het leven in de loopgraven ook moet geweest zijn - zelf kan ik mij daar zelfs niet bij benadering een idee van vormen - het is in de grote context van de Europese economische boom sinds 1870 en de ontwikkelingen in de wetenschappen, ook de alfawetenschappen een van de facetten van de ontwikkelingen en de aanzet tot wat men met goede gronden de Dertigjarige oorlog kan noemen. Een Europese dertigjarige oorlog, waar de ontwikkelingen niet altijd even goed te overzien vallen. Menselijkheid en wreedheid, kameraadschap en - zoals Stefaan Brijs schrijft - waanzin onder het mom van normaliteit kwam men al dan niet de oorlog door. Gezeur over de absurditeit van de oorlog heeft weinig zin, de waanzin van hoge officieren, blijft evenwel nog steeds problematisch. Zij deden maar aan en daarover dient het onderzoek te gaan. Hoe werkte de communicatie en hoe kan men elkaar zo massaal in de pan hakken? Die vragen blijven onbeantwoord omdat de maarschalken helden zijn. Daarover, denk ik, is men gerechtigd vragen te stellen.

Vale,

Bart Haers, Brugge, 12 november 2011