De Croo over algemene vaccinatie: een valse goede idee

 

Reflecties

 

 

Une fausse bonne Idée

Une bonne fausse idée

 

De moord op Henri IV, in 1610,
vanwege zijn wendbaarheid omtrent geloof
en partijen in de Franse Godsdienstoorlogen.
de man had wel meer goede ideeën, 
maar noch katholieken (de Liga) noch
de protestanten hadden absoluut
vertrouwen in hem. Hij werd vaak genoeg
belaagd, maar was meer dan Louis XIV
een groot koning en het volk erkende
zijn inbreng. 

Moet men onderzoek opzetten naar de opbouw van fortuinen van Afrikaanse leiders? Het blijkt aangewezen, wil men de staat dan toch eens gaan opbouwen, want al dat kapitaal dat wegvloeit, komt zelfs die leiders niet ten goede, maar dat lijkt hen niet te deren. Het zou een goede idee zijn mocht de politiek en de rechtsspraak ertoe bijdragen dat een bestuurder verantwoording moet leggen voor alle geroofde middelen die aan de bevolking ontzegd zijn. Men bedenke echter ook, dat zo een leider bij roofbestuur altijd een “underachiever” is, omdat te vaak niet voldoende geïnvesteerd wordt in infrastructuur, in opleidingen, in verwerking van de grondstoffen, de creatie dus van meerwaarde. Pure extractie van grondstoffen die dan nog goedkoper dan wenselijker in handen van wereldspelers komen, het blijft diefstal in het kwadraat. Daarom proberen we nog maar eens te begrijpen wat dat is, een valse goede idee.

 

De illusie dat we met een gouden greep onze samenleving kunnen redden, speelt al tijden mee in het politieke circus, maar altijd weer blijkt er van gouden bergen noch van gebraden kippetjes sprake. Veel beloven en weinig geven, doet de zotten in vreugde leven, maar veel burgers zijn lang niet gek en weten maar al te goed dat een politicus weinig kan waarmaken zonder een goed en gezond werkend bestuursapparaat, waar ambtenaren immuun zijn voor smeergeld en de wet laten gelden voor iedereen. Ach goed, ook die belofte geloven we niet meer, maar toch, ambtenaren blijken in goed werkende democratieën beter bestand tegen steekpenningen en smeergeld. Echter, er zijn altijd zwakke plekken in dat systeem en vaak zijn het mandatarissen die ambtenaren weten te brengen tot plichtsvergetelheid. Vaak gaat het dan nog niet om corruptie of smeergeld, maar een project waar men vanuit de politiek en het ambtelijk apparaat met enthousiasme de schouders onder zet.

 

Voor we onze argumentatie over de valse goede gedachte verderzetten, moeten we even dieper ingaan op de vraag of de overheid plannen nodig heeft. Het is een verworvenheid van burgerlijke besturen in de twaalfde van steden, dat men het nodig vond met beleid de dingen des daags aan te pakken, dat wil zeggen dat men de toekomst niet hypothekeert door vandaag alles op te souperen. In Europa waren steden, maar ook abdijen erop gericht de toekomst veilig te stellen, terwijl de aristocratie vaak hun eigen toekomst in gevaar brachten, al waren er natuurlijk ook uitzonderingen. Toch maakte koning Filips IV de Schone van Frankrijk voor zijn zeer doordacht beleid – al faalde er veel van – gebruik van adviseurs die net niet tot de hoogste adel behoorden. De Tempeliers vervolgen om hun schatten en eigendommen in te pikken, leek zo een goede idee, maar behalve dat de grootmeester van de orde hem, de koning vervloekte, kon Filips IV de schatten niet echt vinden, omdat die van een andere orde waren, namelijk besloten lagen in een voor die tijd modern financieel beleid, goed beheer van landgoederen en de bescheidenheid van de leiding van de orde. Toch werd tot de dag van heden de Tempelier, een ridder-monnik een voorbeeld van een brassende, hautaine zelfingenomenheid. Of zij zich echt aan sodomie bezondigden valt nog moeilijker te bewijzen, als wij dat al een zonde zouden vinden, dezer dagen. De orde der Tempeliers heeft de laatste vijftig jaar van bestaan onder permanente militaire druk geleefd van Saladin en diens Egyptische strijders. Het is mij een raadsel, sinds ik die geschiedenis ben gaan bekijken, hoe men een fortuin aan goud en edelstenen kon verzamelen als men voortdurend in oorlog was en de eigen bezittingen en vestingen voortdurend werden belegerd. Het was dus een nogal kortzichtige aanpak van Filips IV om de eigendommen van de orde te willen naasten, want net dat aspect van de Orde, het landbezit en de exploitatie ervan stond borg voor de lange overlevingsstrijd van de orde in Palestina. Handelde Filips IV niet als een dictator vandaag die ngo’s afschildert als buitenlandse agenten? Feit is dat de Orde van Tempeliers in functie van haar opdracht heel wat giften had ontvangen, landerijen in concreto, die ontsnapten aan de fiscaliteit van de Franse koning en zelfs ook aan de rechtsspraak. Wellicht was dat de schat die Filips IV voor ogen had, net het grondbezit en de fiscale inkomsten behelsden, eerder dan een schatkist. De fausse bonne idée was dus vooral gelegen in de weerstand die de koning opriep bij de hoge adel en de Kerk, de kloosterorden ook.

 

Het is bekend dat goed beleid vaak ontstaat in hoofde van critici, die zelf niet over de machtsmiddelen beschikken om het uit te werken. Het beleid van vorsten was, aldus Nicollo Machiavelli gericht op de eigen glorie en belangen, zonder zich te bekreunen om het welbevinden van de burgers. Er zijn vorsten, zoals Henri IV in Frankrijk, die niet enkel de godsdienstoorlog probeerde te beteugelen, maar ook de voedselzekerheid wilde hij versterken, omdat het nu eenmaal van belang is dat mensen voldoende te eten hebben. Die kip in de pot, elke zondag was dus geen grap, wel een voorwaarde voor Hendrik van Bourbon om de Franse samenleving na een bloedige burgeroorlog de nodige stabiliteit te bieden. Toch hoor je wel eens cynische opmerkingen over deze vorst die in Frankrijk lange tijd als een toonbeeld van de goede vorst gold. Heinrich Mann zou er een uitgebreide roman/biografie aan wijden en het zou een van zijn meest gelezen werken worden. Het was wat het opzet betreft wel stoutmoedig deze Franse koning, die bijna mythologische proporties op te voeren in een tijd waar men eerde taalde naar manmoedige leiders die het hele volk konden meesleuren. Maar vaak vergeet men dat Henri IV kon rekenen op een groep die de burgeroorlog tussen protestanten en katholieken afwezen en wilden doen ophouden, les politiques. Wilden de strijdende partijen iedereen dwingen partij te kiezen, dan kozen zij voor Henri IV als de beste garantie op vreedzaam samenleven. Het was een goede idee, maar tot de gelukte moordaanslag in 1610 was het een gevaarlijke idee en toch, Henri IV kon zelfs met het Edict van Nantes geen goed doen voor elk van beide partijen.

 

Als een premier zegt dat iets een “fausse bonne idée”  is, dan blijkt dat er ook iets anders van gemaakt kan worden, dat iets een goede, slecht idee kan wezen, omdat men er niet aan wil, maar het kan wel betere resultaten afwerpen dan niets doen, afzijdig blijven. Het valt mij op dat deze pandemie ons voor vele vragen stelt en dat de zwakheid van al te rigoureus denken en argumentatie opbouwen om een idee te laten prevaleren zich telkens weer wrang laat kennen. Dat vaccinatie en de eerdere techniek van variolatie en inoculatie zeer werkzaam is gebleken tegen pokken en ook tegen tetanus en polio, maar ook hepatitis B laat zien dat we zonder vaccinatie nog altijd te lijden zouden hebben van de pokken en andere ziekten, die het leven van velen vroegtijdig beëindigden. Nu we vaccinatie en vaccins goed onder controle hebben, kan men zich bezwaarlijk verzetten tegen de techniek die de immuniteit versterkt, terwijl er toch voortdurend gezegd wordt dat vaccins een uitvinding zijn van  onbetrouwbare regimes en bedrijven die nog meer data willen. Een vaccin dat een tracker zou bevatten zodat iemand, een instantie ons zou kunnen volgen, kan men maar moeilijk hard maken, want wie is geïnteresseerd in wat mensen doen? Men zegt dan wel dat overheden dat willen, terwijl hoogst inefficiënt is. maar intussen hebben de complotdenkers alle vrijheid, dus weinig belemmeringen om hun verhaal te doen. Het is goed dat we mensen die dingen laten zeggen, maar het valt op dat er weinig weerwerk wordt geboden, al is dat nu net wel het moeilijke, want de zaak is dat alle goede argumenten voor vaccinatie zo evident zijn, dat we er vaak niet voldoende aandacht aan wensen te besteden. Nu kan men niet zonder grond vertellen dat die discussie net voordelig is, omdat we goed weten waarom we doen wat we doen. Wel kan men zich afvragen of we op die manier niet mee bijdragen aan de overbevolking, maar dan komen weer andere vragen aan de orde. Met andere woorden, als men zou zeggen, we gaan niet vaccineren, want zo kunnen we de demografische druk wegnemen, ten behoeve van het klimaatprobleem bijvoorbeeld. Nu lijkt de discussie bedorven omdat we niet goed weten welke waarden en parameters we in het oog moeten houden.

 

Dat is nu net het punt dat men Alexander de Croo kan aanwrijven, namelijk dat hij slechts een parcours van inzichten volgt en niet altijd goed inschat wat alternatieve inzichten te bieden hebben. Het is overigens symptomatisch voor politieke leiders dat ze eens tot ze een besluit gekomen zijn, niet meer bereid blijken andere invalshoeken in overweging te nemen. Het is maar dat de actuele premier in een klimaat moet handelen dat we in decennia niet gekend zouden hebben, al waren er crisissen genoeg natuurlijk, financiële, sociale en andere conflicten, ook Europees, waar heel wat discussie aan besluitvorming voorafging, zij het dat die discussies niet altijd publiek werden gevoerd. Dankzij, jawel, dankzij, de sociale media kunnen men nu al die argumentaties volgen en proberen er iets van te bakken, waarbij het niet zo is dat mensen geen benul zouden hebben van wat waar of onwaar zou zijn. Daarom lijkt me die benadering van uitspraken via een zo geroemde fact check altijd weer een tekort doen is aan wat er zich voordoet. Valt er iets te zeggen voor het checken of een uitspraak feitelijk juist is, dan kan men merken dat bijvoorbeeld de baten van de opbouw van de EU moeilijk te becijferen vallen.

 

Hoezo? Wel, de Britten wilden de controle over hun land terug herwinnen via de Brexit, ook wat de immigratie betreft, maar na de Brexit kan de kustwacht de bootjes met bootvluchtelingen niet meer terugsturen naar het Europese continent. Binnen de EU kon de Britse overheid de vluchtelingen terugsturen in het kader van het Dublin-akkoord, maar eens uit de EU geldt de overeenkomst niet meer. Ook inzake het klimaat en de problematiek van snel veranderende omstandigheden voor fauna en flora en dus ook voor de mens kan men zich afvragen hoe men zo een omvattend probleem, even globaal als de pandemie met een of een paar maatregelen de zaak kan oplossen. Overigens, hoe zou men een goede oplossing omschrijven? Wat wenselijk lijkt, kan een goede adaptatie aan de omstandigheden in de weg staan en net is meestal wat een goede oplossing kunnen heten, namelijk de aanpassing aan de omstandigheden. Nu, dat is ook doorgaans wat men een blijk van opportunisme noemt, want ook dat gaat om aanpassing aan de omstandigheden. Echter, de (veranderende) omstandigheden laten zich niet zomaar lezen en begrijpen, terwijl we toch moeten zien wat verandert en wat dit meebrengt. Een zeker opportunisme is trouwens, wist Darwin dat de menselijke soort heeft geholpen en uiteindelijk tot het onvoorstelbare succes heeft geleid. Nu ja, succes, want men spreekt graag over overbevolking van de planeet.

 

In elk geval gaven de Britten en vooral de raddraaiers die de Brexiteers zijn geen blijk van een ontwikkeld begripsvermogen. Net zoals voor 1914 waren de economieën van de ontwikkelde landen zeer met elkaar vervlochten en toch brak er een oorlog uit. Men heeft in 1918 zonder de “vijand” een weerwoord te gunnen vastgesteld dat de oorlog het opzet was van de Pruisen, Duitsers, terwijl er argumenten zijn om de oorlogsbereidheid van de Fransen mee in rekening te brengen. Het is van belang te begrijpen dat valse goede ideeën politici als Clémenceau hierbij dienstig waren, maar de oorlog zelf was autodestructief, de idee de Elzas en Lotharingen, la Lorraine opnieuw in te pakken, was tijdens de oorlog zelf niet aan de orde. De wijze van oorlogvoering zelf was, men weet het, bij uitstek van vooral kwalijke ideeën over het geloof dat massale aanvallen tegen machinegeweren want kon men tegen pijl en boog, zelfs voet- en kruisbogen kon men nog het overwicht van de aanvaller plaatsen, zelfs tegen karabijnen lukt dan nog, maar machinegeweren, daar kan men niet tegenop en dat wist Winston Churchill maar al te goed van zijn getuigenis bij de slag om Khartoem.

 

Een foute goede idee laat zich aflezen aan de kwalijke gevolgen, zou men  kunnen besluiten, maar het kan evengoed gaan om een foute idee die goed uitpakt, want een strateeg als Napoleon bekreunde zich niet om geofferde soldaten, als aan het einde van de dag zijn zege maar vaststond. Zijn tegenstanders verloren al eens de pedalen als ze dachten dat de overwinning voor het grijpen lag en begrepen niet dat de Corsicaan daarop zat te wachten. Zijn we niet allemaal behept met ideetjes waarvan we de voortreffelijkheid vanzelfsprekend vinden, tot het tegendeel blijkt en we node ons ongelijk moeten toegeven. Maar net omdat dit slechts moeizaam lukt, verliezen we vaak twee keer.

 

Kortom, noemt de premier, Alexander de Croo de algemene inenting een “fausse bonne idée”, dan kan men bedenken dat hij dat staande zal houden zolang men de gevolgen van een overtal aan antivaxxers aanvaarden kan. Er zijn meer ethische haken en ogen aan het weigeren van een vaccin – vergeten we niet dat in Nederland een paar jaar geleden nog maar de vaccinatieweigeraars tegen mazelen een aantal uitbraken veroorzaakten die over lengte jaren bedreigend kunnen blijken, omdat de nasleep groter is dan men graag wil aannemen. Het is en blijft een kwestie van afwegingen, want de mazelen treft vooral kinderen en toch, maatschappelijk gaat het om vermijdbaar overlijden en daar staan we huiverig tegenover. Een vrouw die een kind levend en wel ter wereld brengt, wil niet dat haar arbeid verloren moeite was, wat mee de zorg voor kinderen en boorlingen tot een hoog niveau heeft opgetild, met onder meer de weging, zoals dat vroeger heette. Kind en Gezin heeft in Vlaanderen mee bijgedragen tot de daling van de kindersterfte, waarbij men neonatale kindersterfte onderscheidt van kindersterfte bij kinderen ouder dan vier maanden en jonger dan vijf jaar. De aandacht voor kinderen laat toe vroeger mogelijke aandoeningen te detecteren en waar mogelijk eraan te remediëren, maar men merkt dat vroegtijdig overlijden altijd toch een grote shock is gebleken. Al die inspanningen van de overheid om gezondheid bij (jonge) kinderen te ondersteunen heeft er wel toe geleid dat er soms kritische stemmen opgaan aan het adres van Kind en Gezin, toch denk ik dat het een foute idee is dit soort langjarige ondernemingen aan de markt over te laten. De behandeling van rachitis is al lang uit ons collectieve geheugen verdwenen, maar de Engelse Ziekte was een gevolg van het bouwen van woonkazernes rond Londen, waar het zonlicht niet overal kon doordringen. Is er iets planmatigs aan gedaan? In elk geval hebben artsen aan de alarmbellen getrokken. De melkbedeling op school, tegen kostprijs – werd gezegd – was volgens latere critici een poging van Europa een melkoverschot dat zich aandiende weg te werken, maar zelf hoorde ik ooit dat men precies de calciumspiegel verhogen.

 

Het lijkt dus vanzelfsprekend dat we elk maatschappelijk probleem goed aanpakken, ook al hebben we noch in eerste instantie noch naderhand een goed idee van wat er gaande is Men zegt zich tegen drugsgebruik op te stellen, er zijn wetten maar de handhaving stokt al decennia, al weet men dat de gevolgen van (lange tijd van) druggebruik, zeker heroïne of cocaïne, niet enkel de gezondheid aantasten maar ook psychische gevolgen kan hebben en maatschappelijke isolatie is ook niet denkbeeldig. Men heeft evenwel maar weinig verweer tegen neofieten en hun drugsgebruik stond niet in de sterren geschreven, het overdadige aanbod kon de overheid wel bevroeden. Bij gebrek aan goede, goede ideeën zal men dus wel eens de balans moeten opmaken en een valse goede idee voor lief nemen, want een idee afzweren omdat het een valse goede idee lijkt, houdt niet zo gemakkelijk stand. Drugs verbieden omdat het moeilijk valt een en ander te handhaven, vindt men ook niet okay, maar intussen sterven er mensen aan middelengebruik en slaagt men er (niet meer) in de aanvoer en verdeling ervan onder controle te krijgen. Wat is dan de goede foute idee, de foute goede idee?

 

Kortom en tot ieders vreugde kunnen we niet altijd bepalen wat nu goed, fout of vermeend goed zou zijn. Het is geen kwestie van relativeren, wel veeleer een zaak van beoordelen aan de hand van de parameters die men ter beschikking heeft. Daarom is verantwoording in een samenleving zo belangrijk, omdat het duidelijk is geworden dat de beoordeling op basis van principes alleen de zaak niet verheldert. Verantwoording en evaluatie kunnen evenwel niet zonder respect en aandacht voor iets wat niet altijd meer in de alaambak zit, afwegingen over het algemeen belang, want wanneer een splinterbom een samenleving fragmenteert, zijn er wellicht maar weinig winnaars. En laat nu net menige goede idee een verborgen splinterbom zijn, dan zien we dat kritisch afwegen van inzichten belangrijk genoeg is. Kranten en bladen, journalisten hebben een belangrijke taak, maar proberen wel best voorbij de anekdotiek te komen. Valse goede ideetjes zijn er de laatste tijd, sinds februari 2020 voldoende verspreid, zonder verantwoording en aan de andere kant werden vele uitspraken gewikt en gewogen door professionele fact checkers, die vaak wel bepaalden wat waar of onwaar zou zijn, maar zelden de impact van zo een onware of ware maar inopportune uitspraak meten, want dat vergt nu juist kritische analyse en waarheidsvinding is noodzakelijk, maar niet de kern van de zaak; waarheidsvinding is noodzakelijk maar die gaat alleen over meer dan de vraag of iets waar is of onwaar, maar ook over intenties en bijbedoelingen.

 

Een fausse bonne idée ? Een kwestie van paternalisme uiteindelijk dat ontslaat van verdere argumentatie. Een bonne fausse idée is een zaak van redden wat er te redden valt: het is niet goed, maar we hebben er geen beter antwoord op. Op wat? In te vullen naar believen.

 

Bart Haers