Tegen beleidsgeweld - voor pragmatisme

Dezer Dagen

Politici en co,

staakt dat wild gedaas

Geen tijd meer voor nuance en distinguo's

Still uit film "Danton" van Wadja, Gerard Depardieu
verdedigt wat hij de kern van de revolutie acht.
Was hij eerst extreem, dan bleek hij tegenover
Saint-Just en Robespierre nog veel extremer
waren. Danton wil de revolutie redden uit
de handen van de man die de zuivere samenleving
wil realiseren. Dat is wat me vatbaar maakte
voor meer zin voor nuance en pragmatisme. 

Een politicus die zegt dat het nooit beter ging, of nooit slechter, al naargelang, kan men in beginsel niet ernstig nemen. Den Donald zegt telkens dat hij van Obama een chaos en mesthoop zou hebben geërfd, terwijl men weet dat Obama de economie mee op de rails heeft kunnen helpen, onder meer door bankwetten te herstellen die Clinton had afgeschaft en die waren ingesteld na de grote Depressie. Politici willen veel bereiken, maar, zo moet ik vaststellen, zijn zij niet bij machte mensen echt te sturen. Men wil dat mensen 50 %  minder de auto gebruiken, Maar toch moeten we blijven doen wat we doen. Dus zal men roepen, terwijl rustig overleg meer kan opleveren. Zoals die partijvoorzitter van een ooit grote socialistische partij, die roept dat De Zorg nog nooit zo heeft gefaald. Hoezo?

Men hoort zeggen van een geleerde heer op de radio dat er geen debat meer is, zoals anderen het al gezegd hebben, maar hoe kan men het debat dan herstellen? Juist, door het aan te vatten en zelf de regels opnieuw op scherp te stellen. Er zijn namelijk kwesties genoeg, waarover men maar beter omzichtig mee om kan gaan. Toch zien we het telkens weer: alles moet op de schop en de zittende regering faalt over de hele lijn. We komen daarom in een gevaarlijke zone, want we menen alles te mogen weggooien.  

Maar we moeten wel eerlijk blijven: men kan natuurlijk altijd zeggen dat Europa niet deugt, ook niet op het vlak van de grenzen, maar is er een regering die alle facetten van Schengen volmondig heeft aanvaard? Het blijft van belang dat we de buitengrenzen gezamenlijk beschermen en dus diende men, dient men er alles aan te doen om de buitengrenzen te bewaken. Je kan dan alleen maar vaststellen dat er niet voldoende geinvesteerd in Frontex en dus is alle kritiek hypocriet.  Er zijn vluchtelingen onderweg en alle middelen zijn goed om hier te komen, wat ik hen niet kwalijk kan nemen. Het gevolg is wel dat we beter moeten nadenken  over hoe we op een humane wijze de verschillende wensen en afwegingen recht doen wedervaren. Echter, wie voetstoots aanneemt dat we de grenzen moeten dichtgooien, vergeet wel een en ander in overweging te nemen. De VSA waren bij momenten tegen wil en dank uitverkoren doel van migranten uit Europa, ook uit Rusland en Oekraïne en aan de andere kant uit Ierland. Niettemin, velen kwamen naar New York en vandaar trok men verder, zeker in de tijd van de New Frontier, toen karavanen naar het westen trokken en de prairy gingen bevolken, ten koste van de First Nation en van de bizons. Ook de spoorwegen zorgden voor nieuwe migratiestromen en voor vernieling van landschappen, vegetatie en biodiversiteit in het algemeen. In deze tijd met goedkope vluchten, zien we dat mensen toch te voet op weg gaan, omdat de grensbewaking wel werkt.

Maar het gevolg van die migratie voor de Amerikaanse samenleving, kan men blijkbaar moeilijker afwegen, want Amerika werd een economisch en militair machtige natie mede door de versnelde groei van de bevolking en daarbij kwam dat vele van die inwijkelingen zich in de VS een goed leven wisten uit te bouwen, maar we kennen uiteraard vooral de verhalen van waar het mis ging en de enkele krantenjongen die miljonair werd.

Om maar te zeggen, wie meent dat het allemaal mislukt is, wie meent dat uit het Zuiden van de VS alleen maar ellende binnengestroomd ziet komen, zal toch eens moeten nagaan hoe zij, zelfs illegaal, bijdragen aan de welvaart. Het zijn doorgaans niet dit soort mensen die een samenleving verpesten. In 2008 zagen nog maar eens hoe de top, de bankiers in het bijzonder de samenleving in gevaar hebben gebracht. En wat doet Trump, de Bankwetten die door Obama waren hersteld nog maar eens afschaffen. De bankiers hebben in elk geval bewezen dat ze goed zijn in binnenrijven van rentes, van publieke middelen. De winsten worden geprivatiseerd, de kosten gecollectiviseerd, zoals bij reorganisaties van bedrijven als Opel etc. De vakbonden werden pas kwaad toen die overheidsinbreng niet afdoende bleek en bedrijven toch sloten.

In een democratisch bestel, met een parlementair stelsel en scheiding van machten worden belastingen geacht fair te zijn. Roepen al die verkozenen dat ze rechtvaardige belastingen willen! Ik denk dat er hier een vergissing in het spel is: Kamerleden stemmen de begrotingen en de belastingen en gedurende dertig jaar en meer is duidelijk dat parlementairen die de begroting echt napluizen niet zo dik bezaaid zijn als wenselijk zou zijn. Doorgaans komt de kritiek eerder uit kringen die met de bewuste (nieuwe) belastingen of besparingen te maken krijgen. Komen die verbeterpuntjes in de media, dan staat er alras een volksvertegenwoordiger klaar om er kritiek op uit te brengen.

Natuurlijk is het taak van 's lands oppositie om de regering kritisch te bejegenen, te onderzoeken of beleidsvoorstellen redelijk zijn en billijk en of de regering geen kansen laat liggen om verbeteringen aan te brengen. Dat betekent doorgaans ook dat de oppositie werkzaamheden verrichten moet op details, want de hoofdlijnen, het functioneren van de samenleving en van mensen binnen die samenleving, beroepsmatig en als burgers ligt al langer vast, ook in wetten maar ook in stilzwijgende afspraken en gebruiken. Het is evenwel nagenoeg 70 jaar zo dat de meerderheid en de oppositie in hoofdlijnen dat bestel wilden verdedigen. Was in België het Vlaams Blok succesvol in het bestrijden van hoofdlijnen, rond migratie en integratie - op andere punten was het geen punt en nam ook het Vlaams Blok ten behoeve van de werknemers en gepensioneerden doorgaans een eerder conservatief standpunt in, over België kon geen discussie bestaan: weg ermee - dan blijkt dat er na het invoeren van een kiesdrempel (5 %) binnen de klassieke partijen zelf oprispingen gekomen zijn en nog komen om het bestel grondig op de schop te nemen. Guy Verhofstadt heeft dat met zijn burgermanifesten betracht, waarin hij meer radicale democratie wilde, tot bleek, toen hij zelf premier werd, dat de manifesten dode letter zouden blijven.

Nu het de dag, de week van de zorg heet te zijn, komt een politicus die nu in de oppositie zit zeggen dat de zorg meer dan ooit faalt. Het kan toch niet zo zijn dat diens partij die tussen 1950 en vandaag mee de verdienste op zich kan nemen voor de steeds verdere uitbouw van de zorg, mee de financiële krijtlijnen heeft bepaald, nu zou moeten zeggen dat het compleet faalt. Zo een uitspraak is pas, om even modieus uit de hoek te komen, een trumpisme: een overdrijving die een leugen wordt. Is er dan geen probleem in de zorg? Zeker wel, maar het zijn vaak gevolgen van verbeteringen in het verleden die nu voor moeilijkheden of niet altijd eenvoudig op te lossen kwesties zorgen. De vergrijzing is een gevolg van een gecorrigeerde sociale markteconomie, waarbij de geneeskundige zorg voor kinderen en jongeren toegankelijk werd en waardoor er een snelle bevolkingsgroei is gekomen, die economische voordelen had. De zorg werd deels duurder omdat er nieuwe technologieën kwamen, op het niveau van genetica en ook bijvoorbeeld inzake medische beeldvorming en wat al niet meer. De zorg is meer dan alleen technologie, maar ook een kwestie van handen aan het bed, waarbij men weet dat de vraag naar zorg- en verpleegkundigen niet zal afnemen en het aanbod altijd beperkt is geweest. Toch slaagt men er aardig in, in rust- en verzorgingstehuizen het nodige te doen en vaak nog meer.

Grote woorden, ze worden zo gauw uitgesproken en daarbij kwetst men vaker dan nodig mensen, waarbij men zich er zelfs niet van bewust, want als Crombez denkt de regering te kunnen treffen, dan zijn de eerste slachtoffers de mensen voor wie hij zegt op te komen. Want zij falen dan ook, moet men dan toch concluderen, terwijl niets minder waar is, al kan ik hier alleen spreken over de instellingen in de zorg die ik ken. Maar ik meen dat er vele zijn waar men good practices nastreeft. Men kan altijd nog een onderscheid maken tussen de lamlendige directies en vlijtige Liesjes, maar doorgaans werken binnen instellingen directies en personeel behoorlijk samen, waarbij fricties niet uit te sluiten vallen.

Men moet evenwel schreeuwen, wil men in de media gehoord worden en wil men de gedachte bij het publiek krijgen. Maar dat merkt dan weer dat het niet helemaal klopt en dan verliest zo een politicus m/v aan vertrouwen en de volgende keer schreeuwt men nog luider.  Bovendien blijft men zich afvragen waarom men alles principieel en helder wil stellen, wetende dat men minstens aan de bestaande werkelijkheid niet voorbij kan gaan. Is het systeem van financiering van instellingen voor personen met een beperking niet veiliger voor alle partijen? Kijk, hier moet men nagaan in welke mate zo iemand zelfredzaam is, want als iemand zelf geen keuzes kan maken, lezen noch schrijven en rekenen onder de knie heeft, dan heeft zo een persoon altijd bijstand nodig. Als de ouders het nog kunnen opnemen, zou het in principe geen probleem zijn, maar toch, de vele uren die men aan administratie en uitzoeken verliest, kan men de persoon met een beperking niet besteden. Juist, de ene persoon kan het intellectueel aan, maar heeft wel een beperking, want een ziekte of een ongeluk hebben het leven op een ander spoor gezet maar die personen willen nog wat graag de regie in eigen handen houden en zij hoeven ook niet in een instelling te verblijven. De andere kant is dat mensen met een (zware) mentale beperking wel degelijk altijd bijstand, steun en begeleiding nodig hebben. In dat geval zijn de zorgnoden goed omschreven en kan het best zo ingericht zijn dat de instelling die hen opvangt ook onmiddellijk gefinancierd wordt, zodat de stabiliteit verzekerd is. Want wat zal er gebeuren als die instellingen voor mensen met een mentale beperking niet meer zeker zijn van hun financiering? Dat wil een zinnig mens niet bedenken. Hierbij aansluitend: Het M-decreet dat inclusie van personen met een beperking in het reguliere onderwijs wil brengen, zou door een VN-verdrag zijn opgelegd, maar geen enkel verdrag vergt onredelijkheid en nog eens, ten overvloede, voor kinderen die echt niet mee kunnen in het reguliere onderwijs is het BLO en BUSO een geschikte oplossing, durf ik te stellen. Inclusie kan immers op meerdere manieren. De wijze waarop ouders inclusie afdwingen, kan ik nog begrijpen, maar of het altijd het beste is voor het kind, weet ik nog niet zeker. Maar men moet dan wel bereid zijn tot overleg.

Politici, onder meer Mieke Vogels hebben die nobele idee van zelfredzaamheid in het leven geroepen, waarbij de persoon met een beperking een rugzakje zou krijgen - ach, wat een stupide beeldspraak, want geldt staat op een rekening, toch? - ongeacht de handicap en dan moeten ouders het maar oplossen als die persoon het zelf niet kan. Ervaringskundige ben ik wel, in die zin dat ik de laatste jaren met mijn zus en broers de regie overnam van mijn ouder wordende moeder en ik moet vaststellen dat ik mij niet echt raad wist toen de minister, Jo Vandeurzen met het plan uitpakte - wetende dat het een oudere verzuchting was. Had men dus de nodige distincties gemaakt, dan had men niet nodeloos mensen met een zware administratieve verantwoordelijkheid opgezadeld en misschien niet de zekerheid over de instelling als stabiele factor  op de helling gezet.

Men kan ook aan het onderwijs denken, maar aan tal van beleidsdomeinen, waar men mensen vertelt dat iets zwart is of wit en dat dus alles aan die meetlat gemeten moet worden. U zal begrijpen, geachte lezer, dat dit intellectueel een grove miskenning van de werkelijkheid moet heten, een verraad der klerken. De geschiedenis van het westerse denken is er een van distincties, van het maken van onderscheiden. Nu we gezworen hebben dat discriminatie niet mag, zijn we intellectueel lui geworden en onderkennen we niet meer de noodzaak van het aanstippen van distinguo's. Natuurlijk mag men niet discrimineren, zou ik denken, maar men al minstens onderscheid maken omtrent de omstandigheden.

Bovendien is het gebod tot discrimineren intrinsiek verbonden aan de vraag hoe zorgzaam we met bijvoorbeeld kinderen omgaan, hoe we hen helpen succesvol de schooltijd te doorlopen. Nog eens, distincties niet onderkennen en verschillen negeren leidt met quasi zekerheid naar totalitaire politiek, want het is eigen aan dat regime dat men allen gelijk wil schakelen. Het verbod tot discrimineren kan dus in twee richtingen werken: men negeert de verschillen en behandelt mensen gelijk voor de wet ofwel negeert men (objectieve) verschillen en is iedereen gedwongen tot eenduidig handelen. Maar verschillen zijn er en die moet men, wil men enigszins humaan handelen nu net wel respecteren en dat betekent dus dat beleid niet louter principieel kan ontwikkeld worden, maar met een oog voor pragmatische aanpassingen aan de omstandigheden. Men kan hier ook het gegeven in herinnering brengen dat we mensen niet enkel negatieve vrijheden hebben toegekend, maar dat er ook positieve vrijheden aangereikt werden, zoals recht op opleiding, of recht op cultuurbeleving. Maar niet iedereen heeft ook de innerlijke wens daar gebruik van te maken. Bovendien begon goed 20 jaar geleden te zeuren over "elitaire" kunst en volkse kunst, waarbij die elitaire kunst bij het vermeende volk heel wat sympathie genoot en liefhebbers te over had. Aan de andere kant, zijn die schlagers volkse kunst of vormen ze een toegeving aan de gemakkelijke smaak? En dan nog, wie Mozart of Dvorak elitair noemt, heeft geen termen meer om bijvoorbeeld Phil Glass te plaatsen. Het is toch van den zotte dat men werkelijk niemand kan vinden die niet ergens een paar klassieke deuntjes kent, maar dat men dat wegzet als elitair, terwijl nauwer contact wel eens ontvoogdend zou kunnen blijken. Heeft men al eens een prosopografie van concertsolisten en dirigenten gemaakt, dan zal blijken dat lang niet iedereen tot de elite behoorde. En bovendien, in het Vlaanderen van rond 1980 was het onderscheid tussen elite en volk bepaald klein was, omdat er een grotere wisselwerking bestond dan sociologen dachten te moeten vaststellen. De working class hero... bestond nog wel, maar was al lang gearriveerd.

Nu goed, men vond, ergens rond 1975 dat volksverheffing verboden zou moeten worden en meteen was het gedaan, in 1995, met de instructieve opdracht voor de VRT. Schooltelevisie werd afgeschreven, documentaires, over bijvoorbeeld de ontwikkeling van het landschap of over de opmerkelijke schilderkunst in Vlaanderen, een goed boekenprogramma, het kon en kan niet meer. Jarenlang kregen we steeds weer docu's over WO I en WO II, maar in wezen werd over het beleven van de oorlog in eigen land en het eigen leger niet meer ten volle uitgewerkt. De discussie over de vraag of de openbare omroep geen goede documentaires moet aanbieden kan zelfs niet meer gesteld worden, maar bijvoorbeeld, nu Europa de 60ste verjaardag van het Verdrag van Rome vieren wil, zou men toch wel eens de ontwikkeling van de Europese gedachte kunnen behandelen, uitgebreid, 12 weken lang.

Kennis is macht, moet men maar denken, waarbij het opvalt dat men graag dan aandacht geeft aan wetenschappelijke kennis, maar in vergelijking met de Nederlandse en Franse zenders, Arte ook, blijft het pover en oppervlakkig. Instructieve televisie hoeft niet saai en vervelend uit te pakken, maar als men het opdracht ziet, waaraan beantwoord moet worden, gaat het mis. Men kan er echter een erezaak van maken het publiek toegang te geven tot nuttige maar ook tot onnuttige informatie, over kunsten. En ja, er is dat programma op woensdag op de radio en op vrijdag op Canvas, maar dat is wel weinig en misschien ook wat te gemakkelijk.

Kortom, als men vreest dat populisme het zou kunnen halen, dan moet men toch de hand in eigen boezem steken en bedenken dat mensen vandaag geschoold zijn, zelf ook hun blikken werpen op andere informatie dan die van de brede media ten onzent en dat zij, wij dus, best weten als de klassieke partijen ons iets op de mouw spelden. De hervorming van het secondair onderwijs werd lang voorgesteld als een noodzakelijke modernisering, maar de leraren en ook ouders begrepen allengs dat er iets grondig fout was, omdat men best wat homogene klassen heeft en niet iedereen met Latijn of moderne talen - op een intensieve wijze aangebracht - of wiskunde, waarbij men de abstracte benadering niet onder het tapijt veegt.  

Telkens weer willen politici het onderste uit de kan en een maatregel moet grondig toegepast worden - natuurlijk, want elke wet moet gelden voor iedereen en het is de rechter die kan oordelen of iemand terecht een wet niet geheel heeft gerespecteerd. We zullen eerlang de discussie krijgen of mensen die levensmoe zijn mogen geholpen worden om te sterven. Het is gegeven de toename van het aantal mensen die een zeer hoge leeftijd bereiken wellicht een belangrijke doch moeilijke discussie. D'66 roept de zelfbeschikking in en wil mensen boven de 75 de kans geven die uitweg te kiezen. Voor artsen moet dit een moeilijke en pijnlijke kwestie zijn, want zij handelen tegen hun oorspronkelijke plichtenleer in, niemand te helpen bij het sterven. Men kan begrijpen, denk ik, dat mensen vragen om een genadige dood, na een lang en rijk gevuld leven. Men kan het ook begrijpen dat artsen menen dat mensen die echt niets meer hebben om voor te leven, zouden willen helpen. Maar toch, zonder daarom naar de christelijke leer te verwijzen - want daar is ook niet altijd eensgezindheid zoals het gegeven dat sommige obediënties tegen bloedtransfusies en orgaantransplantaties zijn - moet men mensen in nood helpen, want hoe moeilijk is het niet om iemand te helpen sterven? Zo sterven er misschien mensen die door de geneeskunde geholpen kunnen worden. D'66 wil dus iets waar weerstand tegen bestaat en zegt dus dat ze het niet als een breekpunt wil hanteren bij de formatie. Maar de partij hoopt wel dat er debat over mogelijk is. Zonder zin voor nuances en wederzijds begrip dreigt het debat algauw te verzanden.

Politici voelen zich verplicht klare taal te spreken, maar verliezen daarbij al te vaak de nodige zin voor nuances. Dat populistische partijen al eens grof uit de hoek komen, zal men niet zozeer begrijpen, maar het valt te verwachten. Het blijft echter tenenkrullend te moeten vaststellen dat partijen die beweren voor een open samenleving te staan en de balans tussen het persoonlijke en het maatschappelijke terug te vinden, evenzeer de neiging niet onderdrukken de boel te belazeren met stevige uitspraken. Als de zorg zou falen, dan kwamen al die mantelzorgers en mensen die begaan zijn met een familielid die zichzelf niet meer kan verzorgen en de regie heeft moeten overlaten wel op straat komen. Zowel de vele klachten bij Hautekiet op radio 1 - er waren ook andere stemmen - of de reeks in de Morgen over geestelijke gezondheidszorg, want ook daar vond men dat het met de GGZ niet opschiet. Waarom zou men niet eens kunnen beginnen dat er de afgelopen dertig jaar veel veranderd is en ook wel verbeterd, maar dat, zoals onder meer Trudy Dehue het stelt, de slagkracht van de farmaceutische sector in verband met de behandeling van ADHD bij ouderen de spuigaten zou uitlopen. Men is het product Ritalin buiten protocol gaan voorschrijven, zonder dat men altijd helder had wat de gevolgen zouden zijn. Kijk, daarover hoort men dan weer weinig. De reden is, valt te vrezen dat een wetenschapsfilosofe als Trudy Dehue te moeilijk te begrijpen zou zijn, terwijl haar reflecties op basis van onderzoek en onderzoeksverslagen wel degelijk de vinger op de wonde leggen. Zeuren dat we weer eens met z'n allen teveel antidepressiva hebben geslikt, zoals elk jaar weer gezegd wordt, ontslaat niemand en zeker niet de journalisten na te gaan hoe die cijfers tot stand zijn gekomen.

Politici maar ook krantenmensen, begin eerst eens met na te denken voor u weer eens wild om u heen gaat schoppen. Wij, de burgers zijn geen onderdanen en als u geen mandaat had, was u zoals wij... sowieso bent u burger en dus niet anders dan wij, maar u heeft een opdracht aanvaard en die is niet eenvoudig. Maar vooral hoop ik dat u niet langer geringschattend naar uw medeburgers zal kijken, maar dat u ervan mag uitgaan dat wij, burgers, meestal de beste intenties hebben. Bovendien zijn we geen ongeschoolde boerenknechten of dito arbeiders, maar hebben vele medeburgers, meer dan ooit een behoorlijke scholing achter de rug. Dus, mensen begrijpen wel dat er bijsturingen nodig zijn, maar al dat beleidsgeweld stoort hen behoorlijk. Bovendien merken ze de denkfouten ook wel op.

Bart Haers