Voorspelbare redacties hier te lande?

Brief

Aan het college van hoofdredacteuren

Mocht dat al bestaan

Brugge, 29 oktober 2013

Geachte dames en heren Hoofdredacteuren

Sophie in't Veld, MEP voor de Nederlandse
Democraten van D'66, die durft in tegen
de cataloog van gemakkelijke aannames. 

Ach, melig toch, zo een ideetje van Koen Meulenaere recycleren, maar toch, telkens weer botsen we op synergieën in de media die ons even naar adem doen happen. Maar ook opvallend is dat de zaken waarover u zwijgt, misschien nog sprekender zijn. En een goede derde om uw bestaan toch te suggereren is dat kranten, radio en televisie ons steeds vergasten met recensies en aankondigingen van dezelfde films, festivals, concerten van het populaire genre. Moet er een vierde zijn? Tja, uw toenemende provincialisme is werkelijk stuitend, maar dat sluit dan weer aan met het vorige punt. Kortom, ik had de heren Sturtewagen en dames Albers, beide ooit collegae bij Corelio, afzonderlijk kunnen aanspreken, maar dat helpt niemand verder.

 De kern van de zaak is zelfs niet dat u de voorstellen van N-VA voor het congres, verhelderend maar weinig verrassend vindt, want men wist dat de N-VA een aantal liberale recepten zou aanbrengen. Wat mij verbaast is het gebrek aan creativiteit bij al die journalisten. Men kan natuurlijk de barema’s voor de personenbelastingen verlagen, maar men kan tegelijk ook de aangifte vereenvoudigen, waardoor het minder lonend wordt veel geld aan de fiscalist te betalen. En de overheid hoeft minder dure inspecteurs in te huren.

Men had, journalist zijnde, kunnen vragen waarom de N-VA zo te zien niets zegt over een drastische vereenvoudiging van de fiscale verplichtingen voor vennootschappen en een grotere terughoudendheid om die belastingwetten steeds maar weer te veranderen, zodat burgers en ondernemingen niet elke keer weer tijd zoek maken met het uitzoeken van de meest geschikte formule. Ach, de Tijd zou er veel geld bij inschieten want de belastinggidsen zouden veel dunner uitpakken. U begrijpt het wel, denk ik, men kan heel wat efficiëntieoefeningen bij de overheid uitwerken, zonder dat de kwaliteit van de dienstverlening… de woordenbrij alleen al! Fiscale politiek is, zoals Paul Frissen het noemt een zwaar monopolie, waar de overheid best omzichtig mee omspringt. De jacht op fraudeurs dreigt dezer dagen niet enkel onze horeca te raken, wat op zich al erg genoeg is, maar ook een hele cultuur, een manier van leven teniet te doen.

Armoede bestrijden, zegt men mij, is de grootste opdracht van de overheid, zoals het doel is rechtvaardigheid te bereiken. Rechtvaardigheid? Hoeveel abstracter kan het worden en hoe beleven mensen die rechtvaardigheid. Als N-VA dus de personenbelastingen wettelijk wil beperken en meent dat 40 % belasting op het inkomen al een flink bedrag is, dan vergeet u blijkbaar dat een van de grootste opstanden in de geschiedenis, de 80-jarige oorlog, begon met een flinke rel over de tiende en de vijfde penning – respectievelijk 10 en 20% belastingen -, die Alva hier wenste in te voeren op last van Filips II, koning in Spanje en koning van de Bourgondische Kreis. Let wel, hoe Filips genoemd werd in die laatste functie is niet geheel duidelijk, want doorgaans heette hij graaf van Vlaanderen, Hertog van Brabant… zoals ook de Nederlandse koning ook nog een hoop titels van prins en hertog en graaf, heer en wat al niet meer heeft. Hij is zelfs in naam burggraaf van Antwerpen.

Om maar te zeggen, belastingen eerlijk verdelen, maar ook de belastingdruk in toom houden kan best ook een zaak van rechtvaardig handelen betekenen. Nu zal u zeggen dat de overheid zoveel taken heeft. Laten we duidelijk zijn, de overheid heeft van oudsher een aantal monopolies gekregen, verkregen en wie er goed over nadenkt vindt dat nog niet eens zo slecht, maar het zijn wel krachtige monopolies en daar moet een overheid zorgzaam en bezorgd mee omgaan. De idee dat men overlast dient te voorkomen, te beteugelen kan men moeilijk afwijzen, maar de ervaring van burgers dat ze de vrijheid om eens loos te gaan helemaal verliezen, moet de lui die zich als vertegenwoordigers van de overheid voordoen wel tot omzichtigheid dwingen. De overheid heeft machtsmiddelen die verre de legitieme macht van die overheid overtreffen. Moet een overheid alle middelen inzetten om rust en orde te bewaken? Ik dacht van niet. Moet men elk onheil voorkomen? Ik dacht van niet. We leven niet in een geweldloze samenleving, dat is waar, maar hoeveel verder kan men gaan om de volkomen geweldloosheid te bereiken? Want dan wordt de overheid zelf gewelddadig, toch?

U hoopt, niet erg in stilte, dat de N-VA bij de volgende verkiezingen een Pyrrhus-overwinning behaalt, want dan zal alles weer gewoon worden. De gewenste machtsverhoudingen zullen weerkeren en de zaken van staat zullen door de vertrouwde figuren geleid worden. Of door hun nazaten. Bent u democraten? Dat u de vorming van een nieuwe elite steunt zonder die dames en heren op hun verdienste te beoordelen? Ach wat, u vindt de meritocratische samenleving maar niets, maar als Freya en Jean-Jacques, Charles en Felix het van hun vaders mogen overnemen, dan bent u al lang bij dat er geen rare kwieten tussen zitten, een Jan Jambon bijvoorbeeld die ooit eens, in 2001 op een feestje van oud-Oostfronters heeft gesproken, want dat mag niet.

Neen, misschien kan men overwegen dat de N-VA met haar voorstellen niet ver genoeg is gegaan, dat ze de acceptatie van de fatale staat en de fatale helden nog niet voldoende heeft opgenomen in haar visie. Maar ze is aardig op weg om de staat niet meer voor te stellen als de zorgzame moeder die elk ongerief, elk pijntje van de burgers kan voorkomen. Of de strenge vader die elke inbreuk op de regels en normen afstraft. De strenge vader moet wel consistent handelen, maar ook weer niet te veel, want de ene zoon of dochter heeft nog niet of net wel de wijsheid om die regels te begrijpen.

Weet u wat ik niet begrijp? Dat een aantal goede inzichten van Mei ’68 volkomen vergeten lijken. Neen, ik ben te jong om een soixante huitard te wezen, maar er zat wel een dynamiek in die ik kon pruimen. Helaas, het liep verkeerd, want de lui die toen op de barricaden stonden hebben er bij ons een wel zeer belabberde inhoud aan gegeven. Vrijheid was de leuze, gelijkheid moest er komen, maar het werd een abstract verhaal, waarbij men de toetsing van idealen aan de werkelijkheid, aan de aard van de mens achterwege liet. Men volgde Jean-Paul Sartre, de vroege Foucault, Althusser en vergat mensen als André Gide en Albert Camus… De vrijheid werd vertaald in steeds stringentere wetgeving, beteugeling. Het oordeelsvermogen van mensen, individuen werd als niet relevant terzijde geschoven. Vooral het oordeelsvermogen van “les bourgeois”. Maar als die zich afkeren van het onderwijsbeleid, van een beleid van gezondheidspreventie, dan ontstaat er een probleem.

Neen, uw visies op mens en samenleving verdienen meer aandacht, moeten degelijk onderzocht, want u zadelt velen op met schuldgevoelens, zoals de pastoors van weleer dat zo graag deden. De Vlaming is racistisch, geeft de metoiken – Grieks voor allochtone medebewoners - geen kansen, de allochtoon is gediscrimineerd. Elke allochtoon? Bovendien spreekt de krant over de ervaring van een aantal mensen, maar zien we dat sommige allochtonen best hun mannetje en vrouwtje kunnen staan. Onrechtvaardigheid? Dat betekent ook begrijpen dat in dit land mensen wonen die geen bommen gaan leggen in de Sleepstraat of niet geneigd zijn zomaar elke gesluierde vrouw haar hoofddoek van het hoofd te rukken.

Men zegt dat wie veel de krant leest en de media volgt zich meer gediscrimineerd voelt dan wie dat niet zou doen. Wanneer volgt het onderzoek dat aangeeft dat wie als Vlaming veel de krant leest net niet discrimineert? Wie lid is van allerlei organisaties en zich inzet voor goede doelen net niet racistisch is? Of wie af en toe eens een boek koopt of leent in de bib best begrijpt dat een vluchteling die eerst Estland verliet en vervolgens ook Zweden verlaat en met een niet geheel zeewaardig jacht de oversteek waagt van de Atlantische oceaan even goed een riskant avontuur aanging als vandaag de lui op de Middellandse zee – ik verwijs naar An Rutgers-Van der Loeff. Overigens besloot de Amerikaanse regering dat wie uit de landen achter het IJzeren gordijn kwam sowieso opvang zou krijgen en staatsburger zou kunnen worden. Vluchtelingen uit oorlogsgebied, of uit gebied dat door grote bedrijven als Shell in woestijnen zijn veranderd…

Onze visies zijn, ik vrees het te moeten herhalen, sinds 1989 niet altijd afdoende bijgesteld. Van de media gaat niet altijd een avontuurlijk denken uit, want men verkiest vaak, te vaak, zekerheid en veiligheid in plaats van een schokkende visie te brengen. Ach, mij zal u niet horen pleiten voor Leo Strauss en het neoconservatisme, omdat me dat behoorlijk steriel blijkt, omdat dit voor een staat geen beste perspectieven biedt. De staat heeft ten aanzien van individuen en van de samenleving een belangrijke rol, maar is niet de collectiviteit en kan het individu niet direct aanspreken. Het zijn altijd beambten en soms nemen die hun taak niet ernstig genoeg op, maar vaak, zoals met de Gemeentelijke Administratieve Sancties net wel te engdenkend. Als we u mogen geloven, want u brengt verhalen over mensen die beboet worden omdat ze op de dorpel van een kerk een broodje eten, of omdat ze op de rugleuning van een bank in het plantsoen zitten. Meestal jongeren, jawel?

Uw kritiek op alles wat beweegt in het struikgewas en dat u aan N-VA kan linken, vermoeit ons, maar ergert ons nog meer. Wat is er vandaag aan de hand met Navid Sharifi. En hoe is het met die Afghanen… waarom denk ik ineens aan die sublieme novelle van Elsschot, het dwaallicht? Zij kwamen hierheen, logen zich doorheen procedures en nu zegt u dat mensen niet mogen liegen. Terwijl… ach, dat is te simpel, te stellen dat men kan liegen alsof het gedrukt staat.

Slotsom is wel dat uw kritiek aan het adres van N-VA niet berust op gedegen analyses. Dat men op televisie nu aan feitencontrole doet, fact checking heet zoiets, neemt niet weg dat zelfs die oefening niet helemaal correct is. Feiten zijn namelijk nooit zomaar feiten. Economie is een wetenschap die zich bezig houdt met menselijk handelen, maar dat handelen is voor de betrokkenen nooit neutraal. Goed en kwaad hebben er hun gewicht, maar dat wil men niet geweten hebben, ook al blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat wetenschappelijk gefundeerde prognoses of zichzelf uitsuiten, omdat men anders gaat handelen, zodat de verwachte uitkomst er niet komt, of omdat de zelfvoorspellende waarde inderdaad onontkoombaar is, maar dat gebeurt minder vaak dan men denkt. Doorgaans kiezen media voor de eerste variant. En dan is er natuurlijk nog de wetenschappelijke variant op het In schallah, Als het god belieft: ceteris paribus. Beleid verandert doorgaans meer dan alleen de beoogde domeinen. Fiscaal beleid ernstig onderzoeken of het nog wel een bijdrage levert aan het algemeen belang, waarom zou dat in strijd zijn met de mantra dat de sterkste schouders de zwaarste last moeten dragen?

Het ga u goed, waarde dames en heren hoofdredacteuren, u hoeft elkaar niet elke dag te bellen om de prijs van een opinie te kennen, maar toch wordt hier zelden of nooit gesproken van verdoken prijsafspraken, van concurrentievervalsing. Voor de goede orde, gisteren kregen we op de Nederlandse televisie te zien hoe aan de ene kant Van Haersma Buma meende een lijstje te kunnen opdreunen van zaken die Brussel terug aan den Haag moet geven, terwijl mevrouw Sophie in’t Veld net kon aantonen dat dit lijstje nergens op sloeg, alleen maar de Euroscepsis voedde. Dat is pas interessante stof tot nadenken.

Het ga u dus goed,

Bart Haers