Meer keuze in de boekenkast dan men denkt
Lezersbrief
Minder leesstof?
De standaard meldt dat een aantal uitgeverijen
snoeien in hun aanbod, want de markt zou krimpen. Gelukkig zijn er andere
uitgeverijen die minder in de kramp schieten en vooral beseffen dat boeken zomaar
boeken zijn. Men is evenwel slachtoffer van eigen uitspraken, eigen bevindingen
die men gedurende decennia steeds weer herhaald heeft, beginnend bij de
cultuursociologen en uitdijend over de pseudo-intellectuele goegemeente. Men
vond, vindt dat boeken niet elitair mogen zijn, dat kunst niet elitair mag
zijn. Men vindt en vond dat schoonheid geen criterium mag zijn en intussen gaf
men kunstboeken uit die vooral dienden te imponeren. De cultuur van de
koffietafelboeken, sorry koffietafelbakstenen was een van de uitwassen van een
uitgeversbedrijf dat vooral imponeren wilde. Een andere uitwas was het creëren
van een markt van boeken van bekende lui, BV’s, BN-ers en zo, biografieën van
renners, bekende figuren die als boeken werden gepresenteerd en materieel zijn
het boeken, maar ze hebben weinig te zien met een werk als “Het wereldbeeld van
de wetenschappen” van Philip van Loocke, dat men kan beschouwen als een boek
voor academici, maar in wezen voor eenieder die enige interesse heeft voor de
grote wetenschappelijke kwesties van deze tijd, best interessant is om door te
nemen. Edoch, in de brede media is het nooit aan bod gekomen.
We lezen ook in het artikel dat de ars poetica
voor de uitgeverij geen goede perspectieven meer biedt, terwijl Behoud de begeerte
toch al jaren allerlei zaken onderneemt rond poëzie, niet enkel rond Valentijn,
maar ook daarbuiten. Het is wel zo, vrees ik dat veel mensen de contemporaine
poëzie niet altijd smaken en dat wat in de brede media gepubliceerd wordt vele
geïnteresseerde lezers niet aanspreekt. Waarom? Omdat het is zoals met de
hedendaagse muziek en als je aan uitvoerende kunstenaars vraagt of ze het
willen doen, dan zijn er bekwame violisten of pianisten, Patricia
Kopatchinskaya of Janusz Olejniczak menen dat teveel van die muziek op
theoretische basis is geschreven en lang niet om ten gehore te worden gebracht.
Er is goede contemporaine muziek, maar soms is het niet om aan te horen. Nu
goed, dat geldt mijns inziens ook voor de poetica, die nogal eens zeer moeilijk
te smaken valt omdat, zo zeggen sommigen, de lezer niet meer weet waar het om
gaat, wat de dichter zeggen wil.
Merkwaardig is ook dat een boek dat vrij goed
gesmaakt werd niet opgenomen is in de longlist voor de Gouden Uil. We hebben
het over Stefan Brijs en zijn boek over Wereldoorlog I, “Post voor mevrouw
Bromley” terwijl dit boek op een adequate manier aan geeft waarom de oorlog
niet goed uitkwam voor sommigen, in het UK en op het continent. John Patterson
die wil gaan studeren, maar wordt door zijn omgeving bijna gedwongen om toch
het uniform aan te trekken en ten oorlog te trekken. Het beeld dat hij toont
van de soldaten en officieren laat zien hoe erg het gebeuren invrat op de
personen, op deze mensen, die vaak onbekommerd in de strijd gegooid werden. Nu
zijn we tegen oorlog en hebben we vele ego-documenten van 10, 15 jaar na de
strijd aan de Somme en de IJzer, de Chemin des Dames en andere fronten waar
zich de gekende hecatombes voor hebben gedaan. Daarom vond ik het boek van
Brijs echt wel de moeite waard, omdat het niet enkel een verhaal van soldaten
was, maar mensen liet zien die in extreme omstandigheden terecht kwamen, door
toedoen van boze machten, zoals de eigen regering en militaire bevelhebbers. De
oorlog diende gestreden, maar dat ze ueberhaupt kon beginnen blijft een nare
ervaring.
Leggen we de stukjes samen dan valt op dat men
van de boekenmarkt een amalgaam maakt terwijl fictie en non-fictie een opdeling
is die bij verre na de werkelijke verscheidenheid van de boekenmarkt niet dekt.
Neem nu Doctor Zjivago of van Grosman, Leven en Lot, dat kan men toch niet
zomaar naast de verzamelde werken van Brusselmans of Aspe zetten. En ja, Aspe
is Brusselmans niet en omgekeerd. Het punt is, denk ik, dat we niet op die
manier naar boeken kunnen kijken. Zelfhulp-boeken, of getuigenissen van mensen
die iets ergs hebben meegemaakt, autobiografietjes van 18-jarige tentsletjes of
sporters, noem het en je vindt ze, de boeken, maar of je ze echt wil vinden?
Als we ons willen bepalen tot de boeken die we
belangrijk vinden, de werken van Pascal Mercier, Sandor Marai of Sebald, het
zijn stuk voor stuk geheimtips, waarover Babel wel eens spreekt, op Klara dus.
Er is dus, denk ik een probleem dat men soms nogal onzorgvuldig dingen de markt
zet, niet op Klara, maar in de brede media krijgt men nooit echt een aanleiding
om een boek te gaan lezen. Men moet, denk ik, de verschillende facetten van de
boekenmarkt beter onderscheiden. Ik denk niet dat men moet neerkijken op
zelfhulpboeken, op detectives of andere onderhoudende lectuur, maar het is niet
dezelfde markt als die van de betere essays, Rudy Kousbroek of Karel van het
Reve… of dichter bij ons, Ludo Abicht, Stefaan Hertmans. Die laatste krijgt wel
aandacht, maar soms weet ik niet of ik op basis van de recensies die essays zou
aankopen. Waarom? Dat is nu net het probleem van de recensie a.d. 2012, maar al
sinds langer: de boeken worden door recensenten vaak bekeken in functie van hun
buiten-literaire voorkeuren en dat speelt mee in de benadering van de essays,
maar ook van wetenschappelijke boeken of filosofische studies.
Mogen we dan van de recensenten en de
krantenredacties vragen dat ze anders naar boeken gaan kijken, namelijk in
functie van wat men als belangwekkend voor het debat kan beschouwen. De
Standaard besteedde een interview aan mevrouw Geszinska, maar haar boek, de
verovering van de Vrijheid, kreeg niet echt de belangstelling die het
verdiende. Via een zoekopdracht op de site van DS heb ik overigens geen enkele
verwijzing gevonden… Terwijl het boek nu wel eens een iet of wat positieve visie
op vrijheid aan de orde stelde. Overigens, ook bij Reyers Laat mocht ze
nauwelijks over haar boek spreken.
We verwachten echt wel meer van de brede media
dan ons steeds weer te willen verdoven met entertainment. Echt, die vinden we
willens nillens wel bij De Standaard Boekhandel, maar het andere, daar komt
weinig of geen aandacht voor. En dan moet men niet verbaasd zijn dat de
boekenmarkt krimpt of dat uitgeverijen op zeker spelen en zo wordt de
boekenmarkt even schraal als de vele andere markten, waarbij men enkele hoogvliegers
steeds weer de hemel in prijst en bewust het betere, fijnere werk terzijde
laat. Nu goed, gelukkig zijn er nog uitgeverijen die wel iets durven te
brengen, hoop ik altijd weer.
Bart Haers
Bij een vacature solliciteert U ongewijfeld als literair recensent bij een krant ?
BeantwoordenVerwijderenAls u het goed gelezen had... dan wist u dat het soort recensies dat er toe doet in Vlaanderen nauwelijks kunnen bestaan. Hoe zou een krant overigens nog vacatures plaatsen, ze vinden hun recensenten heus wel.
BeantwoordenVerwijderenTegenstrijdig met wat u schrijft, heb ik zeer goed gelezen. Bescheidenheid lijkt mij niet uw grootste deugd te zijn.
BeantwoordenVerwijderenHeerlijk zelfingenomen heb ik de idee dat kranten er geen punt van maken als recensenten van boeken vaak niet meer lezen dan de persmap die de uitgeverij gebruiksklaar aanbiedt. Overdreven mag dit wel blijken, maar als je ziet welke boeken wel en welke vooral niet aan de orde komen, dan zal u merken dat ik vooral aandacht besteedt aan boeken die niet per se belangrijk blijken als men de brede media bekijkt, maar bij nader toezien, pakt dat wel eens anders uit. De recensie in de standaard van het werk dat Tony Judt en Timothy Snyder samen schreven, laat zien hoe erg het kan zijn. Of recenter de recensie van het boek met essays en kanttekeningen van Liu Xiaobo. Met wat ik doe, kan ik mezelf in de spiegel kijken, voor hoogmoed heeft iedereen wel een zwak.
BeantwoordenVerwijderenZiezo, opmerkingen die niet over de kwestie gaan, verwijder ik. De rest laat ik staan om uw grote intelligentie te laten schitteren.
BeantwoordenVerwijderen