Rouwen doen we toch
Kleinbeeld
Dag
van rouw
Over wat de klasgenootjes, de
schoolgemeenschap, de omgeving meemaken, kunnen we ons bij benadering niets
voorstellen. We weten het wel, de ouders die nu een wereld zien vergaan, want
dat is het overlijden van een kind in elk geval, een leed dragen waarvoor ze
zullen rouwen, diep wellicht, en ook lang. Pilletjes zullen niet helpen en dus
zal men moeten hopen dat de omgeving, in Lommel, in Heverlee, niet enkel voor
de kinderen die overleefden, ook voor de chauffeurs, begeleiders zorgzaamheid
aan de dag leggen.
Maar er is wel iets dat ons fascineert en met
een zekere afgrijzen vervult. Het feit dat men nog nauwelijks over de terechte
woede van burgemeester Toback spreekt toen Journalisten hem bijna vermorzelden
met hun microfoons, spreekt boekdelen. De discussie tussen een crisispsycholoog
en de hoofdredactrice van het Nieuwsblad – ik zag het laatste nieuws en mijn
afkeer werd nog een beetje groter indien mogelijk – die fotootjes had geplaatst
van de slachtoffers, als eerbetoon, was helder. Ik denk dat hier niet de
journalistieke deontologie terzijde werd geschoven en ach, ach, ach, hoe vaak
is men al niet weg gekomen met nare berichten en foto’s, maar een ethische
grens werd niet gerespecteerd.
Hoeveel informatie moet een krant brengen over
een ongeval als dit? Niemand kan er een aanwijzing voor geven, denk ik. Maar er
is wel een aanvoelen. Gisteren in de stad merkte ik, het zal u verbazen, geen
spoor van rouw. Even ging het over de dag van nationale rouw die werd
afgekondigd, maar nergens viel het leven stil. Het komt mij namelijk voor dat
journalisten en politici terecht vaststellen dat er een ramp gebeurd is, maar
dat veel mensen er wel bij willen stilstaan, maar anderzijds niet weten of ze überhaupt
iets moeten zeggen. Men denke aan een begrafenis van een familielid en plots
komt iemand huilend opduiken, zonder dat men weet dat er een band was tussen de
overledene en de betrokkene. Men deelt het wel, denk ik, maar men houdt ook wat
afstand.
Het publiek maken van de rouw van deze mensen
hoeft voor hen niet per se goed uit te pakken. Ik denk aan de ouders van die
studentes die een paar jaar geleden werden overreden op een landweg en die pas
naderhand het lot van verkeersslachtoffers openlijk op zich namen. Maar er is
wel een verschil: Toen was er een roekeloze chauffeur, die zich het lot van de
studentes niet aantrok. Nu is er een bus om onbekende redenen in een tunnel
tegen een hoek gecrasht met onvoorstelbare gevolgen. In het ene geval kon men
de oorzaak, zelfs een schuldige aanwijzen. Hier is het iets wat we niet meer
willen kennen, de fatum. Het lot waar we geen vat op hebben. Oh, een journalist
moet op enig ogenblik een gerucht gelanceerd hebben over een dvd die gewisseld
werd, maar voor zover men aangaf konden de journalisten niet bij de ouders en ook
niet bij de patiëntjes in de ziekenhuizen en ja, welke taal sprak die
journalist dan?
Het is morbide, wat men hier aan het werk ziet.
Men zegt, wij, de nieuwsconsumenten willen de informatie? Jawel, informatie,
geen sentimenteel bad. We willen weten of er een oorzaak is, geen verzinsels. Bij
Pauw en Witteman maakte een man van VTM, ook een journalist geloof ik, zich
druk over het feit dat de ouders zo afgeschermd werden. Gelukkig maar, want wat
een aasgier zat me daar zijn kommer en kwel uit de doeken te doen. Zijn we dan
nieuwsconsumenten? Men meent van wel, want we betalen ervoor, maar aan de
andere kant, wie een krant leest wil wel betrouwbare en bevattelijke
informatie. Op beide terreinen schiet men vaker dan nodig te kort. En vooral,
wie sensatietjes zoekt, er is aanbod genoeg, toch? De zwangerschap van Nathalia
of aankomende droogte.
We leven mee, maar de manier waarop? Lintjes
aan de auto, of wat dan ook. Men vergeet, maar goed, hier spreekt mijn
christelijke, bijbelse achtergrond, dat het leed dat men wil delen zich niet
zomaar laat delen. In de Bijbel staan enkele mooie illustraties van de idee dat
men niet te koop moet lopen met de eigen vroomheid en men kan dat ongetwijfeld
ook vertalen in het beleven van de gezamenlijke rouw.
Er is nog iets dat me zorgen baart, namelijk
dat we al enkele jaren aan opbod doen, welke ramp verdient de meeste rouw. Men
zou hier een veronderstelling kunnen maken, over bejaarden, gehandicapten… maar
dat mag en kan niet. We zullen wel merken als er zich rampen voordoen, waar we van duizelen. Maar
het collectieve huilen, dat we nu meemaken, waar de ouders en andere
betrokkenen niet echt iets aan hebben. Respect voor het leed kan betekenen,
zwijgen, zich bescheiden met de eigen zaken bezig houden en de persmeute vragen
maar een paar verzinsels over de Amerikaanse verkiezingen of over de situatie
in Jekaterinenburg te schrijven. Er gebeurt er nu niets, maar goed, dan hebben
we er geen last van.
De toestand in Syrië? Ja, die is tragisch, maar
ook daar kunnen we helaas alleen maar toekijken, de vluchtelingen in Turkije en
Libanon bijstaan en verbijsterd blijven over de wijze waarop politici toch zo
goed kunnen folteren. Misschien dat ik daarom om zou rouwen, om die kinderen,
vaders, moeders en anderen die betrokken raakten of zich inzetten voor een
beter leven in Syrië en er zijn nog mensen die ons medeleven verdienen. Maar
het verschil tussen moorddadige regimes – hoe lang is het geleden dat er nog
iets over Zimbabwe verteld werd? – en een fataal busongeluk is dat er geen
echte verantwoordelijke is, laat staan een schuldige en dat is naar onze begrippen
lastiger om dragen.
Bart Haers
16 maart 2012
PS De neiging was groot iets over journaille te
schrijven, maar we moeten de goede journalisten niet met de vampieren op een
hoop gooien. Een krant heeft de foto’s van de website gehaald, maar goed, is
dat wel voldoende. Moeten er geen excuses aangeboden worden? Het gaat niet
enkel om het recht op privacy, dat is al belangrijk genoeg, maar om het
respect, eerbied voor de mensen die erbij betrokken zijn. Maar ongelukkig genoeg is dat niet meetbaar. Maar, zoals toen de Nederlandse mijnheer Friso van Oranje, nu geen lid meer van het koninklijke huis, doch wel zoon van de koningin en broer van de kroonprins, een zwaar ongeluk had, kwam er ook te veel op ons af dat we niet hoefden te weten. Is dat onvermijdelijk?
Reacties
Een reactie posten