De erfenis van een koningin

Brieven

Hoe democratische politici aan 

raddraaien doen

Van Albert I was geweten dat hij met
een aantal mensen de wetenschap echt'
genegen was. De koning handelede
zelf niet, maar ondersteunde een
nobel doel. Was dat niet wat in
het geding was afgelopen dagen. 

Erger dan de openlijke aanvallen op uw fortuin, vond ik de wijze waarop in stilte het DKO werd aangevallen. Als hoge beschermvrouwe van de Koningin Elisabeth Wedstrijden voor viool, piano, compositie en zang, zal u wel het werk van al die lokale instellingen voor kunstonderwijs weten te waarderen, gewoon omdat er ook vaak talent uit voortgekomen is, dat het gemaakt heeft. Al moet toch aangestipt, dat men die opleiding zo zwaar wilde maken dat jongens en meisjes van veertien, in het secundair onderwijs – waarom gebruik ik de term Humaniora  niet? – plots al die vakken niet meer kunnen volgen, ook nog aan sport doen en dan nog eens een vol programma op school hebben. Gelukkig, zegt men dan dat er ook nog de kunsthumaniora is.

Waar het om gaat, Madame, is dat men u verwijt zich onethisch te gedragen als u uw fortuintje wil afschermen voor de fiscus. U als erflater zal daar weinig van merken, maar uw erfgenamen voelen het allicht wel als de erfenis op reguliere wijze overgedragen wordt. Maar er is nog iets, via de stichting kan u gedrag dat u niet billijken kan bij leven, ook later nog afstraffen, door bepaalde criteria voor hulp vast te leggen die sommigen al te conservatief, al te katholiek noemen. Maar, eigendom is niet per se diefstal, toch niet in deze staat, al willen sommigen dat wel eens in een populistische betoogtrant den volke kond doen. Maar, eigendom kan niet zomaar genaast worden. Het punt is, denk ik, dat men u te lang te veel dotatie heeft toegeschoven, terwijl niet u, maar zij, de politieke verantwoordelijken daartoe hadden en hebben besloten.

Het mag duidelijk zijn dat ik als burger en liberaal gehecht ben aan duidelijke wetgeving en ook besef ik met u en anderen dat die wetgeving een zaak is, de handhaving ervan een tweede. Maar degene die een wet maakt en een constructie aanbiedt om een fortuin veilig te stellen, zelfs in de fijne vorm van de private stichting, moet nadien zeuren dat er successierechten mee ontweken worden. Zal ik u eens wat vertellen? Die kranten, die u nu met graagte over de hekel halen, doen er veel aan om hun auteursrechten te beschermen. Ook zal men eerlang voor alle kranten moeten betalen, terwijl ik maar behoefte heb aan de Tijd, de Standaard etc. edoch, waarom moet ik mij verplichten een abonnement te nemen. De kostprijs van een abonnement weegt niet echt op tegen de geleverde meerwaarde. Waar zit dan het probleem? Ook hier denk ik dat auteursrechten beschermd moeten worden, maar de krant eigent zich, ondanks de beloften van het World Wide Web van vrije toegang tot informatie, de portiersfunctie toe die het WWW wilde slechten en vervolgens geldt dat men geen adequaat model heeft gevonden om informatie door te spelen. Ach, het gaat met niet om de strapatsen van Don Felipe, de erfprins in Madrid. Het gaat me ook niet  om Justin Bieber en een jufrouw van Elzen… u zal die luitjes niet kennen en u mist er niets mee.

Maar dat zijn allemaal de kleine verhaaltjes, Madame, het grote verhaal heeft weinig met u of uw erfenis te maken. Dat de grootste Vlaamse Partij, die federaal niet in de regering zit, zich van nature ergert aan het koningshuis, zal u wel niet onbekend zijn, want u sprak wellicht wel vaker met de voormalige premier Wilfried Martens, wellicht ook met Hugo Schiltz en waarom niet, luisterde u wel eens naar Albert, ik bedoel, Bert Anciaux, een man die hartsgrondig tegen dynastieën is, behalve die van Victor. Vlamingen waren in 1950 zeer de koning, Leopold III genegen en het waren de Franstalige socialisten die zich verzet hebben tegen de wederkomst van de koning. Uw man werd dan koning en zat lang genoeg op de troon om te begrijpen dat de politici hem wat graag als schild hebben gebruikt.

Zelf ben ik Staatsgezind, zou ik het huis van Oranje kunnen aanvaarden, kon respect opbrengen voor de koningen van dit land. Niet als royalist of monarchist, maar omdat elk op een eigen manier, tot en met Albert I hun bijdrage leverden aan het welvaren van het land. Ach, u weet het, ik weet en velen willen het niet weten, de verwerving van Congo door Leopold II was op zich al een behoorlijke gok geweest, eenmaal de zaak in handen genomen, heeft die meer dan tien jaar moeten wachten op de revenuen uit Congo. Sommigen noemen het rood rubber, maar hier zal men weinig mensen horen over de Britse, Franse, Hollandse praktijken. Keur ik daarmee de uitbuiting van Congo goed? Neen, maar de publiciteit die eraan gegeven werd was niet altijd zonder bedoelingen, zonder eigen winsten na te streven. Maar ja, ons verleden, dat arme verleden van de voorzaten, blijkt voor sommigen zo helder als pompwater en vooral de clichés ogen haarscherp.

De kwestie dat Albert I met Maxweiler en Ernest Solvay in dit land wel een bijzondere bijdrage aan het wetenschappelijk onderzoek hebben geleverd, blijft ook vooral een zaak van enkele archiefratten. Het kan zijn dat het ook verder geen betekenis heeft, al lijkt het me nu net wel van wezenlijk belang. De geschiedenis, zeggen meer erudiete vrienden mij, gaat niet over een drinkgelag in Hotel Metropole in 1911 maar over het zoeken naar antwoorden op wetenschappelijke vragen. Het klopt dat Ernest Solvay, Emile Waxweiler en Albert I, eerder liberaal vrijzinnig geïnspireerd waren, al zal men dat van een koning nooit weten, tenzij ze uitgesproken katholiek zijn, zoals Alberts kleinzoon en opvolger, Boudewijn, wijlen uw gemaal. Maar de gebeurtenis van die conferenties, die ook de koning wel steunde, mogen voor ons vergeten zijn, met mensen als Marie Curie, Albert Einstein en al die anderen, kwam men tot diepgravende discussies over chemie en de fysica. Nog eens, dat zou voor de geschiedschrijver nu net wel van belang mogen zijn. Het veranderde ons aanwenden van energie, de productie van gebruiksgoederen en liet ook dat bijvoorbeeld vrouwen in de jaren 1960 in staat bleken hun vruchtbaarheid beter te beheersen.

Men zegt dat uw gemaal en de kroonprins veel van techniek houden, van snelle wagens en vliegtuigen, maar met uw welnemen, dat vind ik wel een beetje pover, want elke jongen van zestien zal wel een fase gekend hebben dat hij van auto’s, van boten met een afstandsbediening hield en soms houdt het niet op. Ik denk dat u die journalist die dat ooit zegde in het journaal naar aanleiding van het autosalon beter even zijn woorden had ingeslikt. Te meer omdat techniek vandaag zo onzichtbaar en soms zelfs onmerkbaar is. Een beetje respect voor hoe de dingen gemaakt werden, hoe ze gemaakt worden, zou men die journalisten toch eindelijk wel mogen bijbrengen. Aan de andere kant, als het met de opleiding niet opschoot, dan is er veel nodig om dat later in te lopen. Alleen uw gemaal noch de huidige kroonprins kunnen daar veel aan verhelpen. Het lot was hen niet bepaald gunstig gezind, al wil men graag aannemen dat ze als koningskinderen alle geluk van de wereld hadden. Het ongeval in de buurt van Luzern was geheel buiten wensen en verwachtingen, zoals ook de dood van Albert eindelijk niet in de natuur der dingen lag. Maar dan? De oorlog en de Koningskwestie, met de affaire in Limoges, waar men nu nog maar zelden over spreekt, maar waar de regering in ballingsschap en het halve parlement op verzoek van de Franse President de koning de wacht aanzegde. Maar een maand later moest men toegeven dat Frankrijk de strijd niet kon winnen. We kennen de toespraak van Le Grand Charles en vooral de gevolgen van de keuzes van Pétain. De gevolgen van de Belgische capitulatie kon men niet overschatten, nadat Nederland al op 15  mei de zaak had laten schieten. Dankzij Albert de Vleeshauwer kon het land Congo houden en vooral, al is die zege een beetje bitter, de Amerikanen van uranium voorzien. Maar zo is nu eenmaal geschiedenis.

Enfin, de politiek van ons land na 1960 toen u hier koningin werd, was er een van grote spanningen. Let wel, u zal met mij instemmen als ik de grote verwezenlijkingen onder ogen neem, van de Kennedy-tunnel in 1970 tot en met de HST naar Parijs en Londen, maar ook naar de gevolgen van het beleid, in Vlaanderen toch, op het vlak van onderwijs, sociaal beleid, wetenschappen en technologische innovatie en Koning Boudewijn steunde dat, onder andere met zijn stichting. De reden waarom mensen wel eens vragend opkijken als het over de Koning Boudewijnstichting gaat? Dat men niet meer weet dat dit een geschenk van de natie aan de koning was en dat de stichting kunsten steunt, maar ook sociale initiatieven, mag men al evenmin vergeten.

De balans van uw leven in dit land zal ik niet maken. Er was teveel waar u geen greep op had, er is ook veel dat ik tegen een koningshuis zou willen inbrengen. Maar er was en is nu eenmaal de Koninklijke functie en u paste daarbij. Dan moeten politici die het koningshuis hanteren als schild tegen de (binnenlandse) aanvallen op de eenheid er wel bij bedenken dat u en de leden van de Koninklijke familie bent en dat hoe dan ook de mensenrechten ook voor u van toepassing zijn. Men noemde u in de kamer een rolmodel? Voor de krasse knarren? Of voor de bereidheid de fiscus te dienen? Men kan, meen ik, van niemand vragen dat die een rolmodel zou op te nemen hebben. Neen en nog eens neen, u bent wie u bent, bekleedt zelfs geen ambt en had daaraan kunnen verbinden dat u een zeker inkomen behield, maar hoeveel dat moet zijn, dat blijft een zaak van de regering. Nu, niemand heeft het eeuwige leven, zodat zulke kwesties zich wel oplossen. Wanneer weet niemand natuurlijk, maar het is daar niet dat het kalf gebonden ligt. Door u nu een derde van uw inkomen uit de schatkist af te nemen, jaarlijks dus, zal men u niet teveel pijn doen, maar het helpt niet als het om de vraag te doen is hoe men in deze tijden met een koningshuis dient om te springen. Zolang het er is… met respect behandelen. Nu, in Frankrijk hebben ze iets zots, de verkozen koning voor vijf jaar, met meer macht dan de eerste minister bij ons.

Kortom, we hebben deze week gezien hoe politici zich haasten morele verontwaardiging aan de dag te leggen. Eerst jaren zeuren tegen al wie tegen de royals is, Jan Peumans aanspreken op zijn weigering naar een receptie op het Koninklijke paleis te gaan, de dotaties aan de index aanpassen en zelfs iets meer, om dan tegelijk bij elke faux pas de prins in kwestie aan te manen zich te gedragen. Dit is niet menselijk noch nobel. Maar goed, die stichting die voor velen goed uitkomt die hun kunstverzameling of verzameling Bentleys en daimlers veilig willen onderbrengen, maar is dat niet om nobele doelen als de werken van de kerk te ondersteunen, klinkt het, terwijl Luc van Biezen nu net in het Parlement de zaak nog eens uiteenzette voor u. Nochtans is het dat wat onze koninginnen wel vaker hebben gedaan, hoe de doelen steunen. Het zou dus niet getuigen van enig respect voor de overtuiging van een derde wanneer men gaat zeuren over de steun aan de paus en zijn gelovigen. Het komt me voor dat men in dit land nog altijd niet begrepen heeft dat u tot een uitstervende beweging behoort, dat jongeren nog nauwelijks ter kerke gaan en er al helemaal niet aan denken dat ze een roeping zouden hebben. Ten hoeft niet voor mij, maar ik vind antiklerikale uitspraken getuigen van de moed van de leeuwentemmer, zonder leeuw.

Kortom, ik vond het en vind het van burgers begrijpelijk dat zij wat boos waren op u omdat u probeert wat belastingen te ontwijken, niet voor uzelf, maar voor uw nazaten. U wordt nog eens  aangesproken op uw lot kinderloos te zijn gebleven want in dat geval was de hele erfenis netjes kunnen doorgaan, met eventueel een stichting voor nobele doelen onder de hoede van de Koning Boudewijnstichting. Is het daarom nuttig een week lang stennis te schoppen en in het parlement, zoals de heer Dirk Vandermaelen deed: als de pastoor van Godveerdegem sprak hij de zondige parochianen toe en zegde dat hij niet boos is, alleen ontgoocheld. Dat die stichting, die zijn partij mee had gesteund in 2003 niet bedoeld was voor de koningindouairière. Hoezo niet? Elke burger is gelijk voor de wet, zegt men. Maar ja, er zitten haken en ogen aan het beleid van de Koninklijke familie, of liever ten aanzien van de familie, die op den duur niet meer vol te houden zijn. Men betaalde u opdat uw diensten zou verlenen aan het land, na een loopbaan van 43 jaar?

De enigen die hun rol niet hebben weten te vervullen? De politici, omdat ze plots verontwaardigd uit de hoek kwamen. Voor de oppositie in Vlaanderen die niet echt royalistisch is, kan men dat gedogen, want die blijven zichzelf trouw. Ook groen lijkt me niet echt royalisten of monarchisten. Neen, het zijn de partijen die in 1991 toelieten dat uw gemaal zijn geweten kon volgen en de wet over abortus niet hoefde te tekenen. Het waren de leden van de partijen die gedurende jaren zoete broodjes bakten met het hof. Het waren… de partijen die de dotatie aanpasten. En dan, Madame, moet ik zeggen dat het spektakel een zure nasmaak ofte afdronk bracht. Zij hebben de onduidelijkheid over uw rol en uw inkomen laten bestaan en zij gaan nu vragen aan het Rekenhof, de hoogste baas van het Rekenhof uw rekeningen na te vlooien op ongepaste uitgaven, alsof u onder de hoede van een beheerder werd geplaatst. Laten zij duidelijk zijn, of ze vertrouwen u en laten de zaken na aanpassing blauw blauw of ze verklaren u handelingsonbekwaam, niet voor uw welzijn, maar voor het hunne.

Misschien, moeten we maar denken, proberen die politici die nagelaten hebben de zaken van het koningshuis goed te regelen, te verhullen dat ze geen bewijzen te leveren hebben van hun goede intenties, en proberen ze met hun grote woorden over onethisch gedrag van haar majesteit de koningindouairière het volk in vervoering te brengen.

Bart Haers